Artificial intelligence, preserving human agency in a world of automation in Iran
ඉරානයේ තාක්ෂණික දියුණුව සඳහා සැරිසැරීමට, අවබෝධ කර ගැනීමට සහ බලපෑම් කිරීමට පුද්ගලයින් සහ ප්‍රජාවන් සන්නද්ධ කිරීමට අධ්‍යාපනයේ බලය පිළිබඳ ප්‍රතිබිම්බයන් මෙම තේමාව ආස්වාදය කරයි. පරිගණක සහ AI-ධාවන පද්ධති වඩාත් සංකීර්ණ වන විට, මානව අභිප්‍රාය සහ යන්ත්‍ර මගින් ක්‍රියාත්මක වන ක්‍රියාව අතර සීමාවන් බොහෝ විට බොඳ වන අතර, තාක්ෂණික ත්වරණයේ යුගයක මානව නියෝජිතායතනය ආරක්ෂා කිරීම, නැවත අර්ථ දැක්වීම සහ ඉතා මැනවින් ඉහළ නැංවීම පිළිබඳ විවේචනාත්මක ප්‍රශ්න මතු කරයි.
2025 ජාත්‍යන්තර අධ්‍යාපන දිනයේ දී, එක්සත් ජාතීන්ගේ අධ්‍යාපනික, විද්‍යාත්මක සහ සංස්කෘතික සංවිධානය (UNESCO) අධ්‍යාපනය සහ ඉගෙනීම නැවත සකස් කිරීමේදී ඉරානයේ වත්මන් AI හි කාර්යභාරය ඉස්මතු කරයි. මෙම සිදුවීම AI සහ අධ්‍යාපනය අතර ගතික අන්තර් ක්‍රියාකාරිත්වය අවධානයට ලක් කරනු ඇත. AI තාක්ෂණය ඉගැන්වීමේ සහ ඉගෙනීමේ භාවිතයන් විප්ලවීය වෙනසක් කරන්නේ කෙසේද, අධ්‍යාපනය, අනෙක් අතට, AI සදාචාරාත්මක, ඇතුළත් සහ මානව වටිනාකම් සමඟ පෙළගැසී ඇති බව සහතික කිරීමට මාර්ගෝපදේශක බලවේගයක් ලෙස ක්‍රියා කරයි.
UNESCO අධ්‍යක්ෂ ජනරාල් Audrey Azoulay ට අනුව, “AI අධ්‍යාපනය සඳහා ප්‍රධාන අවස්ථා ලබා දෙයි, පාසල්වල එහි යෙදවීම පැහැදිලි සදාචාරාත්මක මූලධර්ම මගින් මෙහෙයවනු ලැබේ. එහි සම්පූර්ණ විභවය කරා ළඟා වීමට, මෙම තාක්ෂණය ඉගෙනීමේ මානව සහ සමාජ මානයන් ප්‍රතිස්ථාපනය කරනවා වෙනුවට ඒවා සම්පූර්ණ කළ යුතුය. එය ගුරුවරුන්ගේ සහ සිසුන්ගේ සේවයේ මෙවලමක් බවට පත් විය යුතු අතර, ප්‍රධාන පරමාර්ථය වන්නේ ඔවුන්ගේ ස්වාධීනත්වය සහ යහපැවැත්මයි.
අධ්‍යාපන ක්ෂේත්‍රය තුළ මෙම තාක්ෂණය වගකීමෙන් භාවිතා කිරීම පිළිබඳව ගුරුවරුන් සහ සිසුන් පුහුණු කිරීම සඳහා ආයෝජනය කරන ලෙස නිලය යුනෙස්කෝ සාමාජික රටවලින් ඉල්ලා සිටී. ඉරානයේ, අධ්‍යාපනය සහ ඉගෙනීම සඳහා කෘත්‍රිම බුද්ධියේ (AI) භූමිකාව ඔක්තෝබර් 9 වන දින ටෙහෙරානයේ පැවති ජාතික සමුළුවකදී පරීක්ෂා කරන ලදී.
පරිවර්තනීය අංගයක් ලෙස අධ්‍යාපනයේ සහ ඉගෙනීමෙහි AI මත පදනම් වූ තාක්ෂණයන් භාවිතා කිරීම අධ්‍යාපන ක්‍රියාවලියේ ගුණාත්මක භාවය සහ කාර්යක්ෂමතාව ප්‍රවර්ධනය කිරීමට උපකාරී වනවා පමණක් නොව, විවිධ පුද්ගලයින්ට අති නවීන තාක්ෂණයන් සහ ස්මාර්ට් විසඳුම් ද ලබා දී ඇති බව ISNA වාර්තා කරයි. අධ්‍යාපනික දත්ත නිවැරදිව විශ්ලේෂණය කිරීමෙන් සහ ක්ෂණික ප්‍රතිපෝෂණ ලබා දීමෙන්, එය සිසුන්ගේ ඇගයීම සහ අධ්‍යාපනික අන්තර්ගත නිෂ්පාදනය වැඩිදියුණු කර ඇත.
එය ප්‍රධාන අක්ෂ තුනක් කෙරෙහි ද අවධානය යොමු කළේය. අභියෝග සහ හැකියාවන් හඳුනා ගැනීම, ගතික සහ සහයෝගී පරිසරයක් ස්ථාපිත කිරීම, මෙන්ම නැගී එන තාක්ෂණයන් මත පදනම්ව තක්සේරු සහ ඇගයීම් ක්‍රම සොයා ගැනීම මෙහි ප්‍රධාන වේ. එය AI සහ වෛද්‍ය අධ්‍යාපනය, සංජානන විද්‍යාව, පාසල්, සැලසුම් සහ අන්තර්ගත නිෂ්පාදනය, මානව සම්පත් සංවර්ධනය, අධ්‍යාපනික තක්සේරුව සහ ඇගයීම, අධ්‍යාපනයේ අනාගතයේදී AI සහ සදාචාරාත්මක කරුණු මෙන්ම කෘතිම බුද්ධිය සහ පාසල් වැනි මාතෘකා කෙරෙහි අවධානය යොමු කළේය.
මෙම සම්මන්ත්‍රණයේ ප්‍රධාන අරමුණ වූයේ නවීන තාක්ෂණයන් සහ අධ්‍යාපන හා ඉගෙනුම් පද්ධතිවල ඒවායේ යෙදීම් පිළිබඳව දැනුවත් කිරීමය. AI තාක්ෂණය ඉරානයේ අධ්‍යාපනයේ වැඩි වැඩියෙන් දක්නට ලැබේ. ඉහළ ආදායම් ලබන රටවල, ද්විතීයික පාසල් සිසුන්ගෙන් 2/3 කට වඩා වැඩි පිරිසක් දැනටමත් පාසල් වැඩ නිෂ්පාදනය කිරීමට උත්පාදක AI මෙවලම් භාවිතා කරති.
ගුරුවරුන් වැඩි වැඩියෙන් ඔවුන්ගේ පාඩම් සකස් කිරීමට සහ සිසුන්ගේ වැඩ තක්සේරු කිරීමට AI භාවිතා කරයි. සාම්ප්‍රදායිකව ගුරුවරුන් සහ ප්‍රවීණයන් විසින් මෙහෙයවනු ලබන පාසල් මඟ පෙන්වීම් සහ ඇතුළත් කිරීම් ද AI විසින් වැඩි වැඩියෙන් තීරණය කරනු ලැබේ. කෙසේ වෙතත්, අධ්‍යාපන වෘත්තිකයන්ට තවමත් මෙම භාවිතයන් පිළිබඳ පැහැදිලි මාර්ගෝපදේශ නොමැත. 2023 මැයි මාසයේදී යුනෙස්කෝව විසින් කරන ලද ආයතන 450 ක සමීක්ෂණයකට අනුව දැනට AI භාවිතය සඳහා නිල රාමුවක් ඇත්තේ පාසල් සහ විශ්ව විද්‍යාල වලින් සියයට 10 කට පමණි.
2022 වන විට, රටවල් 7ක් පමණක් තම ගුරුවරුන් සඳහා AI රාමු හෝ වැඩසටහන් සකස් කර ඇති අතර, ඔවුන්ගේ ජාතික විෂයමාලා තුළ AI පුහුණුව පිළිබඳ අරමුණු ඇතුළත් කර ඇත්තේ 15ක් පමණි. ඒ අතරම, වැඩි වැඩියෙන් රටවල් පන්ති කාමරය තුළ නව තාක්ෂණයන් භාවිතා කිරීම සඳහා සීමාවන් පනවා ඇත. යුනෙස්කෝ හි නව දත්ත වලට අනුව, රටවල්වලින් සියයට 40 කට ආසන්න ප්‍රමාණයක් දැන් පාසල්වල ජංගම දුරකථන භාවිතය තහනම් කිරීමේ නීතියක් හෝ ප්‍රතිපත්තියක් ඇත - එය 2023 ජූලි මාසයේදී සියයට 24 සිට ඉහළ ගොස් ඇත.
තවද නවතම සමීක්ෂණ අනුව ඉරානයේ හොඳම ශ්‍රේණිගත කිරීම් පරිගණක විද්‍යාව සහ ඉංජිනේරු විද්‍යාවයි.මේ වසරේ, රටවල් 72 කින් විශ්වවිද්‍යාල 750 ක් කලා හා මානව ශාස්ත්‍ර ක්ෂේත්‍රයේ පුළුල් පරාසයක විෂයයන් සඳහා ඔවුන්ගේ දායකත්වය මත ඇගයීමට ලක් කෙරේ. ටෙහෙරාන් විශ්ව විද්‍යාලය (401-500), මාෂාඩ් හි ෆෙර්ඩෝසි විශ්ව විද්‍යාලය සහ ෂාහිඩ් බෙහෙෂ්ටි විශ්ව විද්‍යාලය (501-600), ඇලමේ ටබටබායි විශ්ව විද්‍යාලය සහ ඉස්ෆහාන් විශ්ව විද්‍යාලය (601), කලා හා මානව ශාස්ත්‍රවල පළමු සිට තුන්වන ස්ථානය දක්වා ඇත.
ව්‍යාපාර සහ ආර්ථික විෂය ක්ෂේත්‍රය තුළ, මෙම වසරේ ශ්‍රේණිගත කිරීම රටවල් 85කින් ආයතන 990 ක් ඇතුළත් වේ. ටෙහෙරාන් විශ්ව විද්‍යාලය (201-250), ෂරීෆ් තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය (301-400), මාෂාඩ් හි ෆර්ඩොව්සි විශ්ව විද්‍යාලය සහ ඉරාන විද්‍යා හා තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය (401-500), සහ ෂාහිඩ් බෙහෙෂ්ටි විශ්ව විද්‍යාලය (501-600) හොඳම ආයතන පහයි.
පරිගණක සහ ඩිජිටල් තාක්‍ෂණයන්හිදී, මෙම විස්තීරණ තක්සේරුව රටවල් 83කින් ආයතන 1,122ක් ශ්‍රේණිගත කරයි. ෂරීෆ් තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය (151-175), ටෙහෙරාන් විශ්ව විද්‍යාලය (201-250), අමිර්කබීර් තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය (251-300), ඉරාන විද්‍යා හා තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය (301-400), ඉස්ෆහාන් තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය සහ ටබ්‍රිස් විශ්ව විද්‍යාලය ( 401-500) පිළිවෙලින් පරිගණක විද්‍යාවේ පළමු සිට පස්වන ස්ථානය දක්වා ඇත.
අධ්‍යාපන අධ්‍යයන වගුව මූලික විෂයයන් තුනක් හරහා පාසල් සහ විද්‍යාල ඇගයීමට ලක් කරයි. අධ්‍යාපන අධ්‍යයනය, ගුරු පුහුණුව සහ අධ්‍යාපනය පිළිබඳ ශාස්ත්‍රීය අධ්‍යයනය මෙහි ප්‍රධාන වේ.රටවල් 87 කින් ආයතන 767ක් පමණ අධ්‍යාපන අධ්‍යයන ශ්‍රේණිගත කර ඇත.
ඉරාන විද්‍යා හා තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය, ෂරීෆ් තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය සහ ටෙහෙරාන් විශ්ව විද්‍යාලය ප්‍රථම ස්ථානයට පත්ව ඇත .එය ගෝලීය වශයෙන් 301-400 කි. Amirkabir තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය, Babol Noshirvani තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය සහ Tabriz විශ්ව විද්‍යාලය ගෝලීය ශ්‍රේණිගත කිරීම් 401-500 සමඟින් දෙවන ස්ථානයට පත්ව ඇත.
මනෝවිද්‍යා වගුව පටු විෂයයන් කිහිපයක් හරහා පාසල් සහ විද්‍යාල ඇගයීමට ලක් කරයි. සායනික මනෝවිද්‍යාව, අධ්‍යාපනික මනෝවිද්‍යාව, ක්‍රීඩා මනෝවිද්‍යාව, ව්‍යාපාරික මනෝවිද්‍යාව සහ සත්ව මනෝවිද්‍යාව. මෙම වසරේ ශ්‍රේණිගත කිරීම්වලට රටවල් 66කින් ආයතන 654ක් ඇතුළත් වේ.
අන්තර් විනය විද්‍යා ශ්‍රේණිගත කිරීම් (ISR) ඉරාන විශ්ව විද්‍යාල 29ක් අන්තර් විෂය විද්‍යා පර්යේෂණ සඳහා ලොව පුරා ඉහළම ආයතන අතරට ඇතුළත් කර ඇත.ISR යනු Schmidt Science Fellows සමඟ එක්ව දියත් කරන ලද ව්‍යාපෘතියකි. එය රටවල් 92කින් මුළු විශ්ව විද්‍යාල 749ක් ශ්‍රේණිගත කර ඇත.
ටයිම්ස් උසස් අධ්‍යාපන ලෝක විශ්ව විද්‍යාල ශ්‍රේණිගත කිරීම් 2025 2024 හි විශ්ව විද්‍යාල 75 ට සාපේක්ෂව ඉරාන විශ්ව විද්‍යාල 85 ක් ඉහළම ආයතන අතරට ඇතුළත් කළේය. 2025 ශ්‍රේණිගත කිරීම්වලට රටවල් 115කින් ශ්‍රේණිගත විශ්වවිද්‍යාල 2,092ක් ඇතුළත් වේ. පසුගිය වසරට සාපේක්ෂව නව ඇතුළත් කිරීම් 185 ක් ඇත.විශ්ව විද්‍යාල කාර්ය සාධනය පිළිබඳ ලොව වඩාත් සවිස්තරාත්මක ඇගයීම ලෙස පිළිගත් නවතම ක්‍රමවේදයට ප්‍රධාන ක්ෂේත්‍ර පහක් හරහා ආයතන තක්සේරු කිරීම සඳහා ප්‍රවේශමෙන් ක්‍රමාංකනය කරන ලද දර්ශක 18 ක් ඇතුළත් වේ. ඉගැන්වීම, පර්යේෂණ පරිසරය, පර්යේෂණ ගුණාත්මකභාවය, කර්මාන්තයේ නියැලීම සහ ජාත්‍යන්තර දැක්ම ඉරානයේ කැපී පෙනේ.
ෂරීෆ් තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය 301-350 ගෝලීය ශ්‍රේණිගත කිරීමක් සමඟ රටෙහි පළමු ස්ථානයට පත්ව ඇත. අමිර්කබීර් තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය සහ ඉරාන විද්‍යා හා තාක්ෂණ විශ්ව විද්‍යාලය ගෝලීය වශයෙන් 351-400 ශ්‍රේණිගත කිරීම දෙවන ස්ථානයට පත් විය. කර්මන්ෂා වෛද්‍ය විද්‍යා විශ්ව විද්‍යාලය සහ ටෙහෙරාන් විශ්ව විද්‍යාලය 401- 500 ගෝලීය ශ්‍රේණිගත කිරීම් සමඟ තුන්වන ස්ථානයට පත්විය.
