යල්දා දිගු රාත්‍රිය 
නම් පර්සියානු ජන උත්සවය

මිනිසා කවදත් සතුට සැමරුමේ කාර්යයට කැමතිය. විවිධ රටවල ජනසමාජවල ජීවත් වන මිනිසා කළාකාමීව සංස්ක්‍රුතික අංග සැමරීම වෙනුවෙන් කැප වෙති. 

Shabe Yalda, නොහොත් Yalda රාත්‍රිය යනු සරත් සෘතුවේ අවසාන දිනයේ (ජලාලි දින දර්ශනයේ Maah e Azar හි අවසාන දිනය) හිරු බැස යෑමෙන් ආරම්භ වන අතර ශීත සෘතුවේ පළමු දිනය උදාවන තෙක් හෝ පළමුවන දිනය දක්වාම පවතින සැණකෙළි සහ ප්‍රීතිමත් සන්ධ්‍යාවකි. මා ඊ ඩේගේ දිනය.

ෂබේ යාල්ඩා

පුරාණ පර්සියානුවන්ට තම ජීවනෝපාය සඳහා කෘෂිකර්මාන්තය මත යැපුණු අතර සෘතු වෙනස්වීම් අනුව වගා කිරීමට හා රැස් කිරීමට සිදු විය. දිගු දින සහ උණුසුම් හිරු කිරණ ඔවුන්ගේ භෝග වලට උපකාර වන බවත් රැස්වන මාස කෙටි දිවා සහ දිගු රාත්‍රි ගෙන එන බවත් ඔවුන් අත්දැකීමෙන් ඉගෙන ගත්හ. වසරේ දිගම රාත්‍රිය වූ පසු දිවා ආලෝකය වැඩි වීමට පටන් ගත් බව ඔවුන් සොයා ගත්හ.

මෙම රාත්‍රිය යාල්ඩා ලෙස හැඳින්වූ අතර එහි අර්ථය (සූර්‍යයාගේ) නැවත ඉපදීම, එය සමරනු ලැබුවේ අන්ධකාරයට එරෙහිව ආලෝකයේ ජයග්‍රහණය සඳහා ය. ඔවුන් සරත් සෘතුවේ අවසාන දිනයේ හිරු බැස යෑම මත ගිනි ගොඩනඟා පසුදා හිරු කිරණ පළමු කිරණ තෙක් ඒවා දැල්වීය. මෙම රාත්‍රියේදී ඔවුන් පවුලේ අය සහ මිතුරන් සමඟ රැස්ව, රසවත් ආහාර අනුභව කළහ, පානය කළහ, මුළු රාත්‍රිය පුරාම ප්‍රීතිමත් ගීත ගායනා කළහ, පැරණි කතාවලට සවන් දුන්හ.

අද දක්වාම යාල්ඩා පර්සියානු අධිරාජ්‍යයේ කාලයේ සිට සියවස් ගණනාවක් පුරා ඉරානයේ සමරනු ලබන පැරණිතම උත්සව උත්සවයක් ලෙස පවතී. ඉරානයට අමතරව, යාල්ඩා සමරනු ලැබේ.

ටජිකිස්තානය, ඇෆ්ගනිස්ථානය, අසර්බයිජානය, ආර්මේනියාව සහ යාල්ඩා හා සමාන සමහර උත්සව පකිස්ථානයේ සහ උතුරු ඉන්දියාවේ ද අවුරුද්දේ එකම වේලාවක සමරනු ලැබේ. සම්ප්‍රදායට අනුව ඉරාන ජාතිකයන් යාල්ඩා රාත්‍රියේ පවුලේ වැඩිහිටියන්ගේ නිවෙස්වලට රැස් වී, කමින්, තේ සහ ෂර්බත් (ගෙදර හැදූ පලතුරු සිරප් සහ ජලය මිශ්‍ර කර සාදන ලද පැණිරස බීම) පානය කරති. ප්‍රධාන යාල්ඩා පලතුරු වන්නේ කොමඩු, දෙළුම්, පර්සිමන්, ඇපල් සහ පෙයාර්ස් වන අතර, දොඩම්, ටැංජරීන් සහ කිවි වැනි අනෙකුත් පලතුරු ද වසරේ මෙම අවස්ථාවේදී ඉරානයේ තිබේ. පැරණි කාලයේ කොමඩු, පෙයාර්ස් සහ ඇපල් වැනි ගිම්හාන පලතුරු නරක් නොවී "ඇන්බාර්" නම් විශේෂිත ශීත ගබඩාවක තබා ඇත. වර්තමානයේ මෙම පලතුරු උණුසුම් ප්රදේශවලින් නැවුම් ලෙස ආනයනය කරනු ලැබේ.පැරණි මිථ්‍යාව නම් යාල්ඩා රාත්‍රියේ හෙන්දවැනෙහ් هندوانه (කොමඩු) ආහාරයට ගැනීමෙන් පුද්ගලයා ශීත ඍතුවේ කාලගුණයෙන් මෙන්ම ඊළඟ ග්‍රීෂ්ම ඍතුවේ උෂ්ණයෙන් ද ප්‍රතිශක්තිය ඇති කරයි. පැරණි කාලයේ ගිම්හාන කොමඩු යාල්ඩා රාත්‍රිය දක්වා නැවුම්ව තබා ගැනීම සඳහා සීතල ස්ථානයක අතු සහ කොළ යට වළලනු ලැබීය. ඉරානයේ සමහර ප්‍රදේශ වල මනාලයාගේ පවුලේ අය තම අනාගත මනාලියගේ නිවසට විවිධ නැවුම් සහ වියළි පලතුරු මෙන්ම තෑගි සහ ආභරණ සමඟ හොඳින් සරසන ලද කොමඩු ගෙඩියක් යවයි.

ගෙඩි (අජිල්) සහ වියළි පලතුරු (කොෂ්ක්බර්) යාල්ඩා රාත්‍රියේ අනුභව කරනු ලැබේ. මෙම රාත්‍රිය සඳහා සකස් කරන ලද විශේෂ ආහාර පවුලෙන් පවුලට වෙනස් වන අතර ඉරානයේ විවිධ ප්‍රදේශවල ඇති අමුද්‍රව්‍ය මත ද රඳා පවතී. විවිධත්වය නිමක් නැති නමුත් කිහිපයක් සඳහන් කළ යුතුය.  ෆෙරේනි සහ ෂෝලේ සාර්ඩ් වැනි සාම්ප්‍රදායික අතුරුපස මෙම රාත්‍රිය සඳහා සූදානම් කළ හැකිය

මෙම රාත්‍රියේදී පර්සියානුවන් ප්‍රණීත ආහාර, පැණිරස හා ඉස්ම සහිත පලතුරු සහ උණුසුම් තේ සමඟ යුගල කළ රසවත් රසකැවිලි භුක්ති විඳිති. හෆීස් ගේ සිත් ඇදගන්නාසුළු කවි කියවීම සහ ෂානාමේ ශාහනාම, කොස්‍රෝ සහ ශිරින්, ලෙයිලා ආහ මජ්නූන් වැනි මහා පර්සියානු මිථ්‍යාවන් කියවීමෙන් පවුලේ මිතුරන් සමඟ මෙම ශීත ඍතු රාත්‍රිය වෙනත් ආකාරයකින් ගත කරයි. යාල්දා යනු අනාගතය පිළිබඳ බලාපොරොත්තු සහ තරුණ මහලු අයගේ සතුට පිරුණු රාත්‍රියකි. ෆාර්සි භාෂාවෙන් මේ වගේ කියමනක් තියෙනවා: මම ඔබට ෂබේ යාල්ඩා වැනි දිගු හා ප්‍රීතිමත් ජීවිතයක් ප්‍රාර්ථනා කරමි, කොමඩු මෙන් මිහිරි සහ දෙළුම් මෙන් ඵලදායි! ඒ මිහිරි සුභපතුම සෑම ඉරාන නිවසකම රැව් දෙයි.

මිනිසා අනෙක් මිනිසාගෙන් වෙනස් වනුයේ ඔවුන්ට ආවේනික ගති පැවතුම්, දින චර්යාවන්, සංස්කෘතික වෙනස්කම් යන දෑ වලිනි. මේ වෙනස ඇත්තටම සුන්දරය. මිනිසා කොහොමත් විව්දත්වයට ප්‍රිය කරන සත්වයෙකි. මේ විවිදත්වයේ එකමුතුව මිනිස් සබදතා වඩා විචිත්‍ර මෙන්ම පුළුල් කරවයි. 

සුන්දර ඉරානයේත් උත්සවවලින් අඩුවක් නැත. ඉස්ලාමයට කිසිදු සම්බන්ධයක් නැති සම්ප්‍රදායික හා සංස්කෘතික උත්සව අද දක්වාම ආරක්ෂා ව ඉදිරියටම පවත්වමින් ඇත. ඒවායින් එකක් වන්නේ යල්දා රාත්‍රිය (ෂබේ යල්දා) උත්සවයයි. එය ෂබේ චෙලේ (හතළිස්වන රාත්රිය) Shab e Chelleh ලෙසද හැඳින්වේ.

වසරේ දීර්ඝතම රාත්‍රිය වන දෙසැම්බර් 20-21 රාත්‍රිය ඉස්ලාම් ආගමට බොහෝ කලකට පෙර සිටම පර්සියාවේ ජනතාව විසින් සමරනු ලබයි.නුදුරේ දීම පැවැත්වෙන මෙම උත්සවය සඳහා වීදි, කඩසාප්පු සහ නිවාස සියල්ල විදුලි පහන් සහ උත්සවශ්‍රීයෙන් සරසා ඇත. ලොව පුරා සිටින පර්සියානුවන්උත්සවය සඳහා උනන්දුවෙන් බලා සිටින්නට ඇත.

යල්දා රාත්‍රිය (Yalda Night) යනු කුමක්ද?

යල්දා යනු උපත යන්නයි. යල්දා රාත්‍රිය යනු සුන්දර පුරාණ ඉරාන උත්සවයකි. මෙය සරත් සෘතුවේ අවසාන රාත්‍රියයි, ශීත සෘතුව පිළිගන්නා රාත්‍රියයි. එය වසරේ දිගම රාත්‍රිය වන බැවින් ඉරාන ජාතිකයන් එය සමරන්නේ එම විශේෂත්වය පදනම් කරගෙනය.

ඉස්ලාම් ආගමට පෙර බොහෝ පර්සියානුවන් සොරොස්ට්‍රියානු ආගමේ අනුගාමිකයින් බව දන්නා කරුණකි. එදා සිට මේ දක්වාම මෙම සැමරුම නොකඩවා සිදුවෙමින් පවතී. මෙම රාත්‍රිය නපුරු ආත්මයන්ගේ ආධිපත්‍යයේ රාත්‍රියක්, බෙදීම්, හුදකලාව සහ බලා සිටින රාත්‍රියක් මෙන්ම අඳුර සහ ආලෝකය ජයගත් දිනයක් ලෙස පුරාණ පර්සියානුවන් විශ්වාස කළ බව පැරණි කවියෙන් හෙළි වේ.

ඇෆ්ගනිස්ථානය, ටජිකිස්තානය, උස්බෙකිස්තානය සහ ටර්ක්මෙනිස්තානය වැනි වෙනත් රටවල ජනතාව ආගම් භේදයකින් තොරව මෙම දිගු රාත්‍රී උත්සවය සමරනු ලබති.

ඉරානයේ යල්දා රාත්‍රිය සමරන්නේ කෙසේද?

මෙම අවස්ථාවේදී,  බොහෝ වේලාවක් අවදියෙන් සිටින අතර ඥාතීන් සහ මිතුරන් එකතු වී ප්රීති ඝෝෂා කරති.

ඔවුන් පවුලේ ජ්‍යෙෂ්ඨ සාමාජිකයින්ගේ, විශේෂයෙන්ම ආච්චිලා සීයලාගේ නිවෙස්වලට ගොස් ඔවුන් සමඟ සිනා සෙමින්, සාද පවත්වමින්, කවි කියමින් වසරේ දීර්ඝ රාත්‍රීන් සතුටින් ගත කරති. සැන්දෑව පුරාවටම මහාකවි හෆීස්ගේ කවි පද වලින් දසත සුවඳවත් වනු ඇත.

පවුලේ ජ්‍යෙෂ්ඨ සාමාජිකයින්ගේ මනස සිසිල් කරමින් ඔවුන් සමඟ කාලය ගත කරමින් ඔවුන් සතුටු කර ඔවුන්ගේ ආශිර්වාදය ලබා ගැනීමෙන් ශීත ඍතුවේ රෝග පීඩා ඇති නොවන බව ඔවුන්ගේ විශ්වාසයයි. මෙම මංගල්‍යයේදී පලතුරු සාගතයක් ඇති නොවේ. විශේෂයෙන්ම දෙළුම් සහ කොමඩු නොමැතිව මෙම උත්සවය සමරණු නොලබයි.

ආද්යාත්මික හැගීම් අවදිකරවන, මිනිස් හර පද්දතිය ගුන දර්ම වලින් පෝශිත කරවන මහා කවි හෆීස්ගේ කවි ඉරාන ජනතාවගේ ජීවිතවල වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. 

ඇතැමුන් සිතන්නේ තමන් සිතින් යමක් සිතා හෆීස්ගේ කවි පොතක් විවෘත කළහොත් තමන් දකින පළමු කවිය තමන් සිතූ දේ ඉටු කර ගන්නා ආකාරය පිළිබඳ උපදේශයක් සහ එහි අර්ථ නිරූපණය වනු ඇති බවයි

ඉදින් යල්දා රාත්‍රියේ රැස්වෙන සියල්ලෝම සන්තෝෂ වෙමින් කුමක් හෝ  කල්පනා කරමින් මහා කවි හෆීස්ගේ කවි පොතින් කුමන හෝ පිටුවක් ඇර එහි පළවෙනි කවිය හයියෙන් කියවන්න කියා එහි සිටින වැඩිමහල්ලෙකුට කියති. බලා සිටින්නන්ටද ආශ්වාදය ගෙන දෙන මෙම ක්‍රියාවලියන් ඇත්තෙන්ම සතුටුදායකය.

වෙනත් රටවලට සංක්‍රමණය වූ ඉරාන ජාතිකයන් එකතු වී ඔවුන්ගේ පවුල් සමඟ ඉරානයේ කළ දේම සංක්‍රමණික රටවල සිදු කරමින් සිටිති. සියල්ලටම වඩා මේ උත්සව සැමරීමෙන් මිනිස් ආත්මයට ලැබෙනා ප්‍රීතිය සුළුපටු නොවෙයි. ආගමික සහ ආධ්‍යාත්මික පසුබිමකින් පෝශනය වන මෙවන් සුවිශේෂී උත්සව මිනිසාට කිසිදා අමතක නොවේ.

 එහෙයින් යල්දා රාත්‍රිය  ඔවුන්ට සදා අමතක නොවන සිහිවටනයකි.