ඉස්ලාමීය විප්ලවයෙන් පසු ඉරානයේ ආර්ථික පුනර්ජීවනය

 

Economic revivals after Islamic Revolution in Iran

 

ඉරානය ඉස්ලාමීය විප්ලවයේ 46 වැනි සංවත්සරය සමරන්නේ ජනාධිපති ගේ වචනවලින් කියැවෙන “සම්පූර්ණ ආර්ථික විප්ලවයක්” මධ්‍යයේ වන අතර එය මූලික වශයෙන් සාමාන්‍ය ඉරාන වැසියන්ගේ ජීවනෝපාය මත කිරා මැන බලයි.

 

භාණ්ඩ මිල නිතර ඉහළ යාම හේතුවෙන් කුටුම්භ මත උද්ධමන පීඩනය රටේ විප්ලවීය මන්ත්‍රයේ කොටසක් ලෙස ආර්ථිකය නඟා සිටුවීම සහ ස්වයංපෝෂිත භාවය ළඟා කර ගන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ ප්‍රතිපත්ති සම්පාදකයින් අවුලකට මුහුණ දී තිබේ.

 

1979 ඉස්ලාමීය විප්ලවය ඉතිහාසයේ වේදිකාව මත “මහා පිපිරුමක්” සමඟ පුපුරා ගියේය, එය මුස්ලිම් දේශපාලන චින්තනයේ අභිසාරීතාවයක් ඇති කිරීමටත්, බටහිර දේශපාලන අදහස්වල විනිවිද යාමෙන් එය පිරිසිදු කිරීමටත් අපේක්ෂා කළ ගෝලීය ව්‍යාපාරයක් ආරම්භ කළේය.

 

නව ජනරජයේ යුගය ආර්ථික අපේක්ෂාවන් සහ අභිලාෂයන් සඳහා ප්‍රමුඛත්වය ලබා දුන් අතර, ප්‍රභූ සහ නාගරික ප්‍රදේශවලින් දිළිඳු සහ ග්‍රාමීය පන්ති වෙත අවධානය යොමු කරමින් සහ ගම්බද ප්‍රදේශවල විදුලිය, ජලය සහ අධ්‍යාපනය වැනි මූලික සේවාවන් සඳහා ප්‍රවේශය පුළුල් කළේය.

 

ප්‍රතිඵල කඩිනම් වූ අතර, තෙල් මිලෙහි උත්පාතයෙන් ලැබෙන ආදායම් ගලා ඒම මගින් ඉරාන වැසියන්ගේ ජීවනෝපායන්හි ධනාත්මක වර්ධනයන් කරා යොමු විය. 

 

විප්ලවයෙන් පසු උපත ලැබූ ඉරාන ජාතිකයන් අධ්‍යාපනය සඳහා වඩා හොඳ අවස්ථා සොයා ගත් හෙයින්, පසුව ඇති වූ ළදරු උත්පාතයක් ඉරානයේ ජනගහනය 1979 දී මිලියන 37 සිට 2020 දී මිලියන 84 දක්වා දශක හතරක් තුළ දෙගුණ කළේය.

 

සමහර ආර්ථික විද්‍යාඥයින් පවසන්නේ මෙම හදිසි දැවැන්ත ජනගහන වර්ධනය රටේ ආර්ථික පුනර්ජීවනයට තිරිංග දැමූ නමුත් තවත් සමහරු විශ්වාස කරන්නේ ඉස්ලාමීය විප්ලවය කෙරෙහි බටහිර සතුරුකම සහ එහි වේගවත් නැගීම පිළිබඳ සැලකිල්ල ඉරානය ත්‍රස්තවාදයේ සහ ආක්‍රමණයේ නිරන්තර ඉලක්කයක් බවට පත් කළ බවයි.

 

19 වන ශතවර්ෂයේ ආරම්භයේ දී විශාල, වාණිජමය වශයෙන් වඩාත්ම ශක්‍ය තෙල් සංචිත සොයා ගැනීම ඉරානය අධිරාජ්‍යවාදී අවශ්‍යතා සඳහා වස්තුවක් බවට පත් කර ඇති අතර, බ්‍රිතාන්‍යයන් ඇමරිකානුවන් විසින් නෙරපා හැරීමට පමණක් රට තුළට තල්ලු කළ පළමු පුද්ගලයා විය. 

 

විප්ලවය පුපුරා ගිය දා සිට ඉරානය එහි ආර්ථික වර්ධනය අඩාල කර ඇති එක්සත් ජනපද හා යුරෝපීය සම්බාධක යටතේ පවතී, හිටපු ඉරාක ආඥාදායක සදාම් හුසේන් බටහිර හා සෝවියට් නැගෙනහිර දෙපක්ෂයේම සහයෝගය ඇතිව රටට එරෙහිව ගෙන ගිය අට වසරක විනාශකාරී යුද්ධයක් ගැන සඳහන් නොකල යුතුය

 

පවතින පරිදි, ඉරානය සම්බාධක යටතේ අරගල කරමින් සිටින නමුත් බලහත්කාර පියවර දේශීය ප්‍රගතිය සඳහා ප්‍රබල උත්තේජනයක් ද වී ඇත. සම්බාධක යටතේ ආර්ථික පුනර්ජීවනය කෙසේ හෝ කළ නොහැකි යැයි තර්ක කරමින් විරුද්ධවාදීන් මෙය අතපසු කිරීමට කැමතියි, නමුත් ඊට ප්‍රතිවිරුද්ධ පූර්වාදර්ශ තිබේ, දෙවන ලෝක යුද්ධයෙන් පසු චීනය, ජපානය, දකුණු කොරියාව සහ ජර්මනිය අභියෝග අවස්ථා බවට පත් කළ උදාහරණ වේ.   

 

ලෝක බැංකුවට අනුව, ඉරානයේ දළ දේශීය නිෂ්පාදිතය 1979 දී විප්ලවය ඇති වූ විට ඩොලර් බිලියන 90 සිට 2023 වන විට ඩොලර් බිලියන 401 දක්වා වැඩි වී තිබේ.   නායකත්වය විසින් ඉල්ලා සිටින දිගුකාලීන ඉලක්කයක් වන බාහිර පීඩනයන්ට ඔරොත්තු දීමේ පද්ධතියක් රට වර්ධනය කර ඇති බව මෙයින් පෙන්නුම් කෙරේ. කෙසේ වෙතත්, තිරසාර වර්ධනයක් සහතික කිරීම සඳහා, ආර්ථික ප්‍රතිපත්ති මගින් තෙල් මත යැපීම අඩු කිරීම, දැනුම පදනම් කරගත් කර්මාන්ත සංවර්ධනය කිරීම, කලාපීය වෙළඳාම පුළුල් කිරීම සහ පෞද්ගලික අංශය ශක්තිමත් කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කළ යුතුය.

 

ඉරානයට ආර්ථික වර්ධනය වැඩි කිරීමට සහ ගෝලීය ආර්ථිකය තුළ රටේ තත්ත්වය වැඩිදියුණු කිරීමට උපකාරී වන කර්මාන්ත, කෘෂිකර්මාන්තය සහ තාක්‍ෂණය යන අංශවල විභව හැකියාවන් ඇත.