- සුන්දර පර්සියාවේ රමලාන් උපවාස චාරිත්රයන්-

 ලොව වටා වෙසෙන මිලියණ ගණනක් වන  මුස්ලිම්වරුන් සහ ඉරානය ශුද්ධ වූ රමලාන් මාසය සමරනු ලබයි.රමලාන් ඉස්ලාමීය මාසයන්වලින් නමවන මාසය වන අතර මේ මාසයේ ශුද්ධ වූ කුරානය පහළ වූ බව මුස්ලිම්වරුන්ගේ විශ්වාසයයි. රමලාන් මාසය පුරාම උපවාසයේ යෙදීම ඉස්ලාමයේ මූලික කාර්යයන් පහෙන් එකක් වේ.

මුස්ලිම්වරුන් අලුයම් කාලයේ පටන් රක්ත  හිරු  බැසයන සැන්දෑ කාලය දක්වා උපවාසයේ යෙදීම සිදුකරනු ලබයි.මේ මාසයේ ශුද්ධ වූ කුරානය ද පහළ වූ වග මුස්ලිම්වරුන්ගේ විශ්වාසයයි.ජිබ්රිල් ( ගේබ්රියල්) නම් දේවදූතයා විසින් මෙම ශුද්ධ වූ කුරානය ක්රම ක්මයෙන් නබි සල් තුමාණන් හට එළිදැක්වීමට සූදානම් ව සිටියි.ෂව්වාල් මාසයේ ආරම්හක දිනය " උපවාසයේ සැමරුම" නොහොත් " ඊද් - අල්- ෆිත්ර්" සමරනු ලබයි.
 
ලොව නන් දෙස අමාවක දිනයන් එකම වෙලාවෙහි උදා නොවන හෙයින් රමලාන් මාසයේ ආරම්භක දිනය මෙන්ම අවසන් වන දිනයද තීරණය වන්නේ ඒ ඒ ස්ථානයන්ට චන්දුවංකය දිස්වන ආකාරය අනුවය. මේ අනුව රමලාන් උපවාස දිනයන් රටවල් අනුව වෙනස් වේ. නුමුත් එකම දිනයක් පමණක් කිසිදු වෙනසක් නොමැතිව ඇත.මෙය සඳුගේ භ්රමණය හේතුවෙන් එකිනෙකට වෙනස් දිනයන්වල පැමිණේ.සඳු වර්ශය පුරාම එකම මගක ගමන් කරනු ලබයි.සඳු නැගෙනහිරෙන් දිස්වන විට එය බස්නාහිර දිසාව වෙත පිය නගන ආකාරය දැකගත හැකිය.ලොව පුරා ඇති සෑම රටක්ම පාහේ නැගෙනහිරින් පෑයූ හඳ එක් රටක දිස්වූ පසු පැය 24ක කාලයක් තුළ අනෙක් සියලුම රටවල්වලද දිස්වේ.
 
සෑම චන්ද්ර වර්ශයක්ම රමලාන් පෙර සූර්ය වර්ශය හා සසඳන කල දවස් එකොලහකට පෙරම ආරම්හ වේ. 

ඉරානයේ "කුම්" නගරයේ  මිහිදන් කර ඇති හසරත් මා'සූමා ( රලි) ගේ මස්ජිදයේ ඉෆ්තාර් සැමරුම
 
ශුද්ධ වූ රමලාන් මාසය පර්සියානුවන් තුළ ඉතා වැදගත් තැනක් උසුලනු ලබයි.රමලානය ආරම්භයත් සමඟම නගරයන්වල ස්වභාවයද වෙනස් වේ.මාර්ගයන් මෙන්ම කඩසාප්පු ද විවිධ අලංකාර මල්වලින් සහ පහන් වලින් සරසනු ලැබේ." රමලාන් මුබාරක්" නොහොත් සුභ රමලානයක් වේවායි මුහුණට මුහුණ හමුවන සියල්ලෝම සුභ පතනු ලබයි.
 
රමලානයේ අලුයම් කාලය " සහාරී" යන පර්සියානු නමෙන් ආමන්ත්රණය කරන අතර මිනිසුන් අලුයම පිබිද රමලාන් උපවාසය සඳහා ආහාර අනුභව කරති.ආහාරය බොහෝ විට සරල දෙයක් වන අතර කලින් පිලියෙල කල ආහාරයක් වේ.රමලාන් උපවාසය අවසන් කිරීමේ සැඳෑ කාලය " ඉෆ්තාර්" යන නමෙන් සැලකෙන අතර එවිට ඉෆ්තාර් මේසය නේක විද ආහාරවලින් අනූන වේ.පවුලේ සාමාජිකයින් , මිතුරු මිතුරියන් මෙන්ම අසල්වැසියන් යන සියලු දෙනාම එකට එක්ව මෙම කටයුත්ත සිදු කරනු ලබයි.
 

සහාරී සහ ඉෆ්තාර් යන වේලාවන් දෙකට අතර කාලය උපවාසයේ යෙදෙන කාලයයි.සූර්ය උදාවේ සිට අවරගිරෙන් සූර්යා බැස යන කාලය තෙක්ම කිසිදු ආහාරයක් හෝ වතුර පොදක් ගැනීමට අවසර නොමැත.උපවාසය නොකරන අය ( මුස්ලිම්වරුන් ඇතුලුව) පොදු මාර්ගයෙන් නොමැතිව තනි තනියෙන් උපවාසයේ යෙදීමට හැකිය.

ශුද්ධ වූ රමලාන් මාසය තුළ සෑම මස්ජිදයක්ම ජනාකීර්ණ වේ. දානයන් සපයන අයද ආහාර සහ අනෙකුත් දෑ සැපයීම වඩා යහපත් කටයුත්තක් වශයෙන් සලකනු ලබයි.
 
සුල්ෆියා බාමියේ, රටඉඳි, තේ සහ අනේක විද පලතුරු මෙන පේස්ට්රි යනාදිය රමලාන් මාසය තුළ සැපයේ.නුමුත් වත්මන පවතින කොවිඩ් 19 වසංගතය හේතුවෙන්  විවිධ සීමා පනවා ඇත.
 
සාමාන්යෙන් රමලාන් උපවාසයට පොදු ආහාර වර්ගයන් ඇති අතර එයිනුත් ඉරානයටම සුවිශේෂී වූ ආහාර වර්ගයන් රැසක් පවතී.එහි විශේෂත්වය නම් එකී ආහාර අනෙකුත් මාසයන්වල දක්නට නොලැබීමයි.
 
සුල්බියා  බාමියේ - 

මෙය සුමුදු පර්සියානු බූන්දි වර්ගයකි.මෙය හොඳින් බැදපු පිටි වලින් සාදන ආහාරයකි.ඉතා රසවත් ආහාරයක් වන මෙය ඇතුලත  මුද්රු වන අතර  කුංකුම යුෂ වලින් පෝෂිත වේ.

 
හලීම් - 

මැද පෙරදිග රටවල බොහෝ ප්චලිත ආහාරයකි.( අප රටේ මෙය " කන්ජි" ලෙස හඳුන්වනු ලබයි) මෙය බාර්ලි, කුඩාවට කැබලි කරන ලද මස්(හරක් මස්, එලු මස්, කුකුල් මස් හෝ වලිකුකුල් මස්) සහ තුනපහ කුඩුවලින් සමන්විත වේ.මෙම රසවත් ආහාරය පැය ගණනක් තිස්සේ සකසනු ලබයි. අවසන මස්, මසාලා වර්ග, බාර්ලි මෙන්ම තිරිඟු ඇට මිශ්ර කිරීමෙන් මැවෙන්නේ ඉතා රසවත් පෝෂණීය  ආහාරයකි.
 
ආෂ් රෙෂ්තේ  - 

පර්සියානු ජන සමාජයේ  පාරම්පරික ආහාරයකි.මෙය එලවලු, බැදපු ලූණු, මාංශ, ධාන්ය වර්ග, ඇට වර්ග, පර්සියානු නූඩ්ල්ස් විශේෂයකින් අනූන ආහාරයක් වේ.

 
ෂෝලෙසාර්ද්  - 

(පර්සියානු කුංකුම කෙඳි සහිත සහල් සීනි පුඩිම)මෙය වතුරෙන් සකසන සහල් වලින් සාදන ආහාර විශේෂයකි.කුංකුම කෙඳි, සීනි, රෝස වතුර, ගිතෙල්, කුරුඳු සහ එනසාල් වලින් රස දෙගුණ තෙගුණ වේ.මෙය පොදුවේ ආමන්ඩ්, රෝස පොහොට්ටු , පිස්තා වැනි දෑ වලින් අලංකාර කරනු ලබයි.

 

ශුද්ධ වූ අල් කුරානය පාරායණය, හසරත් මා'සූමේ සොහොන් කොත, කුම් නගරය

 
රමලාන් මාසය තුළ ජනයා විසින් අනුගමනය  කරන නේක වූ චාරිත්රයන් රැසක් පවතී. සමූහයක් වශයෙන් පොදු දුආ ඉල්ලීම, කුරානය පාරායණය කිරීම, ධර්මය පිළිබඳ දේශනාවන් රමලාන් කාලය තුළ දක්නට ලැබේ.
 
රමලාන් උපවාසයේ අවසන් දවස් 10 ඉතා විශේෂ වූ දවස් කිහිපයක් වේ.මෙහි දවස් දහයෙන් එකක ශුද්ධ වූ කුරානය පහළ වූවේය.මෙය "ලෙයිලතුල් කද්ර්" යන නාමයෙන් හඳුන්වනු ලබයි.කුරානයේ සඳභන් වන ආකාරයට මෙම ලෙයිලතුල් කද්ර් රාත්රිය මාසයන් දහසකට වඩා සුවිශේෂී වේ.මෙම අවසන් දවස් දිනයන් ජනයා තම ප්රාර්තනාවන් සඳහාම වෙන් කරනු ලබයි. මෙය ඉහ්තිකාෆ් හෙවත් ලෝක සබඳතාවලින් ඈත්ව ආධ්යාත්මිකභාවයකින් සිටීම මෙහි සිදුවේ.මෙය ඊද් ෆිත්ර් උත්සවයත් සමඟ අවසන් වේ.
 
ඉරානය සපුරාම ඇති මස්ජිදයන්, ශුද්ධ වූ සොහොන් ස්මාරක,ඉහ්තිකාෆයේ රැඳී සිටින්නන්ට ආහාර පාන සහ සියලුම අවශ්යතාවයන් සකසනු ලබයි. සහර් සහ ඉෆ්තාර් ආහාරයන් සපයනු ලබයි. බොහෝ අය තම ආගමික චාරිත්රයන් ඉටුකරගැන්ම පහසු කර ගැනීමට දින තුනක් මස්ජිදයේම නතර වනු ලබයි.
 

ජම්කරාන් මස්ජිදයේ  ලෙයිලතුල් කද්ර් රාත්රිය සමරනු ලබයි.

රමලාන් මාසයේ 19 සහ 21 දිනයන් ඉමාම් ශුද්ධ වූ අලී තුමාණන්ගේ  මරණය සහ එතුමාගේ අද්විතීය කැපකිරීම සමරනු පිණිස මුලු ඉරානය පුරාම ශෝක දිනයන් ලෙස සමරනු ලබයි. බොහෝ ආගමික නායකයින් ඉමාම් අලි තුමාණන්ට ගෞරවයක් වශයෙන් එතුමාගේ අසමසම ජීවන තොරතුරු සහ එතුමාගේ ඝාතණය සිහිකරනු ලබයි.

 
ජනයා මුලු රාත්රිය පුරාම දුආ ප්රාර්ථනාවන් වල නිරත වෙමින් සිටියි. දුආ ප්රාර්ථනයන් අතරතුර ශුද්ධ වූ කුරානය තම හිස මත තබා ගනිති.
 

මුලු ඉරානය පුරාම ධර්ම කටයුතුවල නිරත වෙති.මෙම කටයුතු ඉරානය තුළ මහත් වූ සුවිශේෂිභාවයක් මෙන්ම හරසරකින් යුක්තය.රමලානයේ 21වන දින සියලුම ඉරාන වැසියන් තම ශෝකය එළිකරනු වස් කාලවර්ණ ඇඳුමින් සැරසී වීදිවල සංචාරය කරනු ලබයි. මේ අතරතුර විවිධ වූ ආහාරපාන මෙන්ම පර්සියානු බීම වර්ගයන් ( දෙහි යුෂ ආදිය) නොමිලේම වීදියක් පාසාම සපයනු ලබයි.
 

ඊද් අල් ෆිත්ර් සැමරුම රමලාන් මාසයේ අවසානයත් ෂව්වාල් මාසයේ ආරම්භයත් සනිටුවහන් කරනු ලැබේ.මෙම සැමරුම සුවිශේෂි මෙන්ම නේක වූ ආහාර පානවලින් සමන්විතව  සමරනු ලැබේ.උපවාසය අවසන් කිරීමේ ආහාර අනුභවය සලාත් අල් ඊද් යන නැමදුමත් සමඟම අවසන් වේ.
 

සාමූහික දුආ ප්රාර්ථනයන්වල ජනයා තම තමන්ගේ පෙදෙසේ පිහිටා ඇති මස්ජිදයන් හි    සහභාගි වන අතර අවසාන රමලාන් ඉෆ්තාරය වඩා සුවිශේෂී වන අතර එයට පවුලේ සාමාජිකයින්, නෑදෑ හිත මිතුරන් සහ අසල්වැසියන් යන සියලුම දෙන එකට එක්ව සමරනු ලබති..රමලානය පිලිගැනීම මෙන්ම රමලානයට සමුදීම ඉරානය තුළ වඩාත් අර්ථවත් මෙන්ම සුවිශේෂී වේ.