ලයිලා මජ්නූන් නිර්මාතෘ  
කවිරාජ නෙzසාමි ගැන්ජවී

මිනිසා සහ සාහිත්‍යය ට ඇත්තේ කවියක් සහ තාලයක් අතර ඇති සම්බන්ධයක් මෙන් කිසිදා වෙන්කළ නොහැකි බන්ධනයකි. මිනිසා ට වඩා සුන්දරවත්  ලෙස සොබා දහමට සහ ආදරයට සම්බන්ධ විය හැක්කේ සාහිත්‍ය හරහාය. වඩා සුන්දර ලෙස වචනයෙන් පැවසිය නොහැකි බොහෝ හැගීම් රසාලිප්ත අයුරින් දැනවීමට සාහිත්‍යට හැකිය. 

හයවන සියවසේ (ක්‍රි.ව. දොළොස්වන සියවස) පර්සියානු කවියෙකු සහ කතන්දරකරුවෙකු වන සුප්‍රසිද්ධ හකිම් නෙzසාමි, පර්සියානු සාහිත්‍යයේ කතන්දර කීමේ ප්‍රධානියා ලෙස හැඳින්වේ. නෙzසාමි පර්සියානු කාව්‍යයේ දක්‍ෂ කථකයෙක් වන අතර ඔහු වෙනස්ම ක්‍රමයක් සහ ශෛලියක් පමණක් නොව ඔහුගේ ශෛලියේ බලපෑම පර්සියානු කවියට ද ඇති බව ඔහුගෙන් පසු කවියන් තුළ පෙනේ. නෙzසාමිට ඔහුගේ කාලයේ පොදු විද්‍යාවන් (සාහිත්‍ය විද්‍යාව, තාරකා විද්‍යාව, දර්ශනය, ඉස්ලාමීය විද්‍යාව, නීති විද්‍යාව, දේවධර්මය සහ අරාබි භාෂාව) පිළිබඳ පුළුල් දැනුමක් ඇති අතර ඔහුගේ කවියේ මෙම ලක්ෂණය පැහැදිලිවම දනී. ඉරානයේ නිල දින දර්ශනයේ මාර්තු 12 ගැන්ජවී අනුස්මරණ දිනය ලෙස සමරනු ලබයි.

නෙzසාමි සිය මුළු ජීවිතයම තපස්ව හා හුදකලාව ගැන්ජවීහි ගත කළ අතර, 581 දී, සුල්තාන් ගෙසෙල් අර්සාලන්ගේ (දි. 587) ආරාධනයෙන්, ඔහු ගැන්ජවී වෙත කෙටි ගමනක් ගිය අතර, එහිදී ඔහුට රජු විසින් ගෞරව නාම පිළිගන්වා ඔහුව ප්‍රශංසා කරන ලදී.  නෙzසාමි 602 සහ 612 අතර ගැන්ජවී මිය ගිය අතර, එම නගරයේම ඔහුට සොහොනක් ආරෝපණය කර ඇත. අනූව දශකයේදී අසර්බයිජානියානු රජයේ තීරණයෙන් පසු ගැන්ජවී සොහොන්ගැබේ තිබූ පර්සියානු භාෂාවෙන් ලියූ කවි සියල්ල මකා විනාශ කර දමන ලදී.

නෙzසාමි ලියූ  ප්‍රසිද්ධ හා විශිෂ්ට කෘතියක් වන්නේ ඛම්සේ හෝ පන්ජ් ගන්ජ් වන අතර එය ගීතමය කථා ක්ෂේත්‍රයේ බොහෝ කරුණු ඇති අතර ඔහු පර්සියානු සාහිත්‍යයේ එවැනි කාව්‍යවල නායකයා ලෙස සැලකිය යුතුය. සමස්තයක් වශයෙන්, කවියා තම ජීවිතයේ තිස් වසරක් ගත කර ඇත්තේ ඒවා සංවිධානය කිරීම හා සම්පාදනය කිරීම සඳහා ය. Khamseh හෙවත් නෙසාමිගේ නිධන් පහට මස්නාවි පහක් ඇතුළත් වේ: මකාසිනුල් අස්රාර්, කුස්රෝ සහ ෂීරීන්, ලයිලා සහ මජ්නූන්, දීවානේ කසායිඩ් සහ ගසලියියාත් ආදී කාව්‍ය එකතුව කම්සේ හෙවත් පංච නිධාන ලස නම් කර තිබේ. 

නෙzසාමි යනු පර්සියානු කාව්‍යයේ කුළුණු වලින් එකක් ලෙස සැලකිය යුතු කවියෙකු වන අතර මෙම භාෂාවේ අවිවාදිත ගුරුවරුන්ගෙන් කෙනෙකි. ඔහු Ferdowsi සහ Saadi වැනි විශේෂ ශෛලියක් සහ ක්‍රමයක් නිර්මාණය කර සම්පූර්ණ කිරීමට සමත් වූ කථිකයන්ගෙන් කෙනෙකි.

වචන සහ වාක්‍ය ඛණ්ඩ සහ නව විශේෂ සංයෝජන නිර්මාණය කිරීම සහ නව සහ ප්‍රසන්න අර්ථයන් සහ තේමාවන් නිර්මාණය කිරීම, භූ දර්ශන විස්තර කිරීමේදී සහ සොබාදහම සහ මිනිසුන් විස්තර කිරීමේදී පරිකල්පන ශක්තියෙන් සහ නිරවද්‍යතාවයෙන් විස්තර නිරූපණය කිරීම, ප්‍රසන්න හා නව රූපක සහ රූපක භාවිතා කිරීම ඒ අතර අසමසම වේ.

මේ අතර, එකල මිනිසුන්ගේ පුරුද්දට අනුව, ඔහු විද්‍යාත්මක යෙදුම්, අරාබි වචන සහ සංයෝජන ද, ප්‍රඥාවේ, ගුප්ත විද්‍යාවේ සහ තාර්කික විද්‍යාවන්හි බොහෝ මූලධර්ම හා පදනම් ද ගෙන ඒම අතපසු නොකළ අතර මේ හේතුව නිසා සහ පටු මනඃකල්පිත ඇතුළු තේමා උපුටා ගැනීමේදී විශාල සැලකිල්ලක් දක්වයි. ඔහුගේ කවි තුළ, ඔහුගේ වචන සමහර විට ඉතා දුෂ්කර හා සංකීර්ණ වේ.

කෙසේ වෙතත්, ප්‍රසන්න අර්ථයන් ප්‍රකාශ කිරීමේ ඔහුගේ දක්ෂතාවය සහ ඔහුගේ කවි සහ කථා සැකසීමේ ඔහුගේ බලය ඔහුගේ කෘති ඉක්මනින් අනුකරණය කිරීමට හේතු විය.

නෙzසාමි ප්‍රබන්ධ කවියෙකු වන අතර බොහෝ දුරට ප්‍රේම කතා හෝ ඔහුගේම වචන වලින් "රචන" සමඟ කටයුතු කර ඇතත්, ඔහු ඉරානයේ සංස්කෘතිය හා ඉතිහාසය පිළිබද හසල දැනුමක් ඇති කවියෙකි. ඔහුගේ කථා පිටුපස ගැඹුරු කරුණු සහ බුද්ධිමත් හා කල්පනාකාරී කවියෙකු සතු ලක්ෂණ පෙන්නුම් කෙරේ. මේ හේතුව නිසා ඔහු සිය කාව්‍යයේ වක්‍රව කියා ඇති රහස් සහ අභිරහස් සොයා ගැනීමට ඔහුගේ මස්නවි පාඨකයන්ගෙන් නැවත නැවතත් ඉල්ලා ඇත. 

 අද්භූත නැඹුරුවාවන්

සමහර නෙzසාමි ගීත කාව්‍යවල දාර්ශනික හා දේවධර්මීය තේමාවක් ඇත. නෙzසාමි සාමාන්‍යයෙන් දාර්ශනික සහ දේවධර්මීය සංකල්ප ද  භාවිතා කර ඇත.තාක්ෂණික පද, අවස්ථාව සහ කොල්ලය අල්ලා ගැනීම, ජීවිතය ගෙවී යාම, ලෝකය අපකීර්තියට පත් කිරීම සහ එහි සංක්‍රාන්තිය වැනි අදහස් වෙත යොමු වේ.

පසුකාලීන කාව්‍ය කෙරෙහි නෙzසාමිගේ බලපෑම පර්සියානු කාව්‍ය සාහිත්‍යයේ විශාල කොටසක් නෙzසාමි කෘති අනුකරණය කිරීමයි. නෙzසාමිගේ අපූර්ව කතා විලාසය සහ කවිය නිසා බොහෝ කවියන් විසින් ඔහුව අනුකරණය කර ඇත.

පර්සියානු භාෂාවෙන් ලයිලා සහ මජ්නූන් නෙzසාමිගේ පළමු ශ්‍රේෂ්ඨ අනුකරණය කරන්නා වන්නේ අමීර් කොස්‍රෝ දෙහ්ලවි ය. පසුව, නූර් අල්-දින් අබ්දුල් රහ්මාන් ජාමි ද ඔහුගේ ශරීර හත තුළ ලයිලා සහ මජ්නූන් කාව්‍යය ප්‍රතිනිර්මාණය කළේය. ටිමුරිඩ් සහ සෆාවිඩ් කාලවලදී, ඉරානයේ සහ ඉන්දියාවේ කවියන් කිහිප දෙනෙකු, හේටෙෆි කර්ජාර්ඩි, මිර්සා මොහොමඩ් කාසෙම් ගොනාබාඩි සහ හෙලාලි ජග්තායි, ලයිලා සහ මජ්නූන් ප්‍රතිනිර්මාණය කළ අතර, මෙම ප්‍රවණතාවය කජාර් යුගය දක්වා ද පැවතුනි.

ලෝක කීර්තිය 

නෙසාමි ඉරානයේ පමණක් නොව ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සහ ටජිකිස්ථානයේ ඉතා ප්‍රසිද්ධය, ඔහුගේ නිල භාෂාව පර්සියානු වේ. මන්ද ඔහුගේ සියලුම ලේඛන පර්සියානු භාෂාවෙන් ලියවී ඇත.

ඉන්දියානු උප මහද්වීපයට ගැන්ජවී නෙzසාමි කවිවල බලපෑම උර්දු භාෂාවෙන් ද, ලයිලා  සහ මජ්නූන්හි නෙzසාමි භාෂාවෙන් ලියා ඇති දේ සියල්ලටම පර්සියානු භාෂාවෙන් සහ ලයිලා සහ මජ්නූන් නෙzසාමිගේ පර්සියානු ආඛ්‍යානවලින් බලපෑම් එල්ල වී ඇත. නෙzසාමි කාව්‍යය ඉන්දීය උප මහද්වීපයේ ඉතා ජනප්‍රිය විය. සමහර විට පර්සියානු කථිකයන් සහ ඉන්දියානු උපමහාද්වීපයේ උර්දු කථිකයන් අතර ඔහුගේ කීර්තිය අමීර් කොස්රෝ විසින් දිල්ලිය දක්වා විහිදා ඇත.

පර්සියානු භාෂාව සහ සාහිත්‍යය සමස්ත ඉන්දියානු උපමහාද්වීපයටම විශාල බලපෑමක් ඇති කර ඇත. Amir Khosrow Dehlavi ගේ khamseh සියලු Nezami අනුකරණය කරන්නන්ට වඩා සාපේක්ෂ වශයෙන් වඩා හොඳ සහ උසස් වන අතර, ඔහු ප්‍රවීණත්වයේ ප්‍රවීණයෙකු ලෙස ඔහුගේ කවිවල Nezami අගය කරයි. වර්තමාන ජනාධිපති මන්දිරයේ වැදගත්ම ශාලාව වන අශෝක ශාලාවේ ඇති ඉන්දියාවේ විශිෂ්ට ගොඩනැගිලි (ඉන්දියානු ගල් මත පර්සියානු භූමිකාව) පිළිබඳ පර්සියානු සෙල්ලිපි පොතේ සඳහන් වේ. Rashtrapati Bahavan Delhi, අලංකාර පර්සියානු කවි ලියා සිතුවම් වලින් සරසා ඇත

 ඉරානයෙන් හෝ පර්සියාවෙන්, ෆාත් අලි ෂා කජාර්ගේ දඩයම් භූමියේ දර්ශනය සහ හෆීස්, ඛයියාම් සහ නෙසාමි ගැන්ජවී කවි ශාලාවේ වහලය සහ කොටස් මත පින්තාරු කර ඇත. අශෝක ශාලාව දෙපස නෙසාමි ගැන්ජවීගේ විශාල තෙල් සිතුවමක් සහ ඉරාන කාන්තාවකගේ විශාල චිත්‍රයක් මගින් වර්ණවත් ව ඇත.

නෙzසාමි හුදෙක්ම අවිචෙනාගේ අර්ථයෙන් දාර්ශනිකයෙකු හෝ ඉබ්න් අරාබිගේ අර්ථයෙන් න්‍යායික සූෆිවාදයේ ප්‍රකාශකයෙකු නොවීය. කෙසේ වෙතත්, ඔහු කුතුබ් අල්-දින් ෂිරාසි වැනි පසුකාලීන හකිම්වරුන්ගේ සම්ප්‍රදායන් සිහියට නංවන ආකාරයෙන් සංස්ලේෂණය කරන ලද ඉස්ලාමීය චින්තනයේ විවිධ ක්ෂේත්‍ර ප්‍රගුණ කළ දාර්ශනිකයෙකු සහ ඥානවාදීයෙකු ලෙස සැලකේ.

බොහෝ විට ගෞරවනීය මුනිවරයෙකු ලෙස හඳුන්වනු ලබන නෙzසාමි උගත් කවියෙකු වන අතර ගීතමය හා සංවේදී ශෛලියක ප්‍රවීණයෙකි. නෙzසාමිගේ විශිෂ්ට උගත්කම ගැන සැකයක් නැත. කවියන් බොහෝ විෂයයන් පිළිබඳ මනා දැනුමක් ඇති අය වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන ලදී. නමුත් නෙzසාමි සුවිශේෂී ලෙස එසේ වූ බව පෙනේ. ඔහුගේ කවිවලින් පෙනී යන්නේ ඔහු අරාබි සහ පර්සියානු සාහිත්‍ය සහ වාචික සහ ලිඛිත ජනප්‍රිය සහ දේශීය සම්ප්‍රදායන් පිළිබඳව පූර්ණ දැනුමක් ඇති අයෙකු පමණක් නොව, ගණිතය, තාරකා විද්‍යාව, ජ්‍යොතිෂය, ඇල්කෙමිය, වෛද්‍ය විද්‍යාව වැනි විවිධ ක්ෂේත්‍ර පිළිබඳව ද හුරුපුරුදු වූ බවයි. උද්භිද විද්‍යාව, කුරානයේ යටි අරුත් විග්‍රහය, ඉස්ලාමීය න්‍යායය සහ නීතිය, ඉරාන මිථ්‍යාවන් සහ ජනප්‍රවාද, ඉතිහාසය, ආචාර ධර්ම, දර්ශනය සහගුප්ත චින්තනය, සංගීතය, සහ දෘශ්‍ය කලා ඔහුගේ ප්‍රබල චරිතය, සමාජ සංවේදීතාව සහ වාචික සහ ලිඛිත ඓතිහාසික වාර්තා පිළිබඳ දැනුම මෙන්ම ඔහුගේ පොහොසත් පර්සියානු සංස්කෘතික උරුමය පූර්ව-ඉස්ලාමීය සහ ඉස්ලාමීය ඉරානය සාහිත්‍ය ජයග්‍රහණයේ නව ප්‍රමිතියක් නිර්මාණය කිරීමට ඒකාබද්ධ කරයි. එකල ඉරාන සංස්කෘතියේ නිෂ්පාදනයක් වූ ඔහු, පූර්ව-ඉස්ලාමීය සහ ඉස්ලාමීය ඉරානය අතර පමණක් නොව, ඉරානය සහ මුළු පුරාණ ලෝකය අතර පාලමක් නිර්මාණය කිරීමට සමත්ව ඇත.

Nozhat al-Majales නම් වූ සංග්‍රහයේ මෑත කාලීන සොයාගැනීම සහ ප්‍රකාශනය තුළ නිzසාමි සහ වයඹ දිග ඉරානයේ  පමණක් කවියන් 24 දෙනෙකු ඇතුළුව) නෙzසාමිගේ පර්සියානු භාෂා චතුරශ්‍ර අඩංගු වේ. පර්සියාවේ අනෙකුත් ප්‍රදේශ මෙන් නොව, කවියන් බොහෝ දුරට උගතුන්, නිලධාරීන් සහ ලේකම්වරුන් වැනි සමාජයේ ඉහළ ස්ථරයන්ට අයත් වූ අතර, වයඹ ප්‍රදේශවල කවියන් හොඳ සංඛ්‍යාවක් කම්කරු පන්ති පසුබිම් ඇති සාමාන්‍ය ජනතාව අතරෙන් නැගී සිටි අතර ඔවුන් නිතර සාහිත්‍යය භාවිතා කළහ. ඔවුන්ගේ කවි වල වාචික ප්‍රකාශන බොහෝ ඇත.

ඒ අනුව, පර්සියානු භාෂාවේ සහ කලාපයේ සංස්කෘතියේ පූර්ණ ව්‍යාප්තිය පිළිබිඹු කරමින් එකල පැවති සමාජ තත්වයන් මෙම පොත මගින් පෙන්නුම් කරයි, එය කවිවල කථන ව්‍යාජ භාවිතයන් සහ බොහෝ කවියන්ගේ වෘත්තීන් මගින් සනාථ වේ. නිදසුනක් වශයෙන්, කලාපයේ කතා කරන උපභාෂාව වූ වයඹදිග පහලවි භාෂාවේ බලපෑම, මෙම සංග්‍රහයේ අඩංගු කාව්‍යවල පැහැදිලිව නිරීක්ෂණය කෙරේ.කෙසේ වෙතත්, ඒ අතරම, කොකේසස් ප්‍රදේශය ජනවාර්ගික සංස්කෘතීන්ගේ අද්විතීය මිශ්‍රණයක් භුක්ති විඳිමින් සිටියේය. ඔවුන්ගේ කෘතීන් කලාපයේ සංස්කෘතික හා භාෂාමය විවිධත්වය පිළිබිඹු කරයි

10 වැනි සියවසේ අවසානය වන විට, පර්සියානු සාහිත්‍යය නැගෙනහිර මධ්‍යධරණී මුහුදේ සිට ඉන්දු ගං ඉවුර දක්වා ව්‍යාප්ත විය. ප්‍රදේශයෙන් පර්සියානු කාව්‍ය පිළිබඳ පැරණිතම උදාහරණය වන්නේ ෂද්දාඩිඩ් සහ රවාඩිඩ් රාජවංශවල මළුවෙහි සේවය කළ කටරාන් තබ්‍රිසි (1009-1072) ය. මෙම පාසල පර්සියානු භාෂාවෙන් සුවිශේෂී කාව්‍ය ශෛලියක් නිෂ්පාදනය කළ අතර, එය එහි වාචාල සූක්‍ෂ්මතාවයෙන්, එහි නව්‍ය රූපක භාවිතයෙන්, තාක්ෂණික පාරිභාෂිතය භාවිතයෙන් "කුරාසානි" ("නැගෙනහිර") ශෛලියට වඩා වෙනස් විය.ක්‍රිස්තියානි නිරූපණ, අරාබි වචන මාලාවෙන් ණයට ගන්නා අතරතුර පර්සියානු පුරාවිද්‍යාව පැවතීම මෙන්ම නව සංකල්ප සමන්විතය. ඉස්ලාම් විශ්වකෝෂය සහ සම්ප්‍රදායික ඉරාන සාහිත්‍ය මූලාශ්‍ර ඇතුළු අනෙකුත් මූලාශ්‍ර නෙzසාමිගේ පර්සියානු කාව්‍ය සඳහා "ඉරාකි" ශෛලිය යන යෙදුම භාවිතා කර ඇත.

12 වන ශතවර්ෂයේ මැද භාගයේදී, සෙල්ජුක් අධිරාජ්‍යයේ කලාපය පාලනය කිරීම දුර්වල වූ අතර ඔවුන්ගේ පළාත් ආණ්ඩුකාරවරුන්, පාහේ ස්වාධීන ප්‍රාදේශීය කුමාරවරුන්, පර්සියානු සංස්කෘතිය, කලාව සහ කාව්‍යය ඔවුන්ගේ අධිකරණවල තවදුරටත් දිරිමත් කළහ. දේශපාලන බලය ව්‍යාප්ත වූ අතර පර්සියානු භාෂාව ප්‍රාථමිකව පැවති මෙම යුගයේ පර්සියානු සංස්කෘතිය ලාක්ෂණිකව සමෘධිමත් විය. භාෂාව, පර්සියානු සිවිල් සේවකයන් සහ වෙළෙන්දන්ට විශාල ඉල්ලුමක් පැවති අතර ප්‍රතිවාදී රාජවංශ පර්සියානු කවියන්ගේ සේවය සඳහා දිගටම තරඟ වැදුණි. මෙය විශේෂයෙන්ම නෙzසාමි ජීවත් වූ කොකේසියානු මුරපොල නගරය වන ගන්ජේහි සත්‍ය විය. නෙzසාමිට විවිධ පාලකයන් විසින් අනුග්‍රහය දක්වන ලද අතර ඔහුගේ වීර කාව්‍ය සෙල්ජුක්ස්, එල්ඩිගුසිඩ්ස් (පසුකාලීන 12 වන සියවසේදී ගංජා පාලනය කළ), අහර් සහ අහමදිලිස්හි පාලක ෂිර්වන්ෂාස් ඇතුළු විවිධ ප්‍රතිවාදී රාජවංශ සඳහා කැප කරන ලදී. ඔහු විවිධ පාලකයන්ගේ සහ කුමාරවරුන්ගේ අනුග්‍රහය භුක්ති වින්දද, ඔහු අධිකරණ මඟහැර හුදෙකලා ජීවිතයක් ගත කළ බව සාමාන්‍යයෙන් විශ්වාස කෙරේ. ඔහු රාජසභාවේ කවියෙකු නොවූ බැවින්, ඔහු පාලක පවුල්වල සිදුවීම්වල නම් ලැයිස්තුගත කර ඇති රාජවංශවල වංශකථාවේ දක්නට නොලැබේ.

සාහිත්‍ය විශාරද චෙල්කොව්ස්කි පවසන පරිදි, "නෙzසාමිගේ ප්‍රියතම විනෝදාංශය වූයේ ෆිර්දවුසිගේ ස්මාරක වීර කාව්‍ය ෂහානාමේ (රජවරුන්ගේ පොත) කියවීම බව පෙනේ.නෙzසාමි ෆර්දවුසිව සෘෂිවරයා (හකිම්) සහ මනා දැනුමක් ඇති ප්‍රඥාවන්තයා සහ ශ්‍රේෂ්ඨ ගුරුවරයා ලෙස සඳහන් කලේය.විස් සහ රමින්ගේ කතාවද නෙzසාමිට ඉමහත් බලපෑමක් ඇති කළේය. නෙzසාමි ඔහුගේ බොහෝ කුමන්ත්‍රණ සඳහා පදනම් ෆිර්දව්සිගෙන් ලබා ගත්තද, ඔහුගේ කථන හැකියාව සඳහා පදනම ලැබෙන්නේ ගොර්ගනිගෙනි.[37] මෙය විශේෂයෙන්ම Khosrow සහ Shirin හි දක්නට ලැබේ,මීටර් සහ විස් සහ රමින්ගේ සමහර දර්ශන අනුකරණය කරයි. විස් සහ රමින් හි රාත්‍රී අහස පිළිබඳ විස්තීර්ණ ජ්‍යෝතිඃ ශාස්ත්‍රීය විස්තරයක ද නෙzසාමිගේ ජ්‍යොතිෂය පිළිබඳ සැලකිල්ල පූර්වාදර්ශයක් ඇත. නෙzසාමි ආදර සම්ප්‍රදාය කෙරෙහි ප්‍රමුඛ බලපෑමක් ඇති කළ අතර, නෙzසාමිගේ වීර කාව්‍යයේ දක්නට ලැබෙන සූෆි බලපෑම් නොමැති වීමත් සමඟ මෙම සම්ප්‍රදායේ සුවිශේෂී කථන හැකියාව හා කාව්‍යමය වාතාවරණය ගොර්ගනි විසින් ආරම්භ කළ බව පැවසිය හැකිය.

නෙzසාමිගේ පළමු ස්මාරක කෘතිය වන Makhzan al-Asrar සනායිගේ Hadikat al-Hakika විසින් බලපෑමට ලක්ව ඇත. නමුත් ඔහුගේ කාර්යය උසස් ලෙස සලකයි. සනායිගේ කවිය සහ නෙzසාමිගේ කවිය අතර ඇති ප්‍රධාන සමානකම් එහි ආචාර ධර්ම-දාර්ශනික ප්‍රභේදයේ ඇත, නමුත් නෙzසාමි වෙනස් මීටරයක් ​​භාවිතා කර සමස්තය සංවිධානය කරයි.අතථ්‍ය සහ සජීවී හමුවීම් සහිත දෙමුහුන් ඉසව්වක් ලෙස සකසා ඇති මෙම වැඩසටහන ඉරානය විසින් සෑම වසරකම නෙසාමි දිනය ලෙස සමරන ඉරාන දින දර්ශන වර්ෂයේ (මාර්තු 12) Esfand 21 දින ආරම්භ වේ.

“මේ වසරේ එක් දිනක් වෙනුවට, මහා කවියාගේ ඉරාන ජාතිකත්වය සහ ඔහුගේ පර්සියානු භාෂාව අවධාරණය කිරීම සඳහා අපි නෙසාමි සැමරීමට සතියක් කැප කරන්නෙමු,” සංස්කෘතික අමාත්‍ය මහමුද් ෂාලුයි ඉරාන වේදිකාවල කළමනාකරුවන් සමඟ පැවති රැස්වීමකදී පැවසීය. 

“හකිම් නෙසාමි අයත් වන්නේ මහා ඉරානයට,” ඔහු සඳහන් කර ඇති අතර, “නෙzසාමි සැමරීම කිසිදු දේශපාලන ආකල්පයකින් බැහැර වූ සංස්කෘතික පියවරක් වන අතර, එබැවින් අපගේ සංවිධායකයින්ගේ උත්සාහය නෙzසාමි ඉරාන සහ පර්සියානු ජාතිකයෙකු ලෙස හඳුන්වා දීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරනු ඇත. කවියාට ස්ථිර භාෂාවක් හෝ තැනක් නොමැත. ඔහු සෑම ජනකොටසකටම අයත් වන්නේ ඔහු සතු කලා හැකියාව නිසාමය.

අසර්බයිජාන් ජනරජය 12 වැනි සහ 13 වැනි සියවසේ මුල් භාගයේ ජීවත් වූ පර්සියානු සාහිත්‍යයේ ශ්‍රේෂ්ඨතම ආදර වීර කාව්‍ය කාව්‍යයා වන නෙzසාමිට හිමිකම් කීවේය. ඔහු පර්සියානු වීර කාව්‍යයට වාචික හා යථාර්ථවාදී ශෛලියක් ගෙන ආවේය.

මොස්කව්හි රාජ්‍ය පෙරදිග කලා කෞතුකාගාරය 2021 දී ප්‍රදර්ශනයක් සංවිධානය කළ අතර, නෙzසාමි ගංජාවිගේ ආභාසය ලැබූ කලා කෘති ප්‍රදර්ශනය කෙරිණි. කෞතුකාගාරය වැරදි ලෙස නෙzසාමි හැඳින්වූයේ අසර්බයිජානියානු කවියෙකු ලෙසය. කෙසේ වෙතත්, ඔහුගේ විශිෂ්ට කෘති රචනා කර ඇත්තේ අසර්බයිජානියානු භාෂාවෙන් පදයක් හෝ නොමැතිව  සම්පූර්ණයෙන්ම  පර්සියානු භාෂාවෙනි.

බොහෝ දුරට "Khamseh" සඳහා ප්‍රසිද්ධය, ඉරානයේ සංරක්ෂණය කර ඇති පිටපත් දෙකක් UNESCO හි 2011 හි ලෝක ලේඛන ලැයිස්තුවේ සටහන් කර ඇත.

මෙම කවි පහට උපදේශාත්මක කෘතියක් වන Makhzan ol-Asrar (The Treasury of Mysteries) ඇතුළත් වේ. Khosrow සහ Shirin, Leili සහ Majnun සහ Haft Paykar යන සාම්ප්‍රදායික ආදර කතා තුන; සහ මහා ඇලෙක්සැන්ඩර්ගේ වික්‍රමාන්විතයන් වාර්තා කරන Eskandar-nameh.

ඉරාන පුස්තකාලවල "Khamseh" හි විවිධ අනුවාද ඇත, නමුත් ටෙහෙරාන් විශ්ව විද්‍යාලයේ මධ්‍යම පුස්තකාලයේ තබා ඇති අනුවාද දෙක සහ ටෙහෙරානයේ ෂාහිඩ් මොටාහාරි පාසලේ සහ මුස්ලිම් පල්ලියේ පුස්තකාලය යුනෙස්කෝව විසින් ලියාපදිංචි කරන ලද ඒවා වේ.

මනුසත්බවේ ගුණධර්ම විප්ලවය හෙවත් 
ආධ්‍යාත්මයේ පිබිදීම

නියම විප්ලවයක් නම් මනුසත්බවේ නියම රසය  යුග ගණනාවකට බෙදා හල යුතුමය. ඒ විප්ලවය තුළින් හටගත් පුනරුදය පිලිබදවද දශක ගණනාවකට ඇගයීමට ලක් කල යුතුමය. කලාතුරකින් එවන් විප්ලව සිදුවේ. ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජයේ මීට වසර 43කට පෙර සිදුවූ ආධ්‍යාත්මික පුනරුදය ත් මනුශ්‍ය ලෝකයේ කලාතුරකින් සිදුවන මානුශීය විප්ලවයකි. ලෝක ඉතිහාසයේ මෙතෙක් සිදුවූ  හුඟක් විප්ලව මිනිසුන් හෙම්බත් කලේය.නම ඇසූ පමණින් භීතියෙන්,  මුසපත් වන , කලකිරීමක් අතිකරවන විප්ලව ලොව කොතෙකුත් සිදුව ඇත. ඉරාන විප්ලවය සිදුවූයේ මිනිස් හර පර්ධතිය තුළය. එනිසා එහි ආනිසංස පරම්පරා ගණනාවකට සංසරනය  වේ. 

ලෝකයේ භෞතිකවාදි බටහිර සහ පෙරදිග වශයෙන් බෙදී ප්‍රධාන පෙලේ ආගමික ව්‍යාපාරයක් ඉස්මතු නොවනු ඇතැයි කිසිවෙකු නොසිතූ දිනෙක ඉරානයේ ඉස්ලාමීය විප්ලවය විශිෂ්ට ලෙස සහ ශක්තිමත් ලෙස කරළියට පිවිසියේය. එය සීමා රාමු බිද දමා ගතානුගතික මතවාද යල් පැන ගොස් ඇති බව ලෝකයට පසක් කරවීය. එය ආගම සහ භෞතික ලෝකය එක්තැන් කොට නව යුගයක ආගමනය සනිටුවහන් කලේය. ඕනිම දෙයක් සඳහා යල් පැනීමේ දිනයක් නිශ්චය කළ හැකිය. නුමුත් මෙම ආධ්‍යාත්මික විප්ලවයේ ලෝක පරිමාණ ආදර්ශයන් විශේෂතය. කිසිදා යල් නොපැනෙන මෙම ආදර්ශයන් සෑම යුගයකම මිනිස් ස්වාභාවයට ගැලපේ. කාලෙකට මතුවන්නටත් කාලෙකට යටපත් වන්නටත් නිදහස, ආචාර ධර්ම, ආධ්‍යාත්මිකත්වය, සමාජ සාධාරණය, ස්වාධීනත්වය, ගරුත්වය, සහේතුක භාවය, හා සමානාත්මක තාවය යනාදී ලක්ෂණ තනි පරම්පරාවකට හෝ නිශ්චිත සමාජයකට සීමාවූ එකක් නොවේ. 

ඉරාන ඉස්ලාමිය විප්ලවය ශක්තිමත් වුවද කාරුණික විය. සජීවී සහ ස්ථීරසාර වූ ප්‍රපංචයක්ක වන ඉස්ලාමිය විප්ලවය සෑම විටම නම්‍යශීලීය. 

‘අපට නැගෙනහිරත් එපා බටහිරත් එපා’ යන සටන් පාඨය ඉස්ලාම් ආගමට ප්‍රමාණවත්ය. එය ඉරානය තුළ වෙනසක් ඇති කිරීම පමණක් නොව, පීඩිත ජනතාවගේ හඬ වන ගෝලීය වෙනසක් සඳහා ද අරමුණු කර ඇත. අධ්‍යාත්මික, ගුප්ත විද්‍යාව සහ දේවධර්මය කෙරෙහි ඉමාම් කොමේයිනි තුමාගේ භක්තිවන්ත සම්බන්ධය ඇත්තෙන්ම ඔහු විශිෂ්ට නායකයෙකු බවට පත් කළේය. ඔහුගේ සරල ජීවන රටාව ලොව පුරා මිලියන ගණනක්  ආකර්ෂණය කළේය. ඉරානයේ සියලු බලය තම අතේ තබාගෙන ඉමාම් කොමේයිනි නම් අසහාය මිනිසා සරල නිවසක ඉතා චාම් ජීවිතයක් ගත කළේය. 

බලයට හා ධනයට ඔහු කිසිවිටෙකත් ඉඩ දුන්නේ නැත. මේ නිසා ඔහු මීට දශක තුනකට පෙර අතුරුදහන් වූ අතර අද දක්වාම ලොව පුරා මිලියන සංඛ්‍යාත ජනතාවගේ ප්‍රසාදයට ලක්ව ඇත. සියලු ලෞකික සැප සම්පත් සත්පුරුෂයාට සුළුපටු නොවේ.

වැදගත්ම දෙය නම්, ශුද්ධ වූ අල් කුර්ආනයේ සහ ශුද්ධ වූ මුහම්මද් නබි තුමාණන්ගේ පවුලේ සාමාජිකයන් කෙරෙහි ඔහුගේ සදාකාලික ආදරය ඔහුව පෞරුෂයක් ඇති පුද්ගලයෙකු බවට පත් කර ඇත. සියලු තත්වයන්  තුළ සර්වබලධාරි ස්වාමින් වහන්සේගේ කැමැත්තට කීකරු වීමට ඔහු සැමවිටම අධිෂ්ඨාන කරගෙන සිටියේය. නිතරම අන් අයට ආදර්ශයක් ගෙනදුන් මේ අභීත මිනිසා  ආධ්‍යාත්මයේ පියා වන ඉමාම් අලි තුමාගේ නහ්ජුල් බලාඝා ( Nahj al-Balakah ) තම ජීවන මගපෙන්වන පොත බවට පත්කර ගත්තේය 

ඉස්ලාමයේ මුහම්මද් නබිතුමාගේ විශ්වාසවන්ත අනුප්‍රාප්තිකයා වූ ඉමාම් අලි ඉබ්න් අබි තාලිබ්, අල් කුර්ආනයේ ඉගැන්වීම් පිළිපැදීමෙන් මුස්ලිම්වරුන්ට දැඩි ලෙස විවේචනය කර අනතුරු ඇඟවීය. ශුද්ධ වූ අල් කුර්ආනය සහ නබි (සල්) තුමාණන්ගේ ඉගැන්වීම් වලට අනුකූලව තම මුළු ජීවිතයම සැලසුම් කළ ඉමාම් අලි (අලෛ) තුමාගේ අධ්‍යාත්මික ජීවිතය අනුගමනය කළ ශුද්ධ ආත්මයක් ලෙස ඉමාම් කැපී පෙනෙයි.

ඉමාම් කුමේයිනි තුමා යනු ජීවිතය නිවැරදිව අනුගමනය කළ අයෙක් යැයි පැවසීම අතිශයෝක්තියක් නොවේ. බොහෝ දෙනෙක් ඉමාම්ගේ අවධානය යුධ පිටියෙන් වෙනතකට යොමු කිරීමට උත්සාහ කළහ. එවිට ඔහු  ඉරානය විනාශ කළත් ඉස්ලාම් දහම අත්හැරිය නොහැකි බව පැවසීය.

ලෝකය සමාජීය හා සදාචාරාත්මක පරිහානියක ගිලී ඇති අවස්ථාවක, ඉමාම් කොමේයිනි තුමා ඔවුන්ගේ සැබෑ දේවධර්ම ඉගැන්වීම් අලුත් කර ඉතිහාසයේ වැදගත් අවස්ථාවක අධ්‍යාත්මිකත්වය ප්‍රවර්ධනය කළේය.ඉස්ලාමීය විප්ලවයට නායකත්වය දුන් ඉමාම් කොමේයිනි තුමා ඉරානයට පමණක් නොව සෙසු ලෝකයටම දැවැන්ත වෙනසක් ඇති කළ බලගතු ආගමික හා දේශපාලන චරිතයක් බව අද ලෝකය දනී.

පිළිගත් ඉමාම්ගේ ප්‍රතිපත්ති සහ ක්‍රියා අදටත් ලොව පුරා සහ මුස්ලිම් රටවල පීඩිත ජනතාව අතර දැනුවත්භාවය සහ ආශ්වාදයක් ඇති කරයි. මුස්ලිම් රටවල් සහ පීඩිත ජනතාව සූරාකන යටත් විජිත බලවතුන්ගේ ආක්‍රමණශීලී ප්‍රතිපත්තිවලට ඉමාම්වරු දැඩි ලෙස විරුද්ධ වූහ.

ඇමරිකාව අපේ ආරක්‍ෂාව යැයි අරාබි පාලකයන් ඇමරිකාවට දණින් වැටී සිටින මොහොතක, අපව ආරක්‍ෂා කිරීමට ඉස්ලාමයට පමණක් හැකි බව ඒත්තු ගැන්වූ යුග පුරුෂ ඉමාම් කොමේයිනි තුමා එය ක්‍රියාවට නංවා එක්සත් කළේය. ලෝකයේ මුස්ලිම්වරුන්ට ගෞරවය ඉරාකයට සහ ප්‍රංශයට පිටුවහල් කරනු ලැබුවද, ඉමාම් කොමේයිනි, පහ්ලවි පාලනයට එරෙහි කැරැල්ලට නායකත්වය දෙමින් ජයග්‍රහණය කළේය.

ඔහුගේ විශිෂ්ඨ නායකත්වය යටතේ මතුවී තම ජයග්‍රාහී ඉලක්කය සපුරාගත් ඉස්ලාමීය විප්ලවය, ලෝකයේ පීඩිත ජාතීන් යටත් විජිත බලවතුන්ගේ ග්‍රහණයෙන් මුදා ගැනීමේ හොඳම උදාහරණයකි . ඉමාම්ගේ විචක්ෂණ නායකත්වය යටතේ එය සම්පූර්ණවම සාර්ථක විය. ඉස්ලාමීය විප්ලවය 20 වැනි සියවසේ පෙර නොවූ විරූ වෙනසක් ඇති කළේය. මෙම විප්ලවය ලෝක ආර්ථිකය, දේශපාලනය, සංස්කෘතිය සහ කලාපීය ආධිපත්‍යය කෙරෙහි විශාල බලපෑමක් ඇති කළේය

ඉමාම් කොමේයිනි  තුමාගේ ජීවන අරමුණු සහ ලෝක දේශපාලනය හා සම්බන්ධ අදහස් තවමත් ලොව පුරා නිධානයක් ලෙස පවතින අතර විමුක්ති ව්‍යාපාර අදත් ප්‍රතිපත්තිමය වශයෙන් ඒවා මත ක්‍රියා කරයි. බොහෝ විද්වතුන් විශ්වාස කරන්නේ පලස්තීනය, බහරේනය, ඊජිප්තුව සහ තවත් බොහෝ රටවල් ඉමාම් කොමේයිනි තුමාගේ ආදර්ශය අනුගමනය කරමින් තම අරගල සිදු කරන බවයි.

ඉස්ලාමීය විප්ලවය පිළිබඳව අදහස් දක්වමින් මවුලානා අබුල් අෆ්ලා මවුදූඩි  පැවසුවේ, "කොමේනිගේ විප්ලවය ඉස්ලාමීය විප්ලවයකි. එහි ආරක්ෂකයින් පොදුවේ ජමාත්-ඊ-ඉස්ලාමි ය. "අල් කහිරා" සඟරා පුෂ්පය 29-1979.

ඉමාම් කොමේයිනිට ෂියා-සුන්නි සමගිය ගැන නොසැලෙන විශ්වාසයක් තිබුණි. ඔහුගේ එක් ප්‍රකාශයක් වන "ජාත්‍යන්තර සමගි සතිය" සුන්නි සහ ෂියා අතර සමගිය ප්‍රවර්ධනය කිරීමට කදිම අවස්ථාවක්. අල්ලාහ්ගේ දූතයාණන්ට ගෞරවයක් වශයෙන් ඔහු ජාත්‍යන්තර එකමුතු සතිය ප්‍රකාශ කළේය.

එමෙන්ම ඔහුගේ "Quds Day" වැනි ප්‍රකාශයන් සදාකාලිකව පවතින ඓතිහාසික සංකේත වේ.ශුද්ධ වූ රමලාන් මාසයේ අවසාන සිකුරාදා ජාත්‍යන්තර කුද්ස් දිනය ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළේය. කුද්ස් දිනයේදී ලොව පුරා සිටින සාමය අගයන මිනිසුන් පලස්තීනුවන් සමඟ පූර්ණ සහයෝගීතාවය පෙන්වනු ලබයි. 

බයිතුල් මුකද්දස් විමුක්තිය ගැන සඳහන් කරමින් ඉමාම් කොමේයිනි පැවසුවේ,ලොව පුරා සිටින මුස්ලිම්වරු එකට එක්ව එක් අයෙක් එක් වතුර බාල්දියක් බැගින් සියෝනිසවාදීන්ට එල්ල කර එකමුතුකමේ මහිමයෙන්  ඊශ්‍රායලය එහි සිටින ස්ථානය නොදැන විනාශ වනු ඇත."

ඉස්ලාමීය ජනරජයේ  නිර්මාතෘ ඉමාම් කොමේයිනි, සමාජයේ ඉහළම මානව සාරධර්ම පැතිරවීම සහ සමාජය තුළ අපේක්ෂිත නිශ්චිත වෙනස්කම් සිදු කිරීම අධ්‍යාත්මික ඉගැන්වීම් මත පමණක් පදනම් විය හැකි බවත් වෙනසක් ඇති කළ හැක්කේ ඉස්ලාමීය විප්ලවයකින් පමණක් බවත් තරයේ විශ්වාස කළා පමණක් නොව ඔහු එය ප්රායෝගිකව පෙන්නුම් කළේය

මේ අනුව ඔහු අපගේ සමාජය තුළ උසස් මානව සාරධර්ම පැතිරීම සහ නිර්මල ඉස්ලාමයේ විශිෂ්ටත්වය අන් සමාජයන් පිළිගත් අතර, ඔවුන්ගේ විශිෂ්ට සාර්ථකත්වයට හේතු වූයේ ඉරාන ජනතාව අතර දැහැමිකම සහ ඉස්ලාමීය සාරධර්ම පිළිබඳ ඔවුන්ගේ විශ්වාසයේ පැතිරීම සහ කාරණයයි. ඔවුන් තම මානුෂීය හා දිව්‍යමය යුතුකම ඉටු කිරීම සඳහා පූජනීය ආරක්‍ෂාව පිළිබඳ ක්ෂේත්‍රවල තම ජීවිතය පරදුවට තබා ඔප්පු කලෝය. 

ඉරානයේ ජයග්රහණ

මෙම ඉස්ලාමීය විප්ලවයේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය සෑම ක්ෂේත්‍රයකම ලබා ඇති ජයග්‍රහණ සහ ජයග්‍රහණ සමස්ත ඉස්ලාමීය ලෝකයටම ආඩම්බර විය හැකි දෙයකි.

ආරක්ෂක අංශයේදී ඉරානය නවීනතම යුද ටැංකි, මිසයිල සහ සබ්මැරීන නිෂ්පාදනය කරනවා පමණක් නොව, අවශ්‍ය සියලුම යුධ උපකරණ සහ චන්ද්‍රිකා දියත් කරයි. තාක්ෂණය ද ස්වයං අන්තර්ගත ය. ඔහු න්‍යෂ්ටික විද්‍යා හැකියාවන් ඇති Global Club of Countries හි ද සාමාජිකයෙකි.

ඉරානය පසුගිය දශකය තුළ විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණයේ සැලකිය යුතු ප්‍රගතියක් ලබා ඇති අතර බොහෝ ජයග්‍රහණ ලබා ඇත. විශේෂයෙන්ම ඉංජිනේරු හා රසායන විද්‍යා ක්ෂේත්‍රවල වර්ධනය පස් ගුණයකින් වැඩි වී ඇත.

අධ්‍යාපන කටයුතුවල ප්‍රගතියක්

ඉස්ලාමීය විප්ලවයෙන් පසු ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය අධ්‍යාපනයේ ලබා ඇති ප්‍රගතිය දැකීමෙන් ලෝකයේ මුස්ලිම්වරු ආඩම්බර වෙති. ඉරානය අභ්‍යවකාශය, න්‍යෂ්ටික විද්‍යාව, වෛද්‍ය සංවර්ධනය මෙන්ම ප්‍රාථමික සෛල සහ ක්ලෝනකරණ පර්යේෂණ ඇතුළු විවිධ ක්ෂේත්‍රවල විශාල ප්‍රගතියක් ලබා ඇත. ඉරානය වෛද්‍ය ක්ෂේත්‍රයේ කැපී පෙනෙන ජයග්‍රහණ ලබා ඇත. 

දේශපලන ස්ථාවරත්වය

වඩාත්ම ස්ථාවර දේශපාලන ස්ථාවරත්වයක් ඇති කලාපය තුළ එක් රටක් තිබේ නම්, එය ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය පමණක් නම් එය අතිශෝක්තියක් නොවේ. කිසිම තර්ජනයකට බිය නොවන නායකත්වයක් සහ එම නායකත්වයට බැඳී සිටින ජනතාව සිටින තාක් කල් කිසිම ලෝක බලවතෙකුට ඉස්ලාමීය රාජ්‍යය සොලවන්න ඉරානයට සම්බාධක හරහා ඉස්ලාමීය ජනරජයට තර්ජනය කර යටත් කර ගත හැකි බව එක්සත් ජනපද අධිරාජ්‍යවාදය සිහින දකියි. ඇත්ත වශයෙන්ම එය සිහිනයක් පමණක් විය හැකිය.

ඉරාන ඉස්ලාමීය රාජ්‍යය ආහාරවලින් පමණක් නොව තවත් බොහෝ අවශ්‍යතාවලින් ස්වයංපෝෂිත වූ රටකි; අතිරික්ත නිෂ්පාදන පිටරටට අපනයනය කරති.රොබෝ බලය ඉරානය රොබෝවරුන් නිෂ්පාදනය කිරීමේ දස්කම් ප්‍රදර්ශනය කර ඇත. ලෝකයේ දියුණු රටවල පමණක් තිබූ රොබෝ තාක්‍ෂණය ඉරාන සිසුන් විසින් දැඩි පර්යේෂණ මගින් අත්පත් කරගෙන ඇත. ඔවුන් අතිනවීන රොබෝවරුන් නිෂ්පාදනය කර ඔවුන්ගේ දක්ෂතා ලොවට පෙන්වා ඇත.

සුරේනා යනු පාර්තියන් ජෙනරාල් සුරේනාගේ නමින් නම් කරන ලද ඉරාන මානවරූපී රොබෝවරුන් මාලාවකි. සුරේනාගේ කාර්ය සාධනය අධ්‍යයනය කර ඇති විදුලි හා ඉලෙක්ට්‍රොනික ඉංජිනේරු ආයතනය එය ලොව හොඳම රොබෝවරුන් පස් දෙනාගෙන් එකක් ලෙස පිළිගෙන ඇත.

ඉරානය චන්ද්‍රිකාවක් අභ්‍යවකාශයට යැවීමට තාක්ෂණය ඇති රටවල් අතලොස්සෙන් එකකි. ඉරානය 2009 කක්ෂගත කිරීමේ හැකියාව ඇති රටක් බවට පත් විය. ඉරානය අභ්‍යවකාශයේ සාමකාමී භාවිතය පිළිබඳ එක්සත් ජාතීන්ගේ කමිටුවේ ආරම්භක සාමාජිකයන් 24 දෙනාගෙන් එකක් වීම විශේෂත්වයකි.

ඉරානය සෑම අංශයකින්ම ලබා ඇති ප්‍රගතිය දෙස බලන විට එය සම්බාධකවලට යටත් රටක් බවට ඉඟියක් නොමැත. ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජයේ සංචාරය කරන ඕනෑම අයෙකු එම රට ලබා ඇති ප්‍රගතිය ගැන සැබවින්ම මවිතයට පත් වනු ඇත. සංවර්ධිත රටක් කෙසේ පෙනුනත් ඒ සියලු ලක්‍ෂණ එහි දිස්වේ.

නිවැරැදි නායකත්වයක් ඇති රටකට ඕනෑම අභියෝගයක් ජයගෙන රට ඉදිරියට ගෙන යා හැකි බවට ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය හොඳ උදාහරණයකි. ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය ඉස්ලාමය පාලනය කරන තාක් කල්, කිසිම බලවේගයකට එය විනාශ කළ නොහැක. යහපත් බලාපොරොත්තුවලට ආයුෂ බොහෝය. ඉරානය ඉස්ලාමිය විප්ලවය මගින් එය ඔප්පු කලේය.

ඉස්ලාමීය විප්ලවයෙන් යලි පිබිදුනු 
නූතන ඉරානය

ලොව පුරා විවිද කාල වකවානුවල, විවිධ හේතු පිණිස විප්ලවයන් බිහිවී ඇත. සමහරක් හුදෙක් බල තණ්හාව උදෙසා වූ අතර තවත් සමහරක් විප්ලවයනට සමාජයේ ක්‍රියාකාරිකම සම්පූර්ණයෙන්ම වෙනස් කිරීමට  හැකි විය. මනුශ්‍යත්වයේ විප්ලවය ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජයේ ආධ්‍යාත්මික පෙරලියක් සඳහා වූ විප්ලවය මේ යුගයේ සිදුවූ වඩා මානුෂීය පෙරළිය වේ.

පිටුවහල් කරන ලද ඉමාම් කොමෙයිනි තුමා සාර්ථක ඉස්ලාමීය විප්ලවයක් මෙහෙයවීමට සහ සමකාලීන ඉතිහාසයේ ලොව ප්‍රථම ඉස්ලාමීය ජනරජය පිහිටුවීමට 1979 පෙබරවාරි 1 වන දින නැවත ඉරානයට පැමිණියේය.

බටහිර දේශපාලන දර්ශනයෙන් සහ එහි අධිරාජ්‍යවාදී ලෝක පර්යායෙන් රැඩිකල් ලෙස බිඳී යන නවීන, ඉදිරි දර්ශන සහිත ඉස්ලාමීය සමාජයක් නිර්මාණය කිරීමට ඉමාම් කොමේනි තුමාගේ නොපසුබට වීර්යය  ක්‍රියාකාරී වූ බව පැහැදිලිය.

මේ දැවැන්ත පෙරළිය සහ ධනාත්මක  පුනරුදය බටහිර වාදීන්ට ඇහැට උල් කටු අනින්නාක් මෙන් කටුකය. පුරා සියවස් දෙකක් මුලුල්ලේ සියෝනිසවාදීන් විසින් ඉතා සූක්ෂ්ම සහ දැවැන්තව ගෙනයන වැඩ පිළිවෙලට පිටුපෑවේ ඉරානය පමණි. මොන උප්පරවැට්ටි යොදා අනෙකුත් රටවල් තම උගුලට හසු කරගත්තත් ඉරානය ලෙහෙසියෙන් වට්ටන්නට නුපුලුවන් වග ඔවුන් තේරුම් ගත්තෝය.

ඒ අනුව බටහිර පර්යේෂකයන් අනාවැකි පළ කරන්නේ ඉස්ලාමීය ජනරජය කෙටිකාලීන  එකක් වනු ඇති බවයි. ඉතා කෙටි කලකින් ඉස්ලාමීය පාලනය බිඳ වැටෙන බවට ඔවුන්ගේ අනාවැකිය යථාර්ථයක් බවට පත් කිරීමට ඔවුහු හැකි සැම විටම උත්සාහ කළහ.

ලොව කොතැන යුද්ධයක්, භීෂණයක් ඇති වුවද ඒ සියල්ල පිටුපස සිටින්නේ අදෘශ්‍යමාන සියෝනිස බලපෑමයි. සාමන්‍ය මිනිසා අතර කිසිදු ප්‍රශ්ණයක් නැත. ස්වකීය වාසි වෙනුවෙන් ගැටලු බිහිකරන්නේ මොවුන්ය.    ඉරාකය ආක්‍රමණය කිරීමට සදාම් හුසේන් පොළඹවමින් "විප්ලවවාදී දරුවාගේ තොටිල්ලේ ගෙල සිර කිරීමට" අධිරාජ්‍ය භූ මූලෝපායඥයන් ප්‍රථමයෙන් උත්සාහ කළහ.

1980 සැප්තැම්බර් 22 වැනි දින ඉරාකය ඉරාන භූමි ප්‍රදේශය, විශේෂයෙන්ම ෂට් අල්-අරාබ් සහ තෙල්වලින් පොහොසත් ක්වෙට්සාල් ප්‍රාන්තය ස්ථිරවම අත්පත් කර ගැනීමේ අරමුණින්  ඉස්ලාමීය ජනරජය වෙත පූර්ණ පරිමාණ ආක්‍රමණයක් දියත් කළේය. එය ආණ්ඩුව දුර්වල කිරීමටත් පෙරළීමටත් හේතුවන බවට ඔවුහු වැරදි ගණන් බැලීම් කළහ.

එය "පනවන ලද යුද්ධයක්" හරහා ඉරානය ඉක්මනින් පරාජය කිරීම හා අවමානයට ලක් කිරීම අරමුණු කර ගෙන ඇත. නමුත් යුද්ධය පැනවූ අය ඉරාන ජාතිකයන්ගේ ආගමික කැපවීම නොසැලකූ අතර බටහිර පිටුබලය ලබන ලෞකික ඉරාකයින්ට වඩා ඉරාන ජාතිකයන් ඉස්ලාමීය විප්ලවය ආරක්ෂා කිරීම සඳහා තම ජීවිත පූජා කිරීමට කැමැත්තෙන් සිටියහ. උසස් මානසික ශක්තියක් සඳහා පරිත්‍යාග කිරීමට ඔවුන්ව පොලඹවන ලෙස කුර්ආන් නියෝගය ඔවුන්ව සංසේචනය කළේය.ඉරාන ජාතිකයන්ගේ මෙම අධිෂ්ඨානය ඉරාකයේ මුදල් හා අවි ආයුධ හිඟය පිරිමැසූ අතර, බැග්ඩෑඩය ඉරාන ජාතිකයන් අතට පත්වීමේ අවදානම වළක්වා ගැනීමට බටහිර රටවල් ඉදිරිපත් නොවන්නේ නම් ඉරාකය පරාජය කර බැග්ඩෑඩ් අල්ලා ගැනීමට ඉඩ තිබුණි.

පනවන ලද යුද්ධයකින් ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය පෙරලා දැමීම වෙනුවට, ඔවුන්ගේ අත පාලනය වන බව පැහැදිලි වූ අතර, කොමියුනිස්ට්වාදයේ ව්‍යාප්තිය පාලනය කිරීම සඳහා බටහිර ජෝර්ජ් කෙනන් ගේ සුප්‍රසිද්ධ පශ්චාත් - දෙවන ලෝක සංග්‍රාම උපාය මාර්ගයට සමාන පාලන ප්‍රතිපත්තියකට යොමුවේ.

සම්බාධක සහ කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියා හරහා ඉරානයේ ආර්ථිකය මිරිකීමෙන් සහ එහි වර්ධනය අඩාල කිරීමෙන් සහ කලාපයේ බටහිර රූකඩ අරාබි පාලන තන්ත්‍රයන් ශක්තිමත් කිරීමෙන්, ඉස්ලාමීය විප්ලවවාදී මතවාදය සහ භාවිතය වෙනත් රටවලට පැතිරීම වැළැක්විය හැකි බව අධිරාජ්‍ය මූලෝපායඥයෝ විශ්වාස කළහ.

අධිරාජ්‍යවාදීන් විශ්වාස කළේ ඉරානයේ ආර්ථිකය සහ තාක්‍ෂණය සදාකාලිකව අඩපණ කළ හැකි නම්, ඉස්ලාමීය ජනරජය අනෙකුත් ජාතීන්ට අසාර්ථක පූර්වාදර්ශයක් සපයනු ඇති බවත්, ඉරාන ජාතිකයන් ඔවුන්ගේ විප්ලවීය චින්තනයට තිත තැබීමට ඉක්මනින් තීරණය කරනු ඇති බවත්ය.

ජාත්‍යන්තර ආකෘතියක් ලෙස ඉස්ලාමීය විප්ලවවාදී දෘෂ්ටිවාදය පැතිරීම පාලනය කිරීමට වැඩසටහනේ යෝජකයින් යම් දුරකට සාර්ථක වූ බව සත්‍යයක් වුවද, ඔවුන් එය කළේ ප්‍රචණ්ඩත්වය හරහාය- ඒ සඳහා ඔවුන් ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියාමාර්ගවලට යොමු විය.

නිදසුනක් වශයෙන්, මොරොක්කෝවේ, ඉස්ලාමීය ව්‍යාපාරයේ නායකත්වය අල්-අට්ල් වල් ඉහ්සානීන් ඓතිහාසිකව ඉස්ලාමීය රිපබ්ලිකන් පක්ෂයට තරමක් සමාන ආකෘතියක් අනුගමනය කිරීමට උත්සාහ කර ඇත. එහෙත් 1990 ගණන්වල ඇල්ජීරියානු අත්දැකීම වූයේ බටහිර ගැති රජයේ මිනීමරු බලවේග (බොහෝ විට "ඉස්ලාම්වාදීන්" ලෙස වෙස්වලාගත්) මිලියනයකට වඩා මිනිසුන් මරා දැමූ බවයි. බටහිර ඉස්ලාමීය රිපබ්ලිකන්වාදය

පැතිරීම වැලැක්වීම සඳහා අහිංසක මිනිසුන්ගේ ලේ අසීමිත ලෙස වැගිරීමට පසුබට නොවන බව එයින් පෙන්නුම් කර ඇති බව අල්-අට්ල් වල් ඉහ්සනයින්ගේ කණ්ඩායමේ නායක ෂෙයික් අබ්දෙල් සලාම් යසින් සහ ඔහුගේ දියණිය සහ උරුමක්කාරයා වන නාඩියා නැවත නැවතත් පැහැදිලි කර ඇත.

එවැනි ලේ වැගිරීම් වලක්වා ගැනීම සඳහා, Al-Atl wal Ihsan ක්‍රියාකාරීන් ඉරානය මොරොක්කෝවේ ඉස්ලාමීය පාලනයට සහ බටහිර නව අධිරාජ්‍යවාදී ආක්‍රමණයෙන් නිදහස ලබා ගැනීමේ මාවතේ හඹා යාමෙන් ඉවත් විය. මුස්ලිම් බහුතරයක් වෙසෙන බොහෝ රටවල මෙවැනි තත්ත්වයන් පවතී. එහෙත් බටහිර උපාය මාර්ගය වූයේ ඇංග්ලෝ-සියොන්වාදී අධිරාජ්‍යය මුස්ලිම් පෙරදිගින් පලවා හැරීමයි. කැපවූ අධිරාජ්‍ය විරෝධී අක්ෂයක් ගොඩනැගීම වැළැක්වීමට අසමත් විය.

අද එම අක්ෂය එනම් අසාධාරණයට එරෙහි බලවේගය යේමනය, ලෙබනනය, සිරියාව සහ ඉරාකය තුළ ශක්තිමත් වෙමින් පවතින අතර ඉරාකයේ, සිරියාවේ, ලෙබනනයේ, ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සහ යේමනයේ පරාජිත අධිරාජ්‍යවාදී අධිරාජ්‍යය දුර්වල වෙමින් පවතී. ඉක්මනින් හෝ පසුව

අධිරාජ්‍යවාදී බලවතුන් බටහිර ආසියාවෙන් නොවැළැක්විය හැකි ලෙස ඉවත්වීම කලාපීය ජාතීන්ට සැබෑ නිදහස සහ ඉස්ලාමීය පාලනය අත්කර ගැනීමට මග පාදනු ඇත.

එම දිනය පැමිණෙන විට, බටහිර කඩාකප්පල්කාරීන් සහ ත්‍රස්තවාදීන්ගේ දැඩි උත්සාහයන් නොතකා ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය දිගටම පවතිනු ඇත.ඇත්ත වශයෙන්ම, ඉරානය දශක හතරකට වඩා වැඩි කාලයක් තිස්සේ ඕනෑම රටකට පනවන ලද පෙර නොවූ විරූ සම්බාධකවලින් මතු වූයේ නම් එය සමෘද්ධිමත් රටක් බවට පත්වනු ඇත.

විනාශය අපේක්ෂාවෙන් සම්බාධක පැනවූවන් මවිතයට පත් කරමින් ඉස්ලාමීය ඉරානය ආර්ථික හා තාක්‍ෂණික වශයෙන් ඉදිරියට යයි. ඉතිහාසයේ බලවත්ම අධිරාජ්‍යවාදී අධිරාජ්‍යයේ දැඩි විරෝධය නොතකා,

මානව සංවර්ධන දර්ශකයේ ඉරානය ශීඝ්‍රයෙන් ඉහළ යමින් පවතී.

1979 සිට ඉරානයේ විද්‍යාව හා තාක්‍ෂණයේ දැවැන්ත ප්‍රගතිය බටහිර නිරීක්ෂකයින් කම්පනයට පත් කර ඇති අතර ඔවුන්ගෙන් බොහෝ දෙනෙක් ඉස්ලාමීය පදනමක් සහිත සමාජයක් අඳුරට ඇද දමනු ඇතැයි සිතූහ. 

ඇත්ත වශයෙන්ම, ඉරානයේ දේශපාලන සංස්ථාපිතය සදාචාරාත්මක පාසල් පුහුණු කිරීමත් සමඟ වේගයෙන් ඉදිරියට යමින් සිටී. එය ලෝකයේ ඉහළම උගත් කණ්ඩායමක් විය හැකිය.

ඇත්ත වශයෙන්ම, සම්භාව්‍ය අධ්‍යාපනය අගය කරන ජනතාවක් විසින් පාලනය කරන එකම රට ඉස්ලාමීය ඉරානයයි!

මේ අනුව, ඉරානයේ විශ්ව විද්‍යාල පද්ධතිය 1979 සිට සමෘද්ධිමත් වී ඇත, අධ්‍යාපන මට්ටම් (විශේෂයෙන් කාන්තාවන් අතර) ඝාතීය ලෙස වර්ධනය වී ඇත, ඉරාන විද්‍යාඥයින් සහ ඉංජිනේරුවන් තම රට තුළ ආර්ථික හා තාක්‍ෂණික වශයෙන් බොහෝ ප්‍රගතියක් ලබා ඇත. දැඩි ආර්ථික සම්බාධක මධ්‍යයේ මේවා සිදුවී තිබීම පුදුම සහගතය.

සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවල් අතර ඉරානය මානව සංවර්ධන දර්ශකය (HDI) අනුව ඉහළම ස්ථානයට සමීප වේ. එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව සංවර්ධන වැඩසටහනට අනුව, 1990 මුල් දශක තුන තුළ ඉරානයේ HDI 40% කින් පමණ වර්ධනය විය - එය ඕනෑම රටක හොඳම එකක් වන අතර අමානුෂික සම්බාධක පැනවූ බලවේගවලට පවා ලබා දුන් කම්පන සහගත ආශ්චර්යයකි.

එම කාලය තුළ මිනිස් ආයු අපේක්ෂාව අවුරුදු 12කටත්, පාසල් කාලය අවුරුදු හයකටත්, පුද්ගලික ආදායම 60% දක්වාත් වැඩි විය. ඉරාන ජනතාව අන්ත දරිද්‍රතාවයට හා පසුගාමීත්වයට තල්ලු කර ඔවුන්ගේ චිත්ත ධෛර්යය කුඩුපට්ටම් කිරීමේ බටහිර උත්සාහය මුළුමනින්ම අසාර්ථක වී ඇත.

ඉරාන ඖෂධ ආයු අපේක්ෂාව තියුනු ලෙස වැඩි කිරීමට දායක වී ඇත. 1990 ගණන් වලදී ඉරානය සිය සෞඛ්‍ය සේවා පද්ධතියේ විප්ලවීය වෙනසක් ඇති කළ අතර ග්‍රාමීය ජනගහනයෙන් 90% කට වඩා වැඩි පිරිසකට සෞඛ්‍ය සේවා සැපයීමට සමත් විය

බටහිර සම්බාධක නිසා මරණය සහ දුක් වේදනා ඇති වන බැවින්, ඉරානයට තමන්ගේම වෛද්‍ය සැපයුම් නිෂ්පාදනය කිරීමට ඉගෙන ගැනීමට බල කෙරෙයි. මෙමගින් වසරකට ඩොලර් මිලියන 750ක් ඉතිරි වූවා පමණක් නොව, ඉරානය ලෝක වෙළඳපොලේ ප්‍රධාන තරඟකරුවෙකු බවටද පත් විය. අද ඉරානය තමන්ගේම ඖෂධවලින් 97% කට වඩා නිෂ්පාදනය කරන අතර වෛද්‍ය ජෛව තාක්‍ෂණයේ ප්‍රමුඛයා වේ.

වෛද්‍ය විද්‍යාව, භෞතික විද්‍යාව සහ ද්‍රව්‍ය විද්‍යාව, න්‍යෂ්ටික විද්‍යාව සහ නැනෝ තාක්‍ෂණය උදාහරණ වේ. පුදුමයට කරුණක් නම්, දැඩි සම්බාධක නොතකා, එක්සත් ජනපද ජාතික විද්‍යා ආයතනය, මෑත වසරවලදී, විද්‍යාත්මක හා තාක්‍ෂණික සංවර්ධනයෙන් ඉරානය ලෝකයේ පළමු ස්ථානයට පත් කර ඇත.

The Times Higher Education Index ට අනුව, ඉරානයේ විද්‍යාත්මක හා තාක්‍ෂණික ප්‍රකාශන 1970 සිට 2008 දක්වා සියයට 340,000 කින් වර්ධනය වූ අතර, එය ලොව මුළු නිෂ්පාදනයෙන් 1% කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් වන අතර, චීනය, ඉන්දියාව සහ බ්‍රසීලය හැර අනෙකුත් සියලුම සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට වඩා ඉරානය වඩාත් ප්‍රමුඛ

තාක්‍ෂණ නිෂ්පාදනයේ වර්ධනය විවිධ ක්‍රියාමාර්ග (ලෝක සාමාන්‍යයට වඩා ඉහළ) මගින් වාර්ෂිකව 10% සිට 25% දක්වා ආකර්ෂණීය අනුපාතයකින් අඛණ්ඩව පවතී, එහි න්‍යෂ්ටික අංශය ගෝලීය වර්ධනයෙන් 34% හා සසඳන විට 8400% විශ්මයජනක ලෙස ඉදිරියට යයි.

ඉරානයේ විශාලතම දියුණුව සමහරක් රොකට් තාක්ෂණය සහ අභ්‍යවකාශ විද්‍යාවේ ස්වරූපයෙන් පැමිණ ඇත. ඉරාන අභ්‍යවකාශ ඒජන්සිය ISA හි කැපවීම හේතුවෙන්, ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය 2009 දී ලොව චන්ද්‍රිකා කක්ෂගත කළ හැකි රටවල් 11 න් එකක් බවට පත්විය.

අද වන විට Extensible Satellite Vehicle (SLV) Suljana කිලෝ 200ක වාහනයක් කිලෝ මීටර් 500ක් කක්ෂයේ රැගෙන යන අතර ඉදිරියට එන Sou

වාහනය ටොන් 8-15 බරින් යුක්ත වන අතර අභ්‍යවකාශයට රැගෙන යනු ඇත.

ඉරාන හමුදාව, සාපේක්ෂව අඩු අයවැයකින් ක්‍රියාත්මක වුවද, ඉරානයට එරෙහි විශාල ප්‍රහාරයක නිමක් නැති තර්ජනවලට මුහුණ දෙමින් සිටින අතර, සිතාගත නොහැකි තරම් ඊශ්‍රායල හමුදා කඳවුරු, නගර සහ / හෝ එක්සත් ජනපද නැව් සහ කඳවුරු ඇත.

 හානි සිදු කළ හැකි ආකරශනීය ආරක්ෂක රොකට් මාලාවක් එකතු කර ගැනීමට හැකි විය.

ඉරාන විද්‍යාඥයින්ගේ සහ උපාය මාර්ගිකයින්ගේ කැපවීමෙන් ක්‍රියා කිරීම හේතුවෙන් බලවතුන් විසින් හමුදාවට වියදම් කරන මුදලින් ඉතා සුළු කොටසක් පමණක් වැය කරමින් ඉරානය ඉහළ ආත්මාරක්ෂාවක් අත්කරගෙන ඇත.

ඉහත ක්‍ෂේත්‍රවල සහ තවත් බොහෝ ක්ෂේත්‍රවල ඉස්ලාමීය ජනරජයේ ප්‍රගතිය ලෞකිකත්වය දැනුමට සහ ආගම අවිද්‍යාවට සමාන කරන ඉස්ලාම් විරෝධී ප්‍රචාර බොරු කර ඇත.

1979 ඉස්ලාමීය ජනරජයේ උපතේ සිට විස්මිත ජයග්‍රහණ දෙස ආපසු හැරී බලන විට, අනාගත ඉතිහාසඥයින්, නව දාර්ශනික දෘෂ්ටි කෝණයකින්, සම්පූර්ණ තොරතුරු දැන ගැනීමට හිතාමතාම බාධාවක් නොව, දැනුම සඳහා මූලාශ්‍රයක් සහ ආශ්වාදයක් ලෙස ආගම හඳුනා ගත හැකිය.