" ගිලාන්" සංචාරක මනදොල ආත්මීය වශයෙන් සපුරන තෝතැන්නයි

 "Gilan"  is a heaven that fills the tourist mind and soul  with stressless and  spirituality

"හිරිගඩු පිපෙන උදෑසනත්...කහ පාටින් දිලෙන සූරිකාන්ත මලුත්... පිණිවලින් නැහැවී ගත් තුරු වදුළත් විසින් සෙමෙන් සෙමෙන් රහස් කියන්නේ ය.. ඒ රහස් වලට සවන් දෙමින් මදකට හෝ මේ තෙත් බව තුළ ගැවසීම මා තවමත් හුස්ම ගන්නා සෙයක්, මාගේ කොළ පැහැය කාන්ඳුවන ආත්මය හට පසක් කර දෙන්නේ ය. "  සුෆි කවි සාධි

මිනිසා ස්වභාවයෙන්ම සංචාරයට කැමතිය. තැන තැන ඇවිදගෙන තම ආත්මය මනස්කාන්ත දසුන්වලින් පුරවා මත් වීමට කැමතිය. ඉරානයේ පිහිටි  ගිලාන් පළාත එසේ මිනිස් ආත්මය මත්කරන දර්ශනීය අධි මාත්‍රාවකි.

ගිලාන්  වරක් මධ්‍යම ආසියාවේ සුන්දරම හා යහපත් කාලගුණික විපර්යාස වලින් යුත් සාමකාමී ජිිවන රටාවකට හිතකර  එකක් වූ අතර එය මධ්‍යම ආසියාව හරහා ගමන් කරන ප්‍රධාන උතුරු-දකුණු සහ නැගෙනහිර-බටහිර වෙළඳ මාර්ගවල සන්ධිස්ථානයක පිහිටා ඇත. මෙම පළාත  රාජවංශවල විශිෂ්ට අගනුවර වූ අතර එහි ස්වාභාවික සුන්දරත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධියක් උසුලයි, එය "ගිලාන් ලෝකයෙන් අඩක්" යන ඉරාන කියමනට හේතු වී තිබෙන්නේ ස්විස්ටර්ලන්තය ට නො දෙවෙනි සුන්දර පරිසරය නිසාය.

ගිලන්, පළාත, වයඹ දිග ඉරානය, උතුරින් කැස්පියන් මුහුද සහ අසර්බයිජාන් ජනරජයෙන් මායිම්ව, බටහිරින් අර්ඩබිල් පළාත, නිරිත දෙසින් ජන්ජාන් පළාත, දකුණින් කස්වින් පළාත සහ නැගෙනහිරින් මැසන්දරන් පළාත ට මිියිම් ව පිහිටා තිබේ.එහි  අගනුවර Rasht වේ.

7 වැනි සියවස දක්වා ඉරානය පාලනය කළ අනුප්‍රාප්තික අචමේනියානු, සෙලියුසිඩ්, පාර්තියන් සහ සාසානියානු අධිරාජ්‍යයන්ගේ බලපෑමේ ක්ෂේත්‍රය තුළ  ගිලාන්  සිටියේය. පසුව ඉරානය අරාබි ආක්‍රමණය කිරීම බොහෝ ප්‍රාදේශීය රාජවංශවල නැගී සිටීමට හේතු වූ අතර, ගිලාන් 1567 දක්වා පැවති ස්වාධීන තත්වයක් අත්පත් කර ගත්තේය. ගිලාන් 982 දී පර්සියානු භූගෝල විද්‍යාවක් වූ ද රීජන්ස් ඔෆ් ද වර්ල්ඩ් හි ප්‍රධාන වශයෙන් සඳහන් වේ. පාලන සමයේදී (1073-92) සෙල්ජුක්වරුන්ට එරෙහිව ෂියිට් ප්‍රතිරෝධයේ හරය ගොඩනැගූ ඉස්මායිලිවරුන්ගේ රහසිගත නිකායක් වන තුන්වන සෙල්ජුක් සුල්තාන් වන මලික්-ෂා, ගිලාන් හි පිහිටුවන ලද අතර 13 වන සියවසේ තුර්කි-මොන්ගෝලියානු ආක්‍රමණ හේතුවෙන් කජාර්වරුන් ඇතුළු සරණාගතයින් විශාල වශයෙන් ජනාකීර්ණ කලාපයට ගලා ඒමට හේතු විය.

16 වැනි සියවස ආරම්භයේදී සෆාවිඩ් පාලකයන්ට බලය අල්ලා ගැනීමට කජාර්වරු උදව් කළහ. පසුව 1736 දී ඇෆ්ඝන් ජාතිකයන් විසින් නාදිර් ෂාට තර්ජන එල්ල වූ විට කජාර්වරු ඔහුගේ පැත්ත ගත්හ. Qājārs 1796 දී Zand රාජවංශය විස්ථාපනය කරමින් රාජවංශික බලයක් ලෙස නැගී සිටියේය. 18 වන සියවසේ සංචාරකයෙකු වූ ඔලෙරියස් ගිලාන් ධීවර කර්මාන්තය සහ භූ දර්ශන ගැන සඳහන් කරයි.

19 වැනි සියවසේදී ඉරානයේ රුසියාව සහ මහා බ්‍රිතාන්‍යය අතර එදිරිවාදිකම් ආර්ථික මැදිහත්වීමේ ස්වරූපයක් ගත්තේය. රුසියාව සමඟ සටන් කිහිපයක් පරාජය වීමෙන් පසුව, ඉරානයට 1813 සහ 1828 ගිවිසුම් යටතේ ගිලාන්හිදී එම රටට ආර්ථික හා නාවික ප්‍රතිලාභ ලබා දීමට බල කෙරුනි. 1907 දී මහා බ්‍රිතාන්‍යය සහ රුසියාව ඉරානය කලාප තුනකට බෙදූහ. ගිලන් පළාත ඇතුළුව උතුරු දෙසින් රුසියානු කලාපය බවට පත් විය. මෙම සිදුවීම් ජාතිකවාදී ව්‍යාපාරවල වර්ධනයට තුඩු දුන් අතර, තබ්‍රීස්, ගිලාන් සහ එෂ්ෆාහාන් වෙතින් බඳවා ගන්නා ලද කණ්ඩායම් ටෙහෙරානය මුදා ගත් අතර, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ෂා මොහොමඩ් අලිගේ පුත් අහමඩ් මිර්සා පාලකයා ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කරන ලදී.

රුසියානු විප්ලවයෙන් ඉක්බිතිව, බොල්ෂෙවික් හමුදා මුළු ඉරාන කැස්පියන් මුහුදු වෙරළේම පාහේ පාලනය ලබා ගත් අතර, බෙදුම්වාදී කණ්ඩායමක් කෙටිකාලීන සෝවියට් සමාජවාදී ජනරජය ගීලන් හිදී ප්‍රකාශයට පත් කළහ. 1921 ගිවිසුමේ දී සෝවියට් සංගමය එන්සෙලි අවට කලාපය ආපසු ලබා දුන් අතර ඉරානයට කැස්පියන් මුහුදේ සමාන නාවික අයිතිය ලබා දුන්නේය.

ගිලාන් සෆීඩ් රූඩ්හි විශාල ඩෙල්ටාව සහ එල්බර්ස් කඳුකරයේ යාබද කොටස් ඇතුළුව වෙරළබඩ තැනිතලාවකට බෙදී යයි. පස සාරවත් ලෝම වන අතර පහත් තැනිතලාව දිගේ කඳු වැටි සහ වගුරු බිම් ඇත. කැලෑවක් වැනි වනාන්තරයේ කොකේසියානු වින්ගට් (walnut වර්ගයක්) වැනි අර්ධ වශයෙන් ආවේණික විශේෂ අඩංගු වන අතර සේද ගස් තැනිතලාවේ කොටසක් ආවරණය කරයි. වල් ඌරා, ලින්ක්ස්, පැන්තර්, හයිනා, හිවලුන් සහ මුවන්, වෙරළබඩ ප්‍රදේශවල ජල කුරුල්ලන් වැනි සතුන් ඇතුළත් වේ. ගිලාන්හි බොහෝ වගා බිම්වල සහල් වගා කෙරේ. අනෙකුත් භෝග අතර දුම්කොළ, පලතුරු, එළවළු සහ තේ කෙත් බිම්වලට ඉහළින් කඳු පාමුල වගා කෙරේ ඇතුළත් වේ. 19 වන සියවසේ රුසියානුවන් විසින් දියුණු කරන ලද මසුන් ඇල්ලීම, 1953 සිට රජය විසින් පවත්වාගෙන යනු ලබන අතර  එය අද දක්වා මුලිකවම සිදු කරමින් පවතී.  මුල් දශක වල ලෝක නිෂ්පාදනයෙන් පහෙන් එකක් පමණ වූ මත්සය  කේවියර් නිෂ්පාදනය බොහෝ  ස්ටර්ජන්, සැමන්, සුදු මාළු වියළා හෝ ටින් කර අපනයනය කරනු ලැබේ.

ගිලාන් හි ප්‍රධාන වශයෙන් තේ සහ සහල් සැකසීම සඳහා නවීන කර්මාන්තශාලා කිහිපයක් ඇත. නවීන වර්ධනයන් අතර මන්ජිල්හි වේල්ලක් ද ඇතුළත් වේ.

ගිලාන්ගේ අගනුවර සහ වාණිජ මධ්‍යස්ථානය වන්නේ සිල්ක් මෝලක් සහ ශාක සැකසුම් කෙනාෆ් (කංසා) කෙඳි සහිත රෂ්ට් ය. සහල්-පිදුරු වලින් පැදුරු ද සාදා ඇත. Rasht, Qazvīn, Tehran, සහ අනෙකුත් වෙරළබඩ වරායන් වෙත මාර්ග ඔස්සේ සම්බන්ධ වේ. එහි ගුවන් තොටුපළක් ඇති අතර ස්වාභාවික ගෑස් නල මාර්ගයක් අසර්බයිජානය දක්වා නගරය හරහා ගමන් කරයි.

Mahijān, Langarud, සහ Bandar-e Anzali කාර්යබහුල කැස්පියන් වරායක් අනෙකුත් වැදගත් ආර්ථික මධ්‍යස්ථාන මෙහි වේ. වර්ග සැතපුම් 5,679 (වර්ග කිලෝමීටර 14,709) දක්වා මෙම පළාත විහිදේ.

අතීතයේ මේ පළාත හරහා සේද මාවත ඵලදායි ලෙස ප්‍රතිවර්තනය කර පාලකයෝ ප්‍රධාන මාර්ගයක් බවට පත් කර ගන්නා තරමට,  අධිරාජ්‍යය වෙළඳ ඒකාධිකාරයක් භුක්ති විඳිය හැකි තරමට, වාණිජ්‍යය සැමවිටම මෙම පළාත වර්ධනයට කේන්ද්‍රීය විය. දහහත්වන සියවස වන විට, නගරය යුරෝපීය වෙළෙන්දන් පමණක් නොව, මිෂනාරිවරුන් සහ කුලී හේවායන් ද ආකර්ෂණය කර ගත් අතර, එය විවිධ සංස්කෘතීන් සහ ආගම්වල වෙළෙන්දන් සහ සංචාරකයින් උරහිස් අතුල්ලමින් සිටින වෙළඳ හා රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික ක්‍රියාකාරකම්වල මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත් විය.

කැස්පියන් මුහුදට දකුණින්, අපූරු හරිත දර්ශන වලින් ගහණ ගිළාන් පළාත පිහිටා ඇත. පර්සියානු: استان گیلان,. ඔවුන්ගේ විශ්වාසයන් සහ සම්ප්‍රදායන් ආරක්ෂා කර ගත් ඉරාන ජනතාවගේ වඩාත් සතුටු සිතින් හා උතුම්ම කණ්ඩායම් අතර ගිලන් වැසියන් ද වෙති.

ඉරාන වැසියන්,  කුඹුරු, තේ ගොවිපලවල් සහ සිත් ඇදගන්නා වනාන්තරවල  තම ජීවිතය රිසිසේ ගත කරති. ගිලාන්හි ජනයා ගිලාකි උපභාෂාව කතා කරති. ඔවුන්ගේ දේශීය සංගීතයට ඔවුන්ගේ අවට පරිසරය සහ ගොවිතැන් කටයුතු බොහෝ දුරට බලපායි.

ලී හස්ත කර්මාන්ත මෙහි ප්‍රධාන අත්කම් නිර්මාණවලින් එකකි. ඒවාට ගිලන් ඇතුළත සහ පිටත අලෙවි කරන භාජන, පිඟන්, හැඳි, ගෑරුප්පු සහ වෙනත් කෑම වර්ග ඇතුළත් වේ. අනෙකුත් කලාත්මක ලී කෘති අතරට ඇවිදින කූරු, තොටිල්ල, පක්ෂි සහ සත්ව පිළිම, ලී කැටයම් සහ බොලාකි නම් විශේෂ පෙට්ටි ඇතුළත් වේ. පිදුරු පැදුරු විවීම ගිලාන්ගේ තවත් පොදු අත්කම් භාණ්ඩයකි. නිෂ්පාදන බොහෝ විට හිස්වැසුම්, බාස්කට්, මේස රෙදි  වේ.

සහල් කෙත්

සහල් මෙම පළාතේ වැදගත්ම ගොවිපල නිෂ්පාදනය වන අතර, එහි හිතකර දේශගුණික තත්ත්වයන් සහ සාරවත් පස නිසා ඉරානයේ විශාලතම සහල් නිෂ්පාදකයා බවට ගිලාන් පත් කර ඇත.

 

අංසාලි කලපුව

මෙම කලපුව දේශීය සහ සංක්‍රමණික පක්ෂීන්ගේ වාසස්ථානයකි. එය මේ පළාතේ ඇති සුන්දරම දර්ශනවලින් එකකි. දර්ශනීය කුඩා දූපත්, උක් වගාවන් සහ  තේජස මල් වලින් සමන්විත වේ.

 

ගිලාන් වනාන්තර

මෙම වනාන්තර ඇල්බෝර්ස් කඳු පාමුල පිහිටා ඇති සුන්දර ස්වභාවික දර්ශන වේ. මෙම වනාන්තර ඔවුන්ගේ හරිත ජීවිතයේ විවිධත්වය මගින් සංලක්ෂිත වේ.  එහි සියලුම වනාන්තර තණකොළ වලින් වැසී ඇත. සරවන්, තලේෂ්, ඩෙයිලමන් සහ ලහිජාන් වනාන්තර වඩාත් සුන්දර ඒවා අතර වේ.

 

කැස්පියන් මුහුදු වෙරළ

මෙම පළාත කැස්පියන් මුහුදට දකුණින් පිහිටා ඇති බැවින් වනාන්තරවලට මායිම්ව ආකර්ශනීය වැලි සහිත වෙරළ තීරයන් රාශියක් ඇත. ඒවා පිහිනීම, බෝට්ටු පැදීම සහ අනෙකුත් ජල ක්‍රීඩා සහ ක්‍රියාකාරකම් සඳහා පරිපූර්ණ ස්ථාන වේ.

 

තේ ගොවිපල

මෙම පළාතේ පවතින අධික වර්ෂාපතනය සහ අධික ආර්ද්‍රතාවය හේතුවෙන් විශේෂයෙන් කඳුකරයේ සහ කඳු පාමුල තේ වගාවට බොහෝ පිරිසක් සම්බන්ධ වී ඇත. ඉරානයේ විශාලතම තේ නිෂ්පාදකයා වන්නේ ගිලාන් පළාතයි.

 

මසුලේ ගම්මානය

ගිලාන් හි වැඩිපුරම   සාම්ප්රදායික සහ ස්වභාවික ස්ථානවලින් එකක් වන මෙම ගම්මානය Rasht නගරයේ සිට කිලෝමීටර් 65 ක් නිරිත දෙසින් පිහිටා ඇත. මෙම ගම්මානයේ වැදගත්කම එහි අද්විතීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය හා සම්බන්ධ ව පවතී. නිවසක වහලය පහත නිවසේ මිදුල වන අතර ගමේ පදික වේදිකාව ද වේ.

 

ගිලාන් මල්ලවපොර

Gīlemardi මල්ලවපොර මෙම කලාපයේ පදිංචිකරුවන්ගේ නිර්භීතකම පිළිබිඹු කරයි. මෙවැනි මල්ලවපොර සාමාන්‍යයෙන් ග්‍රීෂ්ම කාලවලදී, විශේෂ අවස්ථාවන්හිදී හෝ උත්සව අවස්ථාවලදී Sabzemeyddan නම් ස්ථානයක පවත්වනු ලැබේ.

 

ගිලාන්හි මසුන් ඇල්ලීම

ගිලාන්හි වැසියන්ගේ ආර්ථික කටයුතුවලදී කැස්පියන් මුහුද වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. ධීවර කර්මාන්තය සහ ධීවර  ජනතාව සඳහා තීරණාත්මක ආර්ථික සම්පත් මෙහි බහුල වේ.

 

මාර්ලික් හිල්

මෙම කන්ද Rūdbār හි Rahmat Abad ප්‍රදේශයේ පිහිටා ඇති අතර ඉරාන පුරාවිද්‍යාඥ ආචාර්ය Ezatollah Negahbān විසින් මුලින්ම කැණීම් කරන ලදී. 2000 ට අයත් සොහොන් ගල් 53 ක්, බොහෝ මැටි පිඟන් සහ රන් භාණ්ඩ. මෙම කන්දෙන් සොයා ගන්නා ලදී.

 

රුද්ඛාන් බලකොටුව

Hesami Ghaleh ලෙසද හැඳින්වෙන මෙම බලකොටුව සසානිඩ් යුගයේ (224-651) දක්වා දිව යයි. එය පිහිටා ඇත්තේ ෆුමන් නගරයේ සිට කිලෝමීටර් 12 ක් දකුණින් ඝන කඳුකර වනාන්තරයකය. වර්ග මීටර් 50,000 ක භූමි ප්‍රමාණයකින් යුත් මෙය ගිලාන්හි විශාලතම හා විශ්මය ජනක බලකොටුවයි. එය කොටස් දෙකකින් සමන්විත වේ. බලකොටුවක් සහ රාජකීය පවුලේ නිවස මෙහි තිබේ.

 

ගිලානි ඇඳුම

මෙම පළාතේ විවිධ දේශගුණික තත්ත්වයන් පවතින බැවින් කාන්තාවන්ගේ ඇඳුම් පැළඳුම් තැනින් තැනට වෙනස් වේ. කඳුකර ප්‍රදේශවල ඔවුන් සීතල කාලගුණයෙන් ආරක්ෂා වීමට දිගු ඇඳුම් අඳිති. වනාන්තරවල සහ මුහුදු වෙරළේ සහ වෙරළ ආසන්නයේ ඔවුන් කෙටි ඇඳුම් අඳින නමුත් ඒවා සියල්ලම වර්ණවත් හා ආකර්ෂණීය ඇඳුම් වේ.

මධ්‍යම ආසියාවේ සිට සිරියාව දක්වා විහිදී ගිය මහා සෙල්ජුක් අධිරාජ්‍යයේ (1038-1194) ප්‍රධාන පළාතක් ලෙස ගීලාන් මුලින්ම ජාත්‍යන්තර ප්‍රසිද්ධියට පත් විය. මෙම පළාත සංස්කෘතික හා වාස්තුවිද්‍යාත්මක සංවර්ධනයට විශාල බලපෑමක් ඇති කළ අතර, සියවස් ගණනාවක් පුරා මධ්‍යම ආසියාවේ විවිධ ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් විසින් තරඟ වදින ලද භූමි ප්‍රදේශයක් එක්සත් කිරීම සඳහා ඔවුන්ගේ අධිරාජ්‍යය තහවුරු කිරීම ද වැදගත් විය.

පළාතේ උතුරු කොටස දකුණු තාලිෂ් ප්‍රදේශයේ කොටසකි. පළාතේ මධ්‍යයේ ගිලාන්හි අගනුවර වන රෂ්ට් නගරය ඇත. අනෙකුත් නගර අතර Astaneh-ye Ashrafiyeh, Astara, Fuman, Hashtpar, Lahijan, Langarud, Masuleh, Manjil, Rudbar, Rudsar, Shaft, Siahkal සහ Sowme'eh Sara ඇතුළත් වේ. ප්‍රධාන වරාය වන්නේ බන්ඩාර්-ඊ අංසාලි, කලින් හැඳින්වූයේ බන්ඩාර්-ඊ පහ්ලවි යන නමිනි.

2019 සංගණනයේදී, පළාතේ නිවාස 669,221 ක පුද්ගලයන් 2,381,063 ක් ජීවත් විය. 2011 දී පහත සඳහන් සංගණනය මගින් කුටුම්භ 777,316 ක 2,480,874 ක් ගණනය කර ඇත. 2019 දී පවත්වන ලද නවතම සංගණනයට අනුව ගිලන් හි නිවාස 851,382 ක 2,530,696 ක ජනගහනයක් සිටින බව සොයා ගන්නා ලදී.