ආර්යයන් සහ පෞඩ පර්සියානුවන්

 

 How did Aryans spread thier power and uniqueness through Persian land?

පුරාණ ලෝකයේ ආර්යයන් සහ ආර්ය ශිෂ්ටාචාරය පුරාණ ඊජිප්තු යුගය සහ ග්‍රීක-රෝම යුගය අතර යුරෝපයේ සහ ආසන්න පෙරදිග ප්‍රමුඛ සංස්කෘතිය වූ අතර එය මෙම ශ්‍රේෂ්ඨ ශිෂ්ටාචාරවලට සමාන මුද්‍රණාලයක් තරම් ම  ඒ ආකාරයෙන්ම ශ්‍රේෂ්ඨ, බලගතු සහ බලවත් විය. මූලාශ්‍රය: Marguerite del Giudice, National Geographic, අගෝස්තු 2008] 

පර්සියානු Achaemenid අධිරාජ්‍යය (ක්‍රි.පූ. 559-334) සයිරස් විසින් පිහිටුවන ලද අතර ඩේරියස් යටතේ එහි බලයේ උච්චතම ස්ථානයට ගෙන යන ලදී. පරිහානියට පත් වූ නව-බැබිලෝනියන් සාපේක්ෂ පහසුවෙන් පරාජය කිරීමට පර්සියානුවන්ට හැකි විය. ඊජිප්තුව සහ කුඩා ආසියාවේ ග්‍රීක යටත් විජිත වැළඳගත් ඔවුන්ගේ රාජධානිය යුරෝපයේ සහ මැද පෙරදිග විශාලතම බලවතා විය. චීනයේ මුල් රාජධානි පමණක් එයට ප්‍රතිවාදී විය. 

පර්සියානුවන් මුලින්ම ඉරානයේ ෆාර්ස් ප්‍රදේශයේ කුඩා වංශයක් ලෙස ආරම්භ විය. ඔවුන් වසර සියයකට මඳක් වැඩි කාලයක් තුළ මහා අධිරාජ්‍යයක පාලකයන් බවට පත් විය. අධිරාජ්‍යය ක්‍රිස්තු පූර්ව 500 දී පමණ එහි විශාලතම සීමාවට ළඟා විය. එය නැගෙනහිරින් ඉන්දු ගංගාව දක්වා විහිදී ගිය අතර නූතන ඉරානය, ඉරාකය, සිරියාව, අසර්බයිජානය, තුර්කිය, පකිස්ථානය වැනි බොහෝ ප්‍රදේශ ආවරණය විය. ඇෆ්ගනිස්ථානය සහ ටර්ක්මෙනිස්තානයසහ වෙනත් අවස්ථාවල දී එය ඊජිප්තුව, ලෙබනනය, ඊශ්‍රායලය, ජෝර්දානය, ග්‍රීසිය සහ ඉන්දියාවේ සමහර කොටස් පාලනය කළේය. අධිරාජ්‍යය එතෙක් ලෝකය දුටු විශාලතම අධිරාජ්‍යය විය. මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් එය පරාජය කරන තුරු එය වසර දෙසීයක් පමණ නොසැලී පැවතුනි. 

පුරාණ පර්සියානුවන් සමහර අවස්ථාවලදී Achaemenids ලෙස ද හැඳින්වේ, පර්සියානු රජවරුන්ගේ රාජවංශයේ නම අනුව  ඔවුන්ගේ පෞඩත්වය සහ මහිමය උද්දීපනය විය.එකල පර්සෙපොලිස් අධිරාජ්‍යය චාරිත්‍රානුකූල සහ රාජ්‍යතාන්ත්‍රික අගනුවර විය. එය ඩාරියුස්ගේ පාලන සමයේදී ඉදිකරන ලද්දකි. අනෙකුත් වැදගත් නගර වූයේ සූසා, පැසර්ගඩේ සහ එක්බටානා ය.  

Marguerite del Giudice නැෂනල් ජියෝග්‍රැෆික් හි මෙසේ ලිවීය, “පර්සියාව යටත් කරගත් අධිරාජ්‍යයක් වූ නමුත් පුරාණයේ වඩාත් තේජාන්විත සහ මානුෂීය ගුණාංගයන්ගෙන් හෙබි ශිෂ්ටාචාරවලින් එකක් ලෙස ද සැලකේ. අද පවා "ඉරානියානුවන් ඔවුන්ගේ පර්සියානු අනන්‍යතාවයේ හදවතේ ඇති සංස්කෘතික ප්‍රත්‍යාස්ථතාවයක්  යටත් නොවී ආක්‍රමණිකයන්ගේ මාර්ගවල ගැළපෙන පැති උකහා ගැනීමෙන් අන් අය සමඟ සුහදව කටයුතු කිරීමට ඇති හැකියාව ගැන විශේෂයෙන් ආඩම්බර වන බව පෙනේ. 

බොහෝ ඉන්දියානුවන් සහ යුරෝපීයයන් මෙන් ආර්ය ගෝත්‍රවලින් පැවත එන යුරෝපීය ජනයා ඔවුන් අරාබිවරුන් හෝ තුර්කි ජාතිකයන් නොවන අතර ඔවුන් අරාබිවරුන් සමඟ පටලවා ගන්නේ නම් ඔවුන් අමනාප වේ. ශතවර්ෂ ගණනාවක් පුරා නූතන ඉරාන ජාතිකයන් දකුණු ආසියාවේ, මධ්‍යම ආසියාවේ සහ අරාබි අර්ධද්වීපයේ ජනතාව සහ චීනය සහ යුරෝපය අතර සේද මාවතේ ගමන් කළ ජනතාව සමඟ මිශ්‍ර වී අන්තර් විවාහ සිදු වී ඇත. 

පර්සියානු (ෆාර්සි) යනු ඉරානයේ නිල භාෂාවයි. එය ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ සහ ජර්මානු වැනි ඉන්දු-යුරෝපීය භාෂාවක් වන අතර ඉරානයේ, උතුරු ඇෆ්ගනිස්ථානයේ සහ ටජිකිස්තානයේ බොහෝ ප්‍රදේශවල භාවිතා කරයි. තුර්කි, උර්දු සහ වෙනත් භාෂාවලින් බොහෝ පර්සියානු වචන සහ බලපෑම් ඇත. පර්සියානු භාෂාවට බොහෝ අරාබි වචන සහ බලපෑම් ද ඇත. 

ඇෆ්ගනිස්ථානයේ භාවිතා කරන පර්සියානු භාෂාව වන ඩාරි, ඉරානයේ කතා කරන ෆාර්සි භාෂාවට වඩා පිරිසිදු හා මුල් පර්සියානු භාෂාවට සමීප ලෙස සැලකෙන්නේ එය අරාබි භාෂාවෙන් අඩු බලපෑමක් ඇති බැවිනි. එහි ෆාර්සි ලියා ඇත්තේ එහිම පිටපතෙනි. 

Bisotoun Rock (Kermanshah සිට සැතපුම් 20 ක්) යනු ලෝකයේ වැදගත්ම පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථානවලින් එකකි. මෙසපොතේමියාව සහ පර්සියාව අතර ඉපැරණි මහා මාර්ගයක අඩි 4000ක් උසින් පිහිටා ඇති එය, පැරණි පර්සියානු, බැබිලෝනියානු සහ ඉලාමැටික් යන භාෂා තුනෙන් මහා දාරියුස්ගේ ජයග්‍රහණ විස්තර කරන උල් හැඩැති අක්ෂර වලින් කැටයම් කරන ලද කඳු බෑවුමකි. රොසෙටා ස්ටෝන් හි මෙසපොතේමියානු අනුවාදයක්, එය ශ්‍රීමත් හෙනරි රෝලින්සන්ට බැබිලෝනියානු සහ ඇසිරියානු භාෂා විකේතනය කිරීමට ඉඩ දුන්නේය. 

Bisotoun Rock හි ඩේරියස් කැරලිකාර රජවරුන් නව දෙනෙකුට එරෙහිව සටන් කරන ආකාරය පිළිබඳ සහන ද අඩංගු වේ. සිංහයෙකු මත වැතිර සිටින හර්කියුලිස්ගේ මූර්තිය සහ වෙනත් යුගවල මූලික සහන මෙන්ම කඳු පාමුල පැරණිතම පාර්තියන් සහන තුනක්  විශිෂ්ට නිර්මාණයන් ලෙස විශ්වාස කෙරේ.  

 

මුල් පර්සියානුවන් 

මුල් පර්සියානුවන් ක්‍රිස්තු පූර්ව 2 සහස්‍රයේ දී බැටළුවන් සහ අශ්වයන් සමඟ මධ්‍යම ආසියාවේ සහ කොකේසස් ප්‍රදේශයෙන් පැමිණි ආර්ය ගෝත්‍රවල සාමාජිකයන් වූ අතර, ඔවුන් පෙර කෘෂිකාර්මික ශිෂ්ටාචාරයක් ආරම්භ කර ඇති බව වාර්තා වේ. පුරාණ ඊජිප්තුව, මෙසපොතේමියාව සහ ඇසිරියාව විසින් මැදපෙරදිග ආධිපත්‍යය දැරූ අවධියක ඔවුන් ඉරාන සානුවෙහි ස්වකීය වාසස්ථාන සාදා ගත්හ. මෙම ජනයා ඉන්දු-යුරෝපීය භාෂාවක් කතා කළ අතර ඔවුන්ව හැඳින්වූයේ "ඉරානි" යනුවෙනි. 

 "පර්සියානු" යන නම පැමිණෙන්නේ ග්‍රීක භූගෝල විද්‍යාඥයන්ගෙනි. ඔවුන් ඒවා පර්සා පළාතෙන් හෝ පර්සිස් ලෙස නම් කළහ.පර්සියානුවන් සහ ඔවුන්ගේ සමීපතම ඥාතීන් වන මේදයන් වත්මන් ඉරානයේ ආධිපත්‍යය දැරුවේ ක්‍රි.පූ. 1000 පමණ සිටය. ඒවා එදා සිට කියුනිෆෝම් වාර්තාවල විස්තර කර ඇත. 

612 දී ක්රි.පූ. ඇසිරියානු අගනුවර වූ නිනිවය වටලා විනාශ කිරීමෙන් මේදස්, සිතියන්වරුන් සහ කල්දියන්වරුන්ගේ සන්ධානයක් ඇසිරියානුවන් පරාජය කළේය. ඉන්පසුව මේදවරු නැගෙනහිරින් පර්සියානුවන් සහ බටහිරින් ඇසිරියානුවන් පාලනය කළ අධිරාජ්‍යයක් නිර්මාණය කළහ. එය බොහෝ මහා පර්සියානු අධිරාජ්‍යයන්ගෙන් පළමුවැන්න විය. 

 

මේදියානුවන් සහ පර්සියානුවන්ගේ  ආගමනය 

ඉන්දු-යුරෝපීය භාෂා කතා කරන සංචාරක, අශ්වාරෝහක මිනිසුන්ගේ කුඩා කණ්ඩායම් මධ්‍යම ආසියාවේ සිට ඉරාන සංස්කෘතික ප්‍රදේශයට ක්‍රි.පූ දෙවන සහස්‍රයේ අගභාගයේදී සංක්‍රමණය වීමට පටන් ගත්හ. ජනගහන පීඩනය, තම නිවෙස් ප්‍රදේශයේ අධික ලෙස තෘණ කිරීම සහ සතුරු අසල්වැසියන් මෙම සංක්‍රමණයන් පොළඹවන්නට ඇත. සමහර කණ්ඩායම් නැගෙනහිර ඉරානයේ පදිංචි වූ නමුත් තවත් සමහරක්, සැලකිය යුතු ඓතිහාසික වාර්තා තැබීමට නියමිතව සිටි, සැග්‍රොස් කඳුකරයේ බටහිර දෙසට තල්ලු විය.[මූලාශ්‍රය: කොන්ග්‍රසයේ පුස්තකාලය, දෙසැම්බර් 1987  

මෙහි ප්‍රධාන කණ්ඩායම් තුනක් හඳුනාගත හැකිය. සිතියන්වරු, මේදස් (අමඩයි හෝ මාඩා) සහ පර්සියානුවන් (පර්සුවා හෝ පර්සා ලෙසද හැඳින්වේ). සිතියන්වරු උතුරු සැග්‍රොස් කඳුකරයේ ස්ථාපිත වූ අතර වැටලීම ආර්ථික ව්‍යවසායයේ ප්‍රධාන ආකාරය වූ සෙමිනෝමැඩික් පැවැත්මකට ඇලී සිටියහ. උතුරේ නූතන ටැබ්‍රිස් සහ දකුණේ එස්ෆහාන් දක්වා ළඟා වූ මේදස් විශාල ප්‍රදේශයක පදිංචි විය. ඔවුන්ගේ අගනුවර එක්බටානා (වර්තමාන හමාදාන්) හි තිබූ අතර වාර්ෂිකව ඇසිරියානුවන්ට කප්පම් ගෙවූහ. පර්සියානුවන් ප්‍රදේශ තුනකින් පිහිටුවන ලදී  උර්මියා විලට දකුණින් (සාම්ප්‍රදායික නම, ඔරුමියේ විල ලෙසද දක්වා ඇත, එය පහ්ලාවිස් යටතේ රෙසායියා විල ලෙස හැඳින්වීමෙන් පසු එය ආපසු හැරී ඇත), එලමයිට් රාජධානියේ උතුරු මායිමේ,  සහ නූතන ශිරාස් අවට, ඔවුන්ගේ අවසාන පදිංචි ස්ථානය විය. 

ක්‍රිස්තු පූර්ව හත්වන සියවසේදී, පර්සියානුවන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ අචෙමනිඩ් රාජවංශයේ මුතුන් මිත්තෙකු වූ හකාමනිෂ් (ග්‍රීක භාෂාවෙන් අචමෙනීස්) විසිනි. පරම්පරාවෙන් පැවත එන II සයිරස් (මහා සයිරස් හෝ වැඩිමහල් සයිරස් ලෙසද හැඳින්වේ), පුරාණ ලෝකයේ දැන සිටි වඩාත්ම පුළුල් අධිරාජ්‍යය පිහිටුවීමට මේදවරුන්ගේ සහ පර්සියානුවන්ගේ ඒකාබද්ධ හමුදා මෙහෙයවීය. 

 

 

ඉන්දු-යුරෝපීයයන් 

ක්‍රිස්තු පූර්ව 3000 දී පමණ, මුල් ලෝකඩ යුගයේදී, ඉන්දු-යුරෝපීය ජනයා යුරෝපයට, ඉරානයට සහ ඉන්දියාවට සංක්‍රමණය වීමට පටන් ගත් අතර අවසානයේ ඔවුන්ගේ භාෂාව පිළිගත් දේශීය ජනතාව සමඟ මිශ්‍ර විය. ග්‍රීසියේ, මෙම ජනයා මයිසීනියානුවන් සහ පසුව ග්‍රීකයන් පරිණාමය වූ නව නගර ප්‍රාන්තවලට බෙදා ඇත. මෙම ඉන්දු යුරෝපීය ජනයා ඉන්දියාවට සහ කුඩා ආසියාවට සංක්‍රමණය වූ හෝ ආක්‍රමණය කළ ආර්යයන්ගේ ඥාතීන් යැයි විශ්වාස කෙරේ. හිටයිට්වරු, පසුව ග්‍රීකයෝ, රෝමවරු, කෙල්ට්වරු සහ සියලුම යුරෝපීයයන් සහ උතුරු ඇමරිකානුවන් පාහේ ඉන්දු-යුරෝපීය ජනයාගෙන් පැවත එන්නෝය. 

ඉන්දු-යුරෝපීයයන් යනු ඉන්දු-යුරෝපීය භාෂා කතා කරන ජනයා සඳහා වන පොදු නාමයයි. ඔවුන් Yamnaya සංස්කෘතියේ (ක්‍රි.පූ. 3600-2300 පමණ යුක්‍රේනයේ සහ දකුණු රුසියාවේ ක්‍රි.පූ. 3600-2300 දක්වා ක්‍රි.පූ. තුන්වන, දෙවන සහ පළමු සහස්‍ර වර්ෂවල විවිධ සංක්‍රමණවලදී බටහිර යුරෝපයේ සිට ඉන්දියාව දක්වා ප්‍රදේශයේ පදිංචි විය.ඔවුන් පර්සියානුවන්, පූර්ව-හෝමරික ග්‍රීකයින්, ටියුටන් සහ කෙල්ට්ස් යන අයගේ මුතුන් මිත්තන් වේ [මූලාශ්‍රය: Livius.com] 

ඉරානයට සහ කුඩා ආසියාවට ඇනටෝලියාව, තුර්කිය ඉන්දු-යුරෝපීය ආක්‍රමණයන් ආරම්භ වූයේ ක්‍රි.පූ. 3000 දී පමණය. ඉන්දු-යුරෝපීය ගෝත්‍ර මහා මධ්‍යම යුරේසියානු තැනිතලාවෙන් ආරම්භ වූ අතර ඩැනියුබ් ගංගා නිම්නය දක්වා ව්‍යාප්ත වී ඇත.  ඉරාන ගෝත්‍රිකයන් ක්‍රිස්තු පූර්ව 2500 දී පමණ මධ්‍යයේ ඔවුන්ගේ නම දරන සානුවට ඇතුළු විය. ක්‍රිස්තු පූර්ව 2250 පමණ වන විට නැගෙනහිරින් මෙසපොතේමියාවට මායිම් වූ සාග්‍රොස් කඳුකරයට ළඟා විය 

 

උතුරු ඉරානයේ සිට ආර්ය අශ්ව රථ 

20120209-medes PLATE3DX.jpg 

ක්‍රි.පූ. 1500 දී පමණ මේදස්, උතුරු ඉරානය සිට පැමිණි ආර්ය (ඉන්දු-යුරෝපීය) අශ්වාරෝහකයෝ ඉන්දියාව යටත් කර ගත්හ. ආර්ය ගෝත්‍රිකයන් ග්‍රීසියේ, යුරෝපයේ සහ ඉන්දියාවේ මුල් ශිෂ්ටාචාරයන් බිහි කළ අතර ප්‍රධාන අශ්වාරෝහකයන් විය. ආර්යයන් යනු මධ්‍යම ආසියාවේ සිට නැඟෙනහිර හා බටහිර දෙසින් පැතිරී ගිය ලිහිල්ව ෆෙඩරල්, අර්ධ-සංචාරක එඬේරුන් වූ අතර, ඔවුන්ගේ අහස් දෙවිවරුන් ඔවුන් සමඟ රැගෙන ගියහ. ආර්යයන් මුලින්ම පන්ජාබ්හි පදිංචි වූ අතර පසුව ගංගා නිම්නය වෙත ගමන් කළහ. ඔවුන් පර්සියානුවන්, පූර්ව-හෝමරික ග්‍රීකයින්, ටියුටන් සහ කෙල්ට්වරුන්ගේ මුතුන් මිත්තන් ද වේ. 

ආර්යයන් යනු ඉන්දියාවේ, පකිස්ථානයේ සහ බංගලාදේශයේ මෙන්ම යුරෝපයේ බහුතරයක් භාෂා සඳහා පදනම සැපයූ ඉන්දු-යුරෝපීය භාෂාවක් වන වෛදික සංස්කෘත භාෂාවේ මුල් කථිකයන් ලෙස අර්ථ දැක්වේ. භාෂාමය සාක්ෂි මත පදනම්ව ආර්යයන් මධ්‍යම ආසියාවෙන් ආරම්භ වූ බව විශ්වාස කෙරේ. ඔවුන් මෙහෙයවනු ලැබුවේ රණශූර වංශාධිපතියෙකු විසිනි, ඔවුන්ගේ පුරාවෘත්ත ක්‍රියාවන් ඍග්වේදයේ සටහන් වේ. 

සංස්කෘත භාෂාවෙන් "ආර්ය" යන්නෙහි තේරුම "උතුම්" යන්නයි. ආර්යයන් අශ්ව කරත්තය, හින්දු ආගම සහ වේදයන් ලෙස හැඳින්වෙන පූජනීය ග්‍රන්ථ වර්තමාන ඉන්දියාවට හඳුන්වා දෙන ලදී. 

අද, ආර්යයන් ගැන සාකච්ඡා කරන ඉතිහාසඥයින් සහ ජනවාර්ගික විද්‍යාඥයින් ඉතා පැහැදිලිව පවසන්නේ ඔවුන් ආර්ය භාෂා කතා කරන අය ගැන ගන්නා බවත් ආර්ය ලේ, හිසකෙස්, ඇස් හෝ වෙනත් ලක්ෂණ විශේෂයෙන් කැපී පෙනෙන බවත්ය. 

2000 ත් 1000 ත් අතර ක්‍රි.පූ. ආර්යයන්ගේ අනුප්‍රාප්තික තරංග මධ්‍යම ආසියාවෙන් (මෙන්ම නැගෙනහිර යුරෝපය, බටහිර රුසියාව සහ පර්සියාව) ඉන්දියාවට සංක්‍රමණය විය. ආර්යයන් ක්‍රිස්තු පූර්ව 1500ත් 1200ත් අතර කාලය තුළ ඉන්දියාව ආක්‍රමණය කළ අතර එම කාලයේදීම ඔවුන් මධ්‍යධරණී මුහුදට සහ බටහිර යුරෝපයට සංක්‍රමණය විය. මේ වන විට ඉන්දු ශිෂ්ටාචාරය විනාශ වී හෝ විනාශ වෙමින් පැවතිණි. 

ආර්යයන්ට දියුණු ලෝකඩ ආයුධද, පසුව යකඩ ආයුධද, සැහැල්ලු ස්පෝක් රෝද සහිත අශ්ව කරත්තද තිබුණි. ආක්‍රමණය කළ ස්වදේශික ජනයාට තිබුණේ ගොන් කරත්ත සහ බොහෝවිට ගල් යුගයේ ආයුධ පමණි. වඩාත් දියුණු නාගරික සමාජයන් හි ආරම්භය ආර්යයන් බවට විද්වතුන්ගේ උපකල්පනය විය.