මිනිස් ආධ්‍යාත්මය අවදි කල පර්සියානු ගණිතඥයා

The Persian mathematician who awakened the human spirit with poems

අපි අවසාන පිටුව පෙරළීමෙන් පසු බොහෝ පොත් අප සමඟ රැඳී සිටින්නේ මන්දැයි කවදා හෝ කල්පනා කර තිබේද? එය හරියට ඔවුන් සතුව රහසිගත රැස් වළල්ලක් තිබෙනවා මෙනි., එය අපගේ ආත්මය තුළ ගැඹුරින් අනුනාද වන ඉන්ද්‍රජාලික අමුද්‍රව්‍යයක් වැනිය. මේවා කතන්දර පමණක් නොකියන පොත් ය. ඔවුන් අපගේ ජීවිතයට කැඩපතක් අල්ලාගෙන, මිනිස් තත්වයේ සංකීර්ණතා ගවේෂණය කරයි. අපි එයට මුහුණ දෙමු, අපි සංකීර්ණ ජීවීන් ය.

 මිනිස් ආත්මය නිර්වචනය කර ඇත්තේ “චිත්තවේග සහ චරිතයේ ආසනය වන පුද්ගලයෙකුගේ භෞතික නොවන කොටස නොහොත් ආත්මය  හැඩයක් නැති, වයස්ගත නොවූ සහ අපැහැදිලි වූ මෙම අද්භූත ආයතනය ඉතිහාසය පුරා මිනිසුන් ව්‍යාකූල කර ඇත. එය පුද්ගලයෙකුගේ සාරය ලෙස විස්තර කර ඇත. එයම, නිර්වචනය කළ නොහැකි ය, නමුත් එය අප කවුරුන්ද යන්න නිර්වචනය කරයි.

"අප තුළ නමක් නැති දෙයක් ඇත, යමක් අප වන්නේ ය." - හොසේ සරමාගෝ එසේ පවසා ඇත.

ආත්මය නිර්වචනය කරන්නේ කෙසේද? එහි සියලු සූක්ෂ්මතා, සුවිශේෂතා සහ සියුම්කම් විස්තර කරන්නේ කෙසේද? අපට සම්පූර්ණයෙන්ම නොතේරෙන දෙයක් විස්තර කළ හැකිද? සියලුම පොත්පත්, සිතුවම්, සංගීතය සහ ලේඛන - ඇත්ත වශයෙන්ම, සියලු කලාව සහ මිනිස් නිර්මාණය - ඊට වඩා දෙයක් නොවන බව පෙනේ: අප තුළ පවතින මෙම නොපැහැදිලි ආත්මය විස්තර කිරීමට සහ අල්ලා ගැනීමට, ආරක්ෂා කිරීමට සහ සොයා ගැනීමට කවිය හා සාහිත්‍ය ට හැකිය

මිනිස් නිෂ්පාදනය සහ මැවීම ආත්මයේ ප්‍රකාශනයක් ලෙස හැඳින්විය හැකි නම්, ආත්මය යනු කුමක්දැයි වටහා ගැනීම සඳහා අප බැලිය යුත්තේ කලාව දෙසයි

ඛයියාම් සහ ඕමාර් ඛයියාම්ගේ රුබයියාට් ගැන අසා නැති අය සිටින්නේ ස්වල්ප දෙනෙක් පමණි , නමුත් බටහිර රටවල ඔහුගේ කාව්‍යයේ කීර්තිය පවතින්නේ 1839 සිට එඩ්වඩ් ෆිට්ස්ජෙරල්ඩ් ඛයියාම්ගේ රුබයියාත් (“ක්වාට්‍රේන්ස්”) ඉංග්‍රීසි පරිවර්තනයක් ප්‍රකාශයට පත් කිරීමෙන් පසුවය. එතැන් සිට එය ලෝක සාහිත්‍යයේ සම්භාව්‍යයක් බවට පත් වී ඇති අතර පර්සියානු කාව්‍ය හා සාහිත්‍යය පිළිබඳ යුරෝපීය අදහස් කෙරෙහි බලපෑම් කිරීමට බොහෝ දුරට වගකිව යුතුය. ඊට පෙර, විද්‍යාඥයෙකු ලෙස ඔහුගේ දීප්තිය ඔහුගේ කීර්තිය ඇති කළ අතර, ඔහුගේ උරුමය අප දැනට භාවිතා කරන දින දර්ශනයට වඩා නිවැරදි දින දර්ශනයක් විය.

Ghiyath al-Din Abul Fatah Omar Ibn Ibrahim Al-Khayyam උපත ලැබුවේ 1044 දී Nishappin යන නූතන ඉරානයේ ගමකහි ය. Al-Khayyam යන නමේ වචනාර්ථ පරිවර්තනයේ තේරුම 'කූඩාරම් සාදන්නා' යන්නයි. මෙය ඔහුගේ පියා වූ ඊබ්‍රාහිම්ගේ වෙළඳාම විය හැකිය.

11 වන සියවසේ දේශපාලන සිදුවීම් ඛයියාම්ගේ ජීවිත ගමනේ ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කළේය. Seljuk Turks යනු 11 වන සියවසේදී නිරිතදිග ආසියාව ආක්‍රමණය කළ ගෝත්‍ර වන අතර අවසානයේ මෙසපොතේමියාව, සිරියාව, පලස්තීනය සහ ඉරානයේ බොහෝ ප්‍රදේශ ඇතුළත් අධිරාජ්‍යයක් ආරම්භ කළේය. සෙල්ජුක්වරු Khorasan හි තණබිම් අල්ලා ගත් අතර පසුව, 1038 සහ 1040 අතර, ඔවුන් ඊසානදිග ඉරානය මුළුමනින්ම යටත් කර ගත්හ. සෙල්ජුක් පාලකයා, Toghrïl Beg, 1038 දී Nishapur දී තමා සුල්තාන් ලෙස ප්රකාශ කර, 1055 දී Baghdad ඇතුල් විය. එය මෙම දුෂ්කර අස්ථාවර හමුදා අධිරාජ්යයේ විය, එය ඛයියාම් හැදී වැඩුණු ඕතඩොක්ස් මුස්ලිම් රාජ්යයක් පිහිටුවීමට උත්සාහ කරන විට ආගමික ගැටළු ද ඇති විය.

තරුණ ඕමාර් දක්ෂ ශිෂ්‍යයෙකු වූ අතර ඉක්මනින් ගණිතය, තාරකා විද්‍යාව සහ දර්ශනය පිළිබඳ දක්ෂයෙකු විය. ඔහු සිය ජීවිතයේ වැඩි කාලයක් සමර්කන්ඩ් සහ බුහාරා වැනි පර්සියානු බුද්ධිමය මධ්‍යස්ථානවල ගත කළ අතර කලාපය පාලනය කළ සෙල්ජුක් සුල්තාන්වරුන්ගේ අනුග්‍රහය භුක්ති වින්දෙය.

ඛයියාම් වයස අවුරුදු 25 ට පෙර අංක ගණිතයේ ගැටළු, සංගීතය පිළිබඳ පොතක් සහ වීජ ගණිතය පිළිබඳ පොතක් ඇතුළු කෘති කිහිපයක් ලිවීය. 1070 දී ඔහු මධ්යම ආසියාවේ පැරණිතම නගරවලින් එකක් වන උස්බෙකිස්තානයේ සමර්කන්ඩ් වෙත ගියේය. එහිදී, ඛයියාම්ට සමර්කන්ඩ් හි ප්‍රකට නීතිවේදියෙකු වන අබු තාහීර් විසින් සහාය දක්වන ලද අතර, මෙය ඔහුගේ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ වීජ ගණිත කෘතිය වන වීජ ගණිතයේ ගැටළු නිරූපණය කිරීම පිළිබඳ සංග්‍රහය ලිවීමට ඔහුට ඉඩ සලසයි.

ඉංග්‍රීසි පාඨකයන්ට, එඩ්වඩ් ෆිට්ස්ජෙරල්ඩ් මහතාගේ කාව්‍යයේ අනුවාදය පෙරදිග සම්භාව්‍යයකින් මෙතෙක් සිදු කරන ලද වඩාත්ම ප්‍රවීණ පරිවර්තනවලින් එකක් සපයා ඇත. ඕමාර් සඳහා, එච්බීෆිස් මෙන්, පර්සියානු ලේඛකයන්ගෙන් වඩාත්ම පර්සියානු ලේඛකයෙකි. මෙම වෙළුමේ පෙරදිග සියලු අලංකාරය ඇත. වඩාත්ම පිරිපහදු කළ ශිෂ්ටාචාරයේ සියලු සුඛෝපභෝගීත්වය Omar ගේ bowers හැම විටම රෝස මල් පිරී ඇත.නයිටිංගේල්ගේ සටහන් ඔහුගේ ගාථා හරහා වෙව්ලයි. වයින් මත්වීමත් සොඳුරු කාන්තාවන්ගේ දීප්තිමත් නෙත් ඔහුගේ සිතේ සදාතනිකව පවතී. මංගල්‍යය, ප්‍රීතිය, ප්‍රේමයේ ප්‍රීතිය සහ ආහාර රුචියේ සන්සුන් තෘප්තිය ඔහුගේ ගීතයේ දළ අංගයන් බවට පත් කරයි. නමුත් ඔහුගේ සංගීතයේ පවතින සටහන නම් ගැඹුරු සහ නිරවුල් ශෝකය, වරින් වර  බලාපොරොත්තු සුන්වීමේ වචන වලට කැඩී යාමයි. මෙම කවියාගේ ශෛලියේ තීව්‍රතාවය සදාකාලික මරණ බියකින් ආස්වාදයක් ඇති බව පෙනේ.දෛවයට ළඟා වීමේ මෙම හැඟීම ඔහුගේ වඩාත්ම ප්‍රසන්න අවස්ථාවන්හිදී පවා ඔහුගෙන් කිසි විටෙකත් නොපැමිණේ.  ඔහු තම පාඨකයන් කෙරෙහි ඇති කරන අමුතු ආකර්ෂණය බොහෝ දුරට ත්‍රාසජනක මිහිරි නිසා ය

ඕමාර් ඔහුගේ කාලයේ සිටි විශිෂ්ටතම ගණිතඥයා විය. ඔහුගේ සියුම් සහ විශ්ලේෂණාත්මක මනසෙහි නිරවද්‍යතාවය ඔහුගේ චතුරස්‍රයේ බහුලව පවතින විශිෂ්ට නිමාව, සියුම් බුද්ධිය, සියුම් විස්තරාත්මක ස්පර්ශයන් තුළින් පිළිබිඹු වේ. "සියුම්ම ආභරණවලින් යුත් ජසින්ත් වැඩ" ඉතා අලංකාර ලෙස කපා අල්ලාගත් පිරිසිදු ජලයේ මැණික් මෙන් ඔහුගේ පද එකට එල්ලී ඇත

පැවිද්දෙකුගේ චෛතසිකය  එහි සැබෑ ආලෝකයෙන් දකින, නමුත් බලාපොරොත්තු වලින් ආලෝකමත් වූ අද්භූතවාදයේ න්‍යායක් තමාටම ගොඩනඟා ගැනීමට ස්ථිර පදනමක් සොයාගත හැකි කෙනෙකුගේ උච්ච සන්තෘප්තිය කවියාගේ මනසෙහි තිබේ. ඔහුගේ ලේඛනවල ගුප්තවාදයේ සලකුණු ඇත, එය නොපෙනෙන දේ පිළිබඳ යම් දැනුමක් සඳහා ඔහුගේ ගැඹුරු ආශාව අවධාරණය කිරීමට පමණක් උපකාරී වේ,  සොහොන් ජීවිතයේ "සියල්ල විය" සහ "සියල්ල" බවට ඔහුගේ පුරෝකථනය කරයි. දීප්තිමත්, නැවුම් හා සුන්දර වූ සියල්ල ඉරණමට යටත් වන බව දකින විට කවියා කටුක විලාප ස්වරයෙන් කතා කරයි. ඔහුගේ දීප්තිමත්ම අවස්ථාවන්හිදී ඔහු නොපැහැදිලි සර්වඥවාදයක් ප්‍රකාශ කරයි, නමුත් ජීවිතය පිටුපස ඇති බලය පිළිබඳ ඔහුගේ සියලු අදහස් සංශයවාදී බලාපොරොත්තු සුන්වීමෙන් සැඟවී ඇත

ඔහු විද්‍යාවේ ශ්‍රේෂ්ඨ මිනිසා වන අතර, අනෙකුත් ප්‍රතිභාව ඇති මිනිසුන් මෙන්, ස්වභාවික නීතිය හෝ වියුක්ත තර්කනය හැදෑරීමේ ගැඹුරින් ගිලී,  අපට කළ හැකි අධ්‍යාත්මික දේවලින් යුත් ඒ මහා ලෝකය සමඟ ඇති සියලු සම්බන්ධතා පවත්වා ඇත. විද්‍යාත්මක විශ්ලේෂණ බොහෝ විට යටපත් කිරීමට බොහෝ විට කරන සහජ හැඟීම් හරහා පමණක් සම්බන්ධ වේ. ඩාවින් මෙන් ස්වභාවධර්මයේ ද්‍රව්‍යමය සංසිද්ධි අධ්‍යයනය කිරීම තුළින් ආගම සම්බන්ධයෙන් උදාසීන මානසික තත්ත්වයකට පැමිණි බොහෝ විද්‍යාඥයෝ සිටිති. නමුත් ඔමාර් සම්බන්ධයෙන් ඇති සුවිශේෂී ලක්ෂණය නම්, එතරම් පැහැදිලිව දැකීමට සහ තියුණු ලෙස දැනීමට හැකි වූ ඔහු, ඔහුගේ සමකාලීනයන් බොහෝ දෙනෙකු සමඟ බෙදාගත් අදහස් නොනැසී පවතින සුන්දරත්වයේ කාව්‍යයක මූර්තිමත් කිරීමට ද සමත් වීමයි.

ඔහුගේ මනසෙහි පරාසය මැනිය හැක්කේ ශ්‍රීමත් අයිසැක් නිව්ටන් විසින් මැන්ෆ්‍රඩ් හෝ චයිල්ඩ් හැරල්ඩ් ලියා ඇතැයි උපකල්පනය කිරීමෙන් පමණි. නමුත් ඊටත් වඩා කැපී පෙනෙන දෙය නම් මෙම දොළොස්වන සියවසේ පර්සියානු කවියාගේ නූතනත්වය ලෙස අප හැඳින්විය හැකිය. ශිෂ්ටාචාරයේ මහා කාල පරිච්ඡේද අවසන් වන්නේ අවිශ්වාසයේ සහ බලාපොරොත්තු සුන්වීමේ ප්‍රකාශනයකින් බව සමහර විට අපට අසන්නට ලැබේ.  බයිරන්, ස්පෙන්සර්, ඩාවින් සහ ෂොපෙන්හෝවර්ගේ කෘතිවලින් පිළිබිඹු වන පරිදි දහනව වන සියවසේ යුරෝපය දොළොස්වන සියවසේ බුද්ධිමය පර්සියාවට සමාන තත්වයක පවතී

ඕමාර්ගේ ශූභවාදය ඔහුගේ දවස නියෝජනය කරයි. මෙය Fitzgerald ගේ "Rubbiyбt" හි පුළුල් ජනප්‍රියතාවයට හේතු වේ.  ඕමාර්ගේ කාලයේ එය කොරාසාන් වැදගත්ම නගරය විය. කවියා, ඔහුට පෙර ඔහුගේ පියා මෙන්, ඔහුගේ කාලයේ විසර් යටතේ උසාවි කාර්යාලයක් පැවැත්වීය. ඔහු ගණිතමය හා සාහිත්‍ය කටයුතු සඳහා විවේකයක් ලබා ගත්තේ මෙසේ භුක්ති විඳිමින් සිටි දීමනාවෙන් ය. ඔහුගේ පියා ඛයිබ්ම් නොහොත් කූඩාරම් සාදන්නෙකු වූ අතර ඔහුගේ දක්ෂ පුත්‍රයාට අත්කම් භාණ්ඩ මෙන්ම නමද උරුම වූ බවට සැකයක් නැත. නමුත් උසාවියේ ඔහුගේ තනතුර ඔහුව ශ්‍රමික ශ්‍රමයේ වෙහෙසෙන් නිදහස් කළේය. ඒ අනුව ඔහු ජීවිතයේ සුඛෝපභෝගී පැත්තට ද සම්බන්ධ කර ගත් අතර, ඔහු ජීවිතයේ ඊයේ ගැන මෙනෙහි කරන දුකට තියුණු බවක් එක් කිරීමට පමණක් සිහිපත් කරන එම දර්ශන සමඟ දැන හඳුනා ගත්තේය. ඕමාර්ගේ තාරකා විද්‍යාත්මක පර්යේෂණ වසර ගණනාවක් අඛණ්ඩව සිදු කරන ලද අතර ඔහුගේ වීජ ගණිතය ප්‍රංශ භාෂාවට පරිවර්තනය කර ඇත  නමුත් ඔහුගේ ප්‍රසිද්ධියට ඇති ලොකුම ප්‍රකාශය පදනම් වී ඇත්තේ ඔහුගේ අමරණීය චතුරස්‍රයන් මත වන අතර එය සැමවිටම ඉතිහාසයේ නිරන්තරයෙන් පුනරාවර්තනය වන මනසේ අවධියක හොඳම ප්‍රකාශනය ලෙස ජීවත් වනු ඇත.