ඉරානය තුළ මුහර්රම් මාසයේ සහ ආශුරා දිනයේ චාරිත්‍ර

ලෝකයේ අප මිනිස්සු වශයෙන් උපත ලැබීම මහත් වූ වාසනාවකි. එසේ ලද මනුෂ්‍ය ආත්මය  වඩාත් අර්ථවත් ලෙස ගතකිරීමට ලැබීම තවත් වාසනාවකි.මේ සියල්ලටම වඩා අපගේ ප්‍රාණයටත් වඩා වටිනා ශුද්ධ වූ අහ්ලුල් බයිතයන් වෙත හදවතින්ම සෙනෙහස දක්වන්නට ලැබීම සියල්ලටම වඩා මහත් වාසනාවකි.

මුස්ලිම් ලෝකය පුරාම මුහර්රම් මාසයේ උදාවත් සමඟ විවිධාකාර වු චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර සිදු කෙරේ. කෙසේ වෙතත්,මේ සියල්ලටම වඩා ඉරානයේ ඔබ දකින හා අත්විඳින දේ ආගමික වත්පිළිවෙත්වලින් ඔබ්බට ගිය ආද්යාත්මික මෙන්ම හදවත ගැඹුරටම ස්පර්ශ කරන කර්තව්යකි. ඉරානය මෙම වාර්ෂික උත්සවය ආගමික උත්සවයක් ලෙස පමණක් නොව හද සලිත කරවන ගැඹුරු ජාතික ඉතිහාසයක් සිහිපත් කිරීමේ ප්‍රධාන ජාතික සංස්කෘතික උත්සවයක් ලෙස ද පවත්වයි.

මුහර්රම් මාසයේ ඉරානයට සංචාරය කිරීම මුලින් ආකර්ෂණීය බවක් පෙනුනේ නැත. නමුත් මේ මාසයේ මුල් දින දහය තුළ නරඹන්නන් මවිතයට පත් කරන සංදර්ශන ගණනාවක් එහි ඇතුළත් වේ; විශේෂයෙන් ආශුරා දස වන දින උච්චතම අවස්ථාව කරා ගමන් කරන විට ඇත්තෙන්ම මිනිස් ඉතිහාසයේ මෙතෙක් සිදු නොවු කුරිරු සහ වඩාත් සිත් කම්පා කරවන දිනය වේ. ඔබේ ගමන කිසිසේත්ම  බලාපොරොත්තු සුන් කරවන්නේ නැත.ඒ වෙනුවට හදවත වඩාත් සංවේදී කරවයි. 

ආගමික වතාවත් සඳහා දේශීය ජනතාව එක්රැස් වන ස්ථාන වලට නන් දෙසින් ලොව පුරා සංචාරකයින් සාදරයෙන් වඩා උණුසුම් ව පිළිගනී. ඔවුන්ට සහභාගී වීමට හෝ නරඹන්නන් විය හැකි විවිධ ක්‍රියාකාරකම් සහ චාරිත්‍ර වාරිත්‍ර ඇත.

මුහර්රම් මාසයේදී ඉරානයේ සංචාරය කිරීමෙන් පුද්ගලයෙකුට ශක්තිමත් දෘෂ්ටියක් හා ආගමික හා සංස්කෘතික අනන්‍යතා පිළිබඳ වෙනස්   ලබා ගැනීමට අවස්ථාව සැලසේ. කිසිම රටක දක්නට නොලැබෙන ආකාරයේ ඉතිහාසයේ ස සිදුවුණ ආකාරයටම ඒ හදවතට දරාගන්නට නොහැකි සිදුවීම ඔබ නෙත් ඉදිරියේ එ ආකාරයෙන්ම මවා පායි.

මුහර්රම් සහ කර්බලා සිද්ධිය

සෑම වසරකම මුහර්රම් මාසයේ පළමු චන්ද්ර මාසයේ පළමු දින එළඹෙත්ම, නබි තුමානන්ගේ ආදරනීයම මුනුබුරා වන ඉමාම් හුසේන් ඉබ්නු අලි සහ ඔහුගේ ශුද්ධ වූ  පවුලට සහ සහභාගී වූ සහචරයින් 72 දෙනාට සිදු වූ මිනිස් ඉතිහාසයේ සිදුවු බලවත්ම අසාධාරණය සැමරීම සඳහා මිනිසුන් කළු ඇඳුමින් සැරසී වීදිවල රැස් වෙති. කර්බලා සටනේදී  මුහර්රම් මාසය සහ එහි 10 වන දිනය වන ආශුරා දිනයේ මුලු මහත් මානව සංහතිය වෙනුවෙන් ම ඉමාම් හුසේන් නම් අසහාය ආදරනීය  ආත්මය  සිදුකල හදවතට දරාගත නොහැකි පරිත්‍යාගය වචන වලින් පැවසිය නොහැකිය. ඉරානයේ සිදුකරන්නා වූ වැදගත්ම සිහිකිරීම මෙය වේ.

ෂියා මුස්ලිම්වරුන් විශ්වාස කරන්නේ නබ්  (සල්) තුමාගෙන් පසු මුස්ලිම්වරුන්ට සෑම අංශයකින්ම නායකත්වය දීමට ශුද්ධ  අහ්ලුල් බයිත  ඉමාම්වරුන්ට වගකීමක් ඇති බවයි.

ඉස්ලාමයට පටහැනි පාරම්පරික පාලනයේ ශාපයේ මූලාරම්භය මුවාවියාය. ඉමාම් හුසේන්, අයුක්ති සහගත ලෙස හැසිරෙන කිසිසේත්ම පාලකයෙකුට නූසුදුසු යසීඩ් බින් මුවාවියාට පක්ෂපාතී වී දිවුරුම් දීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය. මේ අනුව, ක්‍රි.ව. 680 දී කර්බලා සටන සිදු වූයේ ඉරාකයේ කර්බලා තැනිතලාවේ ය. මේ සියල්ලම නබි තුමානන් ගේ ශුද්ධ වූ අහ්ලුල් බයිතය සහමුලින්ම විනාශ කරන්නට සිදුකල කුමන්ත්‍රණයක් වන අතර ඉතා සූක්ශම සහගත ලෙස සලසුම් කරන ලදී. තවද ඉතිහාසයේන් මෙම සිදුවීම මකන්නට ද ඔවුන් සලසුම් කළහ. ඉමාම් හුසේන් පැවසු ආකාරයටම සත්‍යය පිටුපස සිටින්නේ  ඉතා අතලොස්සක් වග අද ප්‍රත්‍යක්ශ වේ.

මුස්ලිම් වරුන් ට අනුව මෙම යුද්ධය ඉස්ලාමීය හමුදා දෙකක් අතර සිදු වූ සාමාන්‍ය යුද්ධයක් නොවේ; එය සත්‍යය සහ අසත්‍යය අතර යුද්ධයකි. මිනිසුන් සහ නොමිනිසුන් අතර සිදුවූ යුද්ධයකි.එක් අතකින් ඉමාම් හුසේන් නම් ශ්‍රේෂ්ඨ නායකයා සහ නිර්භීත හා නිර්භීත හදවතක් ඇති ඔහුගේ අනුගාමිකයන් අනෙක් පැත්තෙන් උමයියාඩ් කාලිෆ් යසීද්ගේ කුරිරත්වය සහ බලහත්කාරය සඳහා සිය ගණනක් භටයින් සමඟ අසත්‍යය පැත්තට වී සිටියහ.

කර්බලා නම් ලේ ගංගා ගැලූ පරිත්‍යාගයේ උපරිමය වඩාත් සැහැසි ලෙස ඉමාම් හුසේන් පරාජය කර ඝාතනය කළද මෙතෙක් මිනිස් ඉතිහාසයේ  සත්‍ය මාවතේ සිදු වූ අයුක්තියට එරෙහි අරගලය සහ පරිත්‍යාගය සඳහා එම දින දහයේ ඛේදජනක සිදුවීම් තවමත් හොඳම උදාහරණය වේ.

මෙම සුවිශේෂී ඉතිහාසික සිදුවීම අනුස්මරණය කරමින් ඉරාන වැසියන් තම උසස් හැඟීම් සහ දරාගත නොහැකි ශෝකය හැඟීම්බරව ප්‍රකාශ කරති. පිරිමින් තම පපුවට ගසා ගනිමින් තම ශෝකය පිට කරන්නට යන්ත දරති.,ඉමාම් හුසේන් ගැන ඇති වන වේදනාව සහ ශෝකය ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා කාන්තාවන්ගේ දෑස් කඳුළින් පිරී හඬා වලපෙයි. ඇත්තෙන්ම ආත්මයෙන්ම එන ඒ වේදනාව මෙපමණ යැයි වචන වලට පෙරලිය නොහැකිය.

තාසියා වීදි නාට්‍ය සංදර්ශනය 

2010 දී යුනෙස්කෝ මානව සංස්කෘතික ලෝක උරුම ලැයිස්තුවේ "Ta's iya " යනු  සාම්ප්‍රදායික පර්සියානු වීදි නාට්‍ය වල ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද කලා ආකෘතියකි. අසාධාරණ ලෙස ඝාතනයට ලක් වූ සියවාෂ් නම් වූ පර්සියානු පුරාවෘත්තයා සිහිපත් කරමින් ඉරාන ජාතිකයින් විසින් ඉදිරිපත් කරන ලද මෙම ආකාරයේ නාට්‍යය අද දක්වාම පවතී. කෙසේ වෙතත්, ඉස්ලාමය පැමිණීමෙන් පසු ආගමට පටහැනි අංශ තිබේ. 

වර්තමානයේ මිනිසුන් කර්බලා සටනේ ඛේදජනක කථා නිරූපණය කිරීමට හා සැමරීම සඳහා සියළුම නගර සහ ගම්මාන වල දාසියෙ වේදිකා ගත කරති. ප්‍රසංගය මුහර්රාම් පළමු දිනයේදී ආරම්භ වන අතර තසුවා සහ ආශුරා හි ඛේදජනක සහ චිත්තවේගීය කොටස් වෙත ගෙන යනු ලබයි. මෙම තාත්වික මෙන්ම මනස හඩවන නාට්‍යය මගින් කර්බලාවේ සිදු වූ ඛේදාන්තය ලක්ෂ සංඛ්‍යාත නෙත් ඉදිරියේ මවා පායි. (මුහාරාරම් දින 9-10).

ටෙහෙරාන්, ඉස්ෆහාන්, කොමේනි ෂහර්, යෂ්ට්, නටාන්ස් සහ අරක් වැනි නගර සජීවී තාසී ප්‍රසංග සඳහා ප්‍රසිද්ධය. මෙම කාලය තුළ ඔබ මෙහි සිටී නම් ටාසීහ් නැරඹීමේ අවස්ථාව අතපසු නොකරන්න. මෙම සංදර්ශන වල දැක්වෙන සෑම දෙයක්ම වඩාත්ම තාත්වික සහ සමාන ද නොවේ.

 විවිධ ස්ථාන වල විවිධ ආකාරයෙන් වේදිකා ගත කෙරේ. කොහොම නමුත් කූඩාරමේ ගින්නෙහි උච්චතම අවස්ථාව නරඹන්නාගේ මනසින් කිසිදා නොමැකෙන, වචන වලට පෙරළිය නොහැකි තරමේ  වඩා දොම්නස් ජනක දසුනකි.

නස්රි

මේ කාලය තුළ ඔබ කොහේ ගියත් ඔබට තෑගි වශයෙන් පලතුරු, යුෂ, පැණිරස බීම, කෝපි, තේ හෝ දේශීය ආහාර ලැබේ. දෙවියන් වහන්සේගේ නාමයෙන් ඉමාම් හුසේන් (නස්රි) නමින් මිනිසුන්ට සහ දුප්පතුන්ට ආහාර බෙදා දෙන බවට ජනතාවට පොරොන්දු වීම පර්සියානු ඉස්ලාමීය සංස්කෘතියේ ප්‍රධාන දෙයකි. දිව්‍යමය යෝග්‍යතාවය සොයන බැවින් එයින් බොහෝ ප්‍රතිලාභ ලැබෙනු ඇතැයි ඉරාන ජාතිකයින් විශ්වාස කරති.

ආගන්තුක සත්කාරයෙන් ඉහළ යන ඉරාන වැසියන් ඔබට තම නිවෙස් හා පල්ලිවලට ආරාධනා කරන අතර, මුහර්රම් උත්සවයේ ජනප්‍රිය ආහාරයක් වන ‘නස්රි’ නම් කෑමක් අනුභව කිරීමට ඔවුන් ඔබට බල කරනු ඇත. මෙම 'නස්රි' යනු සහල් සහ ඇට මිශ්‍ර කළ එළුමස් වලින් පිසින ලද ආහාරයකි. එහි රසය වඩාත් ඉහළ ය.

නඛල් කර්දානි පෙරහැර

ඉරානයේ බොහෝ නගර වල ජනතාව විසින් අනුගමනය කරනු ලබන චාරිත්‍රානුකූල සම්ප්‍රදායක් නම් නක් කර්දානි පෙරහැරයි. පෙරහරේදී මිනිසුන් ඊයම් පිදුරු වලින් සෑදු ඇඳක් විශාල ගසක උරහිස් මත තබාගෙන යයි.ආෂුරා හි ඉමාම් හුසේන්ගේ  ශුද්ධ වූ හිස ගසා දැමීම සිහි කිරීම සඳහා එය පිහිටුවා ඇත. කර්බලා සටන සමඟ එහි සම්බන්ධය පෙන්නුම් කරන කළු සහ කොළ පැහැති රෙදි, කඩු සහ කොඩි වලින් මිනිසුන් පිටපත අලංකාර කරනු ඇත. මෙම නක් කර්ඩානි උත්සවයට සිය ගණනක් මිනිසුන් පැමිණෙනු ඇත.

සෑම වසරකම සිය ගණනක් විදේශිකයන් සහ දේශීය සංචාරකයින් මෙම ප්‍රසිද්ධ නඛල් කර්ඩානි නැරඹීම සඳහා යෂ්ට් නගරයට පැමිණේ.

ෂාමේ ගරීබාන් 

ෂාමේ ගරීබාන් යනු ආෂුරා දිනයේ සවස සහ රාත්‍රිය ගැන කියැවෙන එකකි. එහි තේරුම "අතහැර දැමූ රාත්‍රිය" යන්නයි.

ඔබ දරුවන් සහ මිනිසුන් සමඟ ඇවිදින සෑම තැනකම ඉටිපන්දම් වල අඳුරු ආලෝකය ගැන මදක් සිතන්න. කර්බලා පිට්ටනියේ සතුරන් විසින් කූඩාරම් ගිනිබත් කළ අතර අඳුරේ අතහැර දමා අනාථ වූ දරුවන් වෙනුවෙන් මිනිසුන් වැලපෙන දසුන් සිත උණු කරවයි.මෙම මාරාන්තික සිදුවීම සැමරීම සඳහා සහ මියගිය දරුවන් සිහිකිරීම සඳහා ඉටිපන්දම් දල්වා ඉරානයේ 10 වන දින මුහර්රම් දිනයේ කූඩාරමක් පුළුස්සා දැමීම ඉරානයේ සම්ප්‍රදායක් වී ඇත.

ගෙල්ල්  මාලි (ශරීරයේ මඩ තැවරීම)

ඉමාම් හුසේන්ගේ දිවි පිදීමේ දිනය සැමරෙන අද්විතීය ආගමික උත්සව සඳහා ලෝරෙස්තාන් පළාතේ ජනතාව ඉතා ප්‍රසිද්ධය. ආදරය කරන කෙනෙකුගේ මරණය ගැන ඇති වන කලකිරීම සහ ශෝකය ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා හිසෙහි සහ උරහිස මත කුණු දූවිලි ආලේප කිරීම ඔවුන්ගේ සංස්කෘතියේ කොටසකි.

ආෂූරා උත්සවයට දින තුනකට පෙර කොරමාබාද් නගරයේ ප්‍රධාන චතුරශ්‍රය තුළ ලෝරෙස්තාන් වැසියන් ගබඩාවක් සූදානම් කරති. සමහර දිනවල මිනිසුන් හිසෙහි සහ ශරීරයේ කුණු කසළ යොදති. ඉමාම් හුසේන්ගේ පූජාව පිළිබඳව දේශනා සහ සටන් පාඨ පැවැත්වෙන අතර මිනිසුන් පපුවට ගසා තම ශෝකය ප්‍රකාශ කරනු ඇත. මෙම සුවිශේෂී චාරිත්රය දින තුනක් පවතී

මෂල් ගර්දනී (ගිනි දැල්වීම)

"මාෂාල්ගර්දනී" යනු අරාබි අසල්වැසි ප්‍රදේශ සහ ටෙහෙරාන්, කුම්, මශ්හද් සහ අර්ථගන් වැනි පොදු වැලපීමේ චාරිත්‍රයකි. පිරිමින් ගිනි බෝල සවි කළ රාමුවක් රැගෙන උරහිස් වටා රැගෙන යති. ශෝකය ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා ගායනය කිරීම සහ පපුවට ගැසීම වැනි චාරිත්‍ර මෙම චාරිත්‍රයේ බහුලව දක්නට ලැබේ

මුහර්රම් සහ ආෂුරා කාලයේදී ඉරානයට යාම ඉරාන සමාජයේ ආගමික හා සංස්කෘතික ස්ථර වල ගැඹුරට අමතක නොවන ගමනක් බව ඔබට දැන් වැටහී ඇත.

තසුවා සහ ආශුරා දිනවල සංචාරක ස්ථාන සියල්ලම පාහේ වසා දමනු ලබයි. ලෞකික මෙන්ම විනෝදය පිලිබඳ කිසිදු සිතුවිල්ලක් මෙම දිනයන් වල සිතට නො පිවිසේ. කෙසේ වෙතත්, ආහාර ලබා ගැනීමේදී කිසිදු දුෂ්කරතාවයක් ඇති නොවනු ඇත. විවෘත අවන්හල් සහ සිල්ලර බඩු සාප්පු සොයා ගැනීම පහසුය.

මේ දිනවල බොහෝ අය තම කනස්සල්ල ප්‍රකාශ කිරීම සඳහා කළු හෝ තද වර්ණ අඳිති. ඔබ කැමති ඕනෑම වර්ණයක් ඇඳීමට ඔබට නිදහස තිබේ; කෙසේ වෙතත්, ඔබේකෙසේ වෙතත්, ඔබේ ගෞරවය සහ කල්පනාකාරී බව පෙන්වීම සඳහා රතු සහ දීප්තිමත් වර්ණ වළක්වා ගැනීම වඩා හොඳය.

කර්බලා සිද්ධිය බොහෝ දෙනාට සාමන්‍ය ඉතිහාස සිද්ධියක් පමණක් වූ වාට ඉරානීයන්ට මෙන්ම ශුද්ධ වූ අහ්ලුල් බයිතයන් වෙත තම ප්‍රාණයට වඩා සෙනෙහස දක්වන අයට කිසිසේත්ම සාමාන්‍ය සන්සිද්දියක් නොවේ. කර්බලා සිදුවීම වනාහි ආත්මය දවා අලු කිරීමට සමත් වචනයෙන් කිව නොහැකි ප්‍රබලම ඛේදාන්තයකි

සත්‍යය සමඟ සිටින්නේ ඉතා අතළොස්සකි. ජීවිතයේ ඔබට ඕනම දුකක් හටගත් විට පැමිනි දුක පැණි රසක් මෙන් භාරගත් මා මෙනෙහි කරන්න. තවද පිපාසයෙන් ජලය පානය කරන මොහොතේ මා මෙනෙහි කරන්න.