How did Syrus the Great change ancient Persia Tintoana's ultimate civilization?
දෙවන සයිරස් (ක්‍රි.පූ. 530), මහා සයිරස් ලෙසද හැඳින්වේ, අන්ෂාන්හි සිව්වන රජු සහ අචෙමනිඩ් අධිරාජ්‍යයේ පළමු රජු විය. සයිරස් විසින් මාධ්‍ය, ලිඩියා සහ බැබිලෝනියාව ඇතුළු එකල බලවත්ම රාජධානිවලට එරෙහිව හමුදා මෙහෙයුම් කිහිපයක්ම මෙහෙයවීය. මෙම ව්‍යාපාර හරහා ඔහු ප්‍රාදේශීය පරිපාලනය බොහෝ දුරට නොවෙනස්ව තබා ගනිමින් මැද පෙරදිග බොහෝ ප්‍රදේශ පර්සියානු ආධිපත්‍යය යටතේ එක්සත් කළේය. යම් අඛණ්ඩ පැවැත්මක් සහතික කිරීමෙන් සහ ප්‍රභූ පැලැන්තියේ පක්ෂපාතිත්වය දිනා ගැනීමෙන් ඔහු අචෙමනිඩ් අධිරාජ්‍යයට අඩිතාලම දැමීය.
සයිරස්ගේ මුල් ජීවිතය ගැන වැඩි යමක් සදහන් ව නොමැත.ඔහුගේ උපත සහ තරුණ කාලය සම්බන්ධ විවිධ වාචික සම්ප්‍රදායන් සංරක්ෂණය කර ඇත්තේ බොහෝ දුරට පුරාවෘත්ත ස්වභාවයේ පරස්පර වාර්තා ඉදිරිපත් කරන හෙරොඩෝටස්, සෙටේසියස් සහ සෙනෝෆෝන් වැනි ග්‍රීක කතුවරුන්ගේ කෘතිවල පමණි. හෙරොඩෝටස්ගේ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ වාර්තාවට අනුව, සයිරස් යනු පර්සියානු රජු වන කැම්බිසෙස් (ක්‍රි.පූ. 580-559) සහ මධ්‍ය ජාතික ඇස්ටේජස් (ක්‍රි.පූ. 585-550) ගේ දියණිය වන මැන්ඩේන් කුමරියගේ පුත්‍රයාය. කෙසේ වෙතත්, Ctesias පැහැදිලිවම Herodotus ට පටහැනියි, නමුත් ඒ වෙනුවට කියා සිටියේ සයිරස් යනු Artadates නම් පර්සියානු බලඇණියගේ සහ ඔහුගේ බිරිඳ වන Argoste ගේ පුත්‍රයෙකු බවයි. Ctesias ට අනුව, සයිරස් බලයෙන් පහ කිරීමට පෙර Astyages ගේ උසාවියේ ප්‍රධාන කුසලාන දරන්නා ලෙස සේවය කළේය. ඔහුගේ කුමන්ත්‍රණයෙන් පසු, සයිරස් ඇස්ටේජස් ඔහුගේ පියා ලෙස හදාරා ඔහුගේ දියණිය අමිටිස් සමඟ විවාහ විය.
බොහෝ දුරට ඉවසිලිවන්ත සහ දයානුකම්පිත පාලකයෙකු වූ පර්සියානු රජු මහා සයිරස් ලෝක ඉතිහාසයේ විශාලතම අධිරාජ්‍යයන්ගෙන් එකක් පිහිටුවන ලදී.ක්‍රිපූ 548 පමණ පර්සියානු අධිරාජ්‍යයේ නිර්මාතෘ මහා සයිරස් පූ 548 වන විට ඔහු පර්සියාවේ රජු විය.
මහා සයිරස්, ක්‍රි.පූ. 548 පමණ දුරදිග ගිය යුධ ජයග්‍රහණ සහ කාරුණික පාලනය හරහා මහා සයිරස් අර්ධ සංචාරක ගෝත්‍රික කුඩා කණ්ඩායමක් පුරාණ ලෝකයේ පළමු සුපිරි බලවතා වූ බලවත් පර්සියානු අධිරාජ්‍යය බවට වසර 15කට අඩු කාලයකදී පරිවර්තනය කළේය.
මහා සයිරස්ගේ නැගීම
ක්‍රිස්තු පූර්ව 600 දී පමණ උපත ලද, පළමු පර්සියානු අධිරාජ්‍යයේ නිර්මාතෘ (අචෙමනිඩ් අධිරාජ්‍යය ලෙසද හැඳින්වේ) වර්තමාන ඉරානයේ නිරිත දෙසින් බැටළුවන්, එළුවන් සහ ගවයන් ඇති දැඩි කළ අර්ධ-සංචාරක Pasargadae ගෝත්‍රයට අයත් විය. මහා සයිරස් (දෙවන සයිරස් ලෙසද හැඳින්වේ) ගේ යෞවනය හෝ පෙළපත ගැන නිශ්චිතවම දන්නේ අල්ප වශයෙනි.
558 දී සිංහාසනයට පත් වී වසර පහකට පසුව මධ්‍ය අධිරාජ්‍යයේ (වර්තමාන ඉරානයේ බොහෝ ප්‍රදේශ පාලනය කළ) යටත් රජෙකු ලෙස, සයිරස් අනෙකුත් පර්සියානු ගෝත්‍රවල ප්‍රධානීන් එක්සත් කර මධ්‍යයේ රජු වූ ඇස්ටේජස්ට එරෙහිව කැරැල්ලක් මෙහෙයවීය. ඉවත් වූ මධ්‍ය සෙන්පතියෙකුගේ සහාය ඇතිව, සයිරස් පසර්ගඩේ සටනේදී ඇස්ටේජස්ගේ හමුදාවන් පරාජය කළ අතර ක්‍රිස්තු පූර්ව 550 දී එක්බටානා අගනුවර අල්ලා ගත්තේය.
වරක් යටත් වූ පර්සියානුවන් ජයග්‍රාහකයන් බවට පත් විය. කෙසේ වෙතත්, පාලකයා වූ සයිරස් පළිගැනීම් සොයනවා වෙනුවට, කරුණාව සහ සංයමය පෙන්නුම් කළේය. ඔහු Astyages ට රාජකීය විශ්‍රාමයක් ලබා දුන් අතර, ඔහුගේ ගිම්හාන අගනුවර ලෙස Ecbatana නොවෙනස්ව තබා ගත් අතර, ඔහුගේ රාජසභාවේ සහ හමුදාවේ මේඩියන් වංශාධිපතීන්ට උසස් තනතුරු ලබා දුන්නේය. නමුත් ඔහුගේ දයාවට එහි සීමාවන් තිබුණි. ඔහු ඇස්ටේජස්ගේ බෑනා සහ මුණුබුරන් මරා දැමුවේ ඔවුන් තම බලයට තර්ජනයක් ලෙස දුටු නිසාය.
සයිරස් ලිඩියාව යටත් කර ගනිමින් ඔහුගේ අධිරාජ්‍යය ව්‍යාප්ත කරයි
වර්තමාන තුර්කියේ බටහිර අර්ධය අල්ලාගෙන සිටි ලිඩියාහි රජු වූ ක්‍රෝසස් හට සයිරස්ගේ ආරෝහණය කරදරයක් විය. දැන් අසල්වැසි පර්සියාවේ නැඟී එන බලයට ප්‍රහාරයක් ගැන ඔහු කල්පනා කරන විට, ක්‍රෝසස් ඩෙල්ෆිහි ග්‍රීක ඔරකල් උපදෙස් ලබා ගැනීමට පණිවිඩකරුවෙකු යවා ඇත. “ක්‍රෝසස් යුද්ධයට ගියහොත් ඔහු මහා අධිරාජ්‍යයක් විනාශ කරනු ඇත,” දෙවිවරුන් වෙත මාධ්‍ය වාර්තා කළ බව පැවසේ.
දිව්‍ය පණිවිඩයෙන් උද්දාමයට පත් වූ ක්‍රෝසස් හේලිස් ගඟ හරහා විශාල හමුදාවක් මෙහෙයවා ක්‍රිස්තු පූර්ව 547දී පර්සියානුවන්ට පහර දුන්නේය. අවිනිශ්චිත සටනකින් පසු, සයිරස් ලිඩියන් හමුදාවන් පුදුමයට පත් කළේ ශීත ඍතුවේ සීතල හරහා සර්ඩිස් අගනුවර දෙසට ඔවුන් පසුපස යාමෙනි
තීරණාත්මක තිම්බ්‍රා සටනේදී ඔහුගේ පර්සියානු හමුදාවන් සංඛ්‍යාවෙන් වැඩි වීමත් සමඟ, හැර ගිය මාධ්‍ය ජෙනරාල් හර්පගස්, හමුදාවේ ගමන් මලු ඔටුවන් මත අශ්වාරෝහකයින් නංවා සටන් රේඛාවේ ඉදිරියෙන් තැබීය. ඔටුවන්ගේ දුර්ගන්ධය නිසා ආරෝපණය වූ ලිඩියන් අශ්වයන් සටන් බිමෙන් ඉවතට විසිවී ගියහ. සර්ඩිස්හි බිත්ති තුළට පසුබැසීම, පර්සියානු වැටලීමකින් පසු ලිඩියන්වරු අවසානයේ යටත් වූහ.
ඔරකල් ක්‍රෝසස් වෙත පැවසූ වචන සත්‍ය බව ඔප්පු වී ඇත. අධිරාජ්‍යයක් විනාශ වී තිබුණි - නමුත් එය ඔහුගේ විය.
මේදවරුන් මෙන්, සයිරස් ලිඩියන්වරුන්ට සහනදායී ප්‍රවේශයක් අනුගමනය කළේය. ඔහු භාණ්ඩාගාරය සාර්ඩිස් හි තබා ක්‍රොයිසස්ව ඔහුගේ මළුවට ගෙන ආවේය. ඔහු දේශීය සංස්කෘතීන්, ආගම් සහ නීති පවත්වාගෙන යාමට අවසර දුන් අතර, එය ඔහුගේ නව යටත්වැසියන්ගේ පක්ෂපාතිත්වය ලබා ගැනීමට උපකාරී විය. "සයිරස් හට ඔහු යටත් කරගත් ස්ථානවල පවතින පරිපාලන ව්‍යුහයන් ඉක්මනින් උකහා ගැනීමට හෝ අත්පත් කර ගැනීමට හැකි විය, බොහෝ විට ප්‍රාදේශීය ප්‍රභූන් එම ස්ථානයේ තබා," සැන්ටා බාබරා හි කැලිෆෝනියා විශ්ව විද්‍යාලයේ ඉතිහාසය පිළිබඳ මහාචාර්ය ජෝන් ඩබ්ලිව් අයි ලී පවසයි.
කෙසේ වෙතත්, පර්සියානු රජුගේ ලිහිල්භාවය කිසිසේත්ම නිරපේක්ෂ නොවීය. ලිඩියන් භාණ්ඩාගාරය භාරව සිටි වංශාධිපතියන් කැරලි ගැසූ විට, සයිරස් කැරලිකරුවන් මරා දමා ඔවුන්ගේ අනුගාමිකයන් වහල්භාවයට පත් කළේය. සාමාන්‍ය හාර්පගස් ලිඩියා යටත් කර ගැනීම අනුගමනය කළේ අයෝනියාවේ ග්‍රීක ජනාවාසවලට කුරිරු ලෙස වටලෑමෙනි, බොහෝ දෙනෙකුට ඉතාලියට සංක්‍රමණය වීමට සහ මුළු නගර අත්හැරීමට බල කළේය.
"කාරුණික පාලකයෙකු ලෙස සයිරස් ගැන පුරාණ සහ නූතන යන දෙඅංශයෙන්ම මිථ්‍යාවන් ගොඩ නැගී ඇත," ලී පවසයි. “සයිරස් නිසැකවම දේශීය චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර සහ ආගම් ඉවසා සිටි අතර ඔහු දේශීය ප්‍රභූන් සමඟ වැඩ කලෙය.
පර්සියානු හමුදා බැබිලෝනියේ වැටීමට හේතු විය
පූ 540 දී මහා සයිරස් විසින් බබිලෝනිය වටලෑම පිළිබඳ නිදර්ශනය
මහා සයිරස් විසින් බැබිලෝනිය වටලෑම
පර්සියානු අධිරාජ්‍යය වර්ධනය වන විට එහි හමුදාව ශක්තිමත් විය. සයිරස් අශ්වාරෝහක රණශූරයන්ගේ ප්‍රභූ බළකායක් ගොඩනඟා ගත් අතර ඔවුන් අශ්වයන් පිට ඊතල විදීමට දක්‍ෂ වූ අතර රෝදවලට බ්ලේඩ් සවි කළ යුධ රථ යෙදවූහ. "ඔහුගේ භටයන් ඉහළ පෙළඹවීමක් සහ හොඳින් පුහුණු කර ඇති බව පෙනේ, සයිරස්ම ආනුභාව සම්පන්න නායකයෙකු වූ බව පෙනේ,යි ලී පවසයි. "ශීත ඍතුවේ දී පවා සතුරන් බලාපොරොත්තු වූවාට වඩා වේගයෙන් තම හමුදාවන් ගෙන යාමට ඔහුට හැකි වූ බව පෙනේ."
ඔහුගේ හමුදාව පර්සියාවට නැඟෙනහිර ප්‍රදේශය පරාජය කිරීමෙන් පසු, ආසියාවේ බටහිර දෙසින් ඉතිරිව තිබූ අවසාන ප්‍රධාන බලවතා වන නව-බැබිලෝනියානු අධිරාජ්‍යය යටත් කර ගැනීම සඳහා සයිරස් ඔහුගේ ඉලක්කය විය.
පූ 539 දී, පර්සියානු හමුදා ධනවත්, සාරවත් අධිරාජ්‍යය ආක්‍රමණය කර, ටයිග්‍රිස් ගඟේ ඔපිස් නම් උපායමාර්ගික නගරය අල්ලා ගැනීම සඳහා බැබිලෝනියානු හමුදාව පරාජයට පත් කළහ. සතියකට පසු, පර්සියානු හමුදාව පුරාණ ලෝකයේ විශාලතම නගරය වන බබිලෝනියේ තාප්ප වෙත ළඟා වූ අතර සටනකින් තොරව එය අල්ලා ගත්හ.
1879 දී සොයා ගන්නා ලද බබිලෝනියානු කියුනිෆෝම් සෙල්ලිපි සහිත බැරලයක් හැඩැති මැටි කැබැල්ලක් වන සයිරස් සිලින්ඩරයට අනුව, පර්සියානු රජු ජයග්‍රාහී ලෙස “ ප්‍රීතිය මධ්‍යයේ” බැබිලෝනියට ඇතුළු විය.
බබිලෝනියේ වැටීමෙන් ටික කලකට පසු, සයිරස් විසින් වසර 50 කට පෙර ජෙරුසලමේ දේවමාළිගාව විනාශ කිරීමෙන් පසු II වන නෙබුකද්නෙශර් විසින් වහල්භාවයට පත් කරන ලද බැබිලෝනියානු යුදෙව්වන් නිදහස් කරන ලදී. ඔවුන්ගේ බබිලෝනියේ වහල්භාවයෙන් නිදහස් වූ බොහෝ දෙනෙක් යෙරුසලමේ පිහිටි ඔවුන්ගේ ආත්මික නිවස වෙත ආපසු පැමිණියහ. පැරණි ගිවිසුමේ යෙසායාගේ පොත සයිරස්ව වර්ණනා කරන්නේ “ජාතීන් ඔහු ඉදිරියෙහි යටත් කර ගැනීමටත් රජුන්ගේ සන්නාහය ගලවා දැමීමටත්” දෙවියන් වහන්සේ විසින් “අභිෂේක” කරන ලද අයෙකු ලෙසය.
නව-බැබිලෝනියානු අධිරාජ්‍යය යටත් කර ගැනීමත් සමඟ පර්සියානු අධිරාජ්‍යය බටහිරින් ඒජියන් මුහුදේ සිට නැගෙනහිරින් ඉන්දු නදිය දක්වා පැතිර ගියේය. සයිරස් පැරණි ලෝකය මෙතෙක් දැක ඇති විශාලතම අධිරාජ්‍යයන්ගෙන් එකක් නිර්මාණය කර ඇති අතර සයිරස් සිලින්ඩරයට අනුව "මම සයිරස්, විශ්වයේ අග්‍ර රජු, යි පැවසීය
සයිරස් මිය ගිය ද, පර්සියානු අධිරාජ්‍යය ජීවත් වේ
පූ 529 දී පමණ සිදු වූ සයිරස්ගේ මරණය ගැන එතරම් දැනුමක් නැත. සමහර වාර්තා වලට අනුව, ඔහු අධිරාජ්‍යයේ නැගෙනහිර මායිමේ හමුදා මෙහෙයුමකදී යුධ පිටියේ තුවාලයකින් මිය ගියේය. ඔහුගේ දේහය නැවත පසර්ගඩේ වෙත ගෙන ගොස්, රන් සරමක තැන්පත් කර, උදාවන සූර්යයා දෙසට නැඹුරු වූ දැවැන්ත ගල් සොහොනක තැන්පත් කරන ලදී.
සයිරස්ගෙන් පසු ඔහුගේ පුත් දෙවන කැම්බිසෙස් විසින් ඊජිප්තුවේ තවත් පුරාණ ශිෂ්ටාචාරයක් යටත් කර ගනිමින් අධිරාජ්‍යයේ සීමාවන් දිගටම ව්‍යාප්ත කළේය. 330 දී වැටෙන තෙක් පර්සියානු අධිරාජ්‍යය සියවස් දෙකක් සමෘද්ධිමත් හා ස්ථාවරව පැවතුනි
මහා සයිරස් රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික ඥානය සහ පරිපාලන දක්ෂතාව ප්‍රදර්ශනය කළේ ඔහුගේ අසමසම ජයග්‍රහණ සහ කල්පවත්නා උරුමය තුළින් පැහැදිලි වන රාජ්‍ය නායකයෙකු මෙන්ම හමුදා මූලෝපායිකයෙකු ලෙස ද විශිෂ්ටත්වයයි.
ඔහු ආගමික හා සංස්කෘතික ඉවසීමේ ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කළ අතර, යටත් වූ ජනයාට ඔවුන්ගේ සිරිත් විරිත් සහ විශ්වාසයන් රඳවා ගැනීමට ඉඩ සලසයි.
මෙම ප්‍රවේශය ඔහුගේ විශාල අධිරාජ්‍යය තුළ ස්ථාවරත්වය සහ එකමුතුකම වර්ධනය කළ අතර, ඔහුට පුළුල් පක්ෂපාතීත්වයක් සහ ප්‍රශංසාවක් හිමි විය. එපමනක් නොව, සයිරස් ප්‍රමිතිගත පාලන පද්ධතියක් ස්ථාපිත කළේය, කාර්යක්ෂම පරිපාලනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සහ විවිධ ප්‍රදේශ හරහා සන්නිවේදනයට පහසුකම් සැලසීම. ඔහුගේ රාජ්‍යත්වයට අමතරව, සයිරස් යුධ පිටියේදී උපාය මාර්ගික දක්ෂතා ප්‍රදර්ශනය කළේය.
ඔහු පැරණි ලෝකයේ යුද්ධයේ විප්ලවයක් ඇති කළ නව්‍ය උපක්‍රම සහ සංවිධානාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණ භාවිතා කළේය. සයිරස්ගේ හමුදා මෙහෙයුම් වේගය, නම්‍යශීලී බව සහ අනුවර්තනය වීමේ හැකියාව මගින් සලකුණු කරන ලද අතර, ඔහුට විශාල හා වඩා බලවත් විරුද්ධවාදීන් අභිබවා යාමට සහ තීරණාත්මක ලෙස පරාජය කිරීමට ඉඩ සලසයි.
බලගතු මධ්‍ය අධිරාජ්‍යය පරාජය කිරීම සහ බබිලෝනිය අල්ලා ගැනීම ඇතුළු ඔහුගේ පුරාවෘත්ත ජයග්‍රහණ, ඔහුගේ මිලිටරි දීප්තිය සහ උපායමාර්ගික දැක්ම සනාථ කරයි.
රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයෙකු මෙන්ම හමුදා මූලෝපායඥයෙකු ලෙස මහා සයිරස්ගේ ජයග්‍රහණ ඔහුගේ අසාමාන්‍ය නායකත්වය සහ ඉතිහාසය මත කල්පවත්නා බලපෑම අවධාරනය කරයි. දූරදර්ශී පාලකයෙකු ලෙස ඔහුගේ උරුමය අද දක්වාම අගය කිරීමට සහ අධ්‍යයනයට අනුබල දෙයි.
