පලස්තීනයේ සහ ලෙබනනයේ විමුක්තිය වෙනුවෙන් සටන් කරන අයෝමය ඉරානය

 Iron Iran fighting for the liberation of Palestine and Lebanon

ඊශ්‍රායලයට පහර දීමේදී ඉරානයේ සන්නද්ධ හමුදාවන්ගේ 'විශිෂ්ට කර්ථාව්‍ය' ඉරාන ආධ්‍යාත්මික නායකයා ප්‍රශංසා කලේය.

ඉස්ලාමීය විප්ලවයේ නායක අයතුල්ලා සෙයිද් අලි කමේනි ටෙල් අවිව් ප්‍රදේශයට මිසයිල ප්‍රහාරයක් දියත් කිරීමේ සන්නද්ධ හමුදාවන්ගේ විශිෂ්ට ක්‍රියාව” ප්‍රශංසා කර ඇත්තේ එය “සම්පූර්ණයෙන්ම නීත්‍යානුකූල සහ ආත්මාරක්ෂාව සඳහා වන” බව පවසමිනි.

මධ්‍යම ටෙහෙරානයේ ඉමාම් කොමේනි මහා පල්ලියට රැස්ව සිටි බැතිමතුන් විශාල පිරිසකට සතිපතා යාඥාවේදී අයතුල්ලා කමේනි ප්‍රසිද්ධ දේශනයක් පැවැත්වීය.

“අපගේ සන්නද්ධ හමුදාවන්ගේ විශිෂ්ට කාර්යය සම්පූර්ණයෙන්ම නීත්‍යානුකූල සහ යුක්ති යුක්ත වේ.. අපේ සන්නද්ධ හමුදාවන් කළේ  වෘකයෙකු වැනි පාලනයේ සහ ඇමරිකාවේ වියරු අපරාධ සම්බන්ධයෙන් කොල්ලකන සියොන්වාදී පාලනයට අවම දඬුවමක් ලබාදීම යයි," ඔහු පැවසීය.

අයතුල්ලා කමේනි, “මේ සම්බන්ධයෙන් ඉස්ලාමීය ජනරජයට කුමන යුතුකමක් තිබුණත්, එය ශක්තියෙන් හා ධෛර්යයෙන් යුතුව ඉටු කරනු ඇතයි පැවසීය. කාර්යය ඉටු කිරීමේදී අපි ප්‍රමාද කරන්නේවත් ඉක්මන් නොවන්නේව ත් නොමැතිව සිහියෙන් සිටිමු යි නායකයා පැවසීය.

"තාර්කික සහ සාධාරණ දේ කුමක්ද සහ දේශපාලන හා මිලිටරි තීරණ ගන්නන්ගේ මතය අවශ්‍ය නම් එය සිදු කළ ආකාරයටම අනාගතයේදී සිදු කරනු ඇත" යනුවෙන් අඟහරුවාදා ඔහු වැඩිදුරටත් පැවසීය.

ටෙහෙරානයේ යාඥාව පැවැත්වුණේ බේරූට් හි ඊශ්‍රායල ගුවන් ප්‍රහාරයකින් ඝාතනය වූ හිස්බුල්ලා නායක සෙයිද් හසන් නස්රල්ලා අනුස්මරණ උත්සවයකින් අනතුරුවය. ත්‍රස්ත විරෝධී අණදෙන නිලධාරී බ්‍රිගේඩියර් ජෙනරාල් කාසෙම් සොලෙයිමානි දිවි පිදූ ප්‍රහාරයකට ප්‍රතිචාර වශයෙන් ඉරානය ඉරාකයේ එක්සත් ජනපද හමුදා කඳවුරකට මිසයිල ප්‍රහාර එල්ල කිරීමෙන් පසු අයතුල්ලා කමේනි අවසන් වරට සිකුරාදා යාඥා මෙහෙය වූයේ 2020 ජනවාරි මාසයේදීය.

අයතුල්ලා කමේනි නස්රාල්ලා විස්තර කළේ "මගේ සහෝදරයා, මගේ ආදරණීය මිතුරා මගේ ආඩම්බරය, ඉස්ලාමීය ලෝකයේ ආදරණීය මුහුණ සහ කලාපයේ ජාතීන්ගේ චතුර කටහඬ,සහ ලෙබනනයේ දිදුලන ආභරණය ලෙසයි.

ටෙහෙරානයේ සිකුරාදා යාඥාවේ දී සයීඩ් හසන් නස්රල්ලා  ට ප්‍රණාමය පුද කිරීම සහ සියලු දෙනාට දැනුම් දීමක් අවශ්‍ය බව මට හැඟුණි, ”නායකවරයා පැවසීය.

“මෙම දේශනාවේ ප්‍රේක්ෂකයින් මුළු ඉස්ලාමීය ලෝකයම වන නමුත් එය විශේෂයෙන් ආමන්ත්‍රණය කර ඇත්තේ ලෙබනනය සහ පලස්තීනය යන ආදරණීය ජාතින් දෙකටයි.

“ආදරණීය සයීද් නාශ්‍රල්ලාගේ ගේ දිවි පිදීම ගැන අපි සැවොම ශෝකයට  පත් වෙමු. මෙය විශාල පාඩුවක් වන අතර අපි දැඩි ලෙස ශෝකයට පත් වෙමු, නමුත් අපගේ වැලපීම යනු මානසික අවපීඩනය, පීඩාව සහ බලාපොරොත්තු සුන්වීම නොවේ.

එය ප්‍රාණ පරිත්‍යාගිකයන්ගේ උදාරත්වය සිහි කිරීමකි. හරියට ඉස්ලාමය වෙනුවෙන් තම.ජීවිතය කැපකළ හුසේන් ඉබ්න් අලි තුමාණන් වෙනුවෙන් ශෝක වනවා වාගේය. එය ප්‍රබෝධමත්, උපදේශාත්මක, අභිප්‍රේරණයක් සහ බලාපොරොත්තු සහගත ය, 

ඉස්ලාමීය රාජ්‍යයන් තුළ නොයෙකුත් උපක්‍රම යොදා ගනිමින් බෙදීමේ සහ ජය ගැනීමේ ප්‍රතිපත්තිය තවමත් අනුගමනය කරන ලෝකයේ උඩඟු බලවතුන්ට සහ අපරාධකරුවන්ට එරෙහිව එක්සත් වන ලෙස නායකයා මුස්ලිම්වරුන්ගෙන් ඉල්ලා සිටියේය.

"අල් කුර්ආනයේ ප්‍රතිපත්තිය වන්නේ මුස්ලිම් ජාතීන් සහ කණ්ඩායම් සහයෝගීතාවය තිබිය යුතු බවත්, ඔබට මෙම සහයෝගීතාවය ඇත්නම්, දිව්‍යමය ප්‍රඥාව ඔබට සහාය වන අතර ඔබ සියලු බාධක ජයගෙන සියලු සතුරන් ජය ගන්නා බවත්ය."

ඉස්ලාමීය සමාජ සංවිධානය සතුරන්ගේ කුමන්ත්‍රණ පරාජය කිරීමට කාලය පැමිණ ඇතැයි නායකයා පැවසීය.

“ඉරාන ජාතියේ පලස්තීන ජාතියේ, ලෙබනන් ජාතියේ, ඉරාක ජාතියේ, ඊජිප්තු ජාතියේ, සිරියානු ජාතියේ සහ යේමන් ජාතියේ සතුරා එකම සතුරාය.

ඊශ්‍රායලය සහ ලෙබනන් හිස්බුල්ලා සංවිධානය ඊශ්‍රායලය විසින් ඔපරේෂන් නෝර්ත් ඇරෝස් ලෙස හැඳින්වූ දෙය දිගටම උත්සන්න කර ඇත. 2024  සැප්තැම්බර්  මැද භාගයේදී ඊශ්‍රායල බුද්ධි අංශ විසින් හිස්බුල්ලා බීපර් යන්ත්‍ර සහ වෝකිටෝකි දහස් ගණනක් කඩාකප්පල් කර, ඒවා පුපුරුවා හරිමින් කණ්ඩායම් සාමාජිකයින් දුසිම් ගනනක් මිය ගිය අතර තවත් දහස් ගණනක් තුවාල ලැබූහ. 

2024 සැප්තැම්බර් 27 වෙනිදා ඊශ්‍රායලය විසින් හිස්බුල්ලා නායක හසන් නස්රල්ලා කණ්ඩායමේ බීරූට් මූලස්ථානයට ගුවන් ප්‍රහාරයකින් මරා දැමුවේය . 2024 සැප්තැම්බර් මාසයේදී ජ්‍යෙෂ්ඨ කණ්ඩායම් නායකයින් ගණනාවක් ඝාතනය කිරීමට තුඩු දුන් හිස්බුල්ලා නායකයින්ට එරෙහි ව්‍යාපාරයේ කූටප්‍රාප්තියයි. ඊශ්‍රායල ආරක්ෂක හමුදාවේ (IDF) ප්‍රධාන මාණ්ඩලික ප්‍රධානී ලුතිනන් ජෙනරාල් හර්සි හලේවි, උතුරු දේශසීමාවේ යොදවා ඇති හත්වන බලසේනාවේ ඊශ්‍රායල හමුදාවලට පැවසුවේ, “අපි උපාමාරුවක ක්‍රියාවලියක් සූදානම් කරමින් සිටිමු, එයින් අදහස් කරන්නේ ඔබේ හමුදා සපත්තු . . . සතුරු ප්‍රදේශයට ඇතුළු වනු ඇත.” යන්නයි.  2 IDF විසින් “උතුරු ක්‍ෂේත්‍රයේ මෙහෙයුම් මෙහෙයුම්” ලෙස හැඳින්වූ දේ සඳහා සංචිත බලසේනා දෙකක් ද කැඳවා ඇත.  ඊශ්‍රායලය මෙතෙක් දකුණු ලෙබනනයේ සීමිත මෙහෙයුම් සිදු කර ඇත.මේ.සියලු දේවල් දෙස උපේක්ෂාවෙන් සහ ඉවසීමෙන්  බලා සිටි   ඉරානය අවසන ප්‍රතිචාර දැක්වූයේ ඊශ්‍රායලයට බැලස්ටික් මිසයිල සහ වෙනත් ස්ථාවර ආයුධ රැළි දියත් කිරීමෙනි.

ඊශ්‍රායලයේ සහ හිස්බුල්ලාගේ අරමුණු මොනවාද? පසුගිය මාස කිහිපය තුළ ප්‍රචණ්ඩත්වය වර්ධනය වී ඇත්තේ කෙසේද? තවදුරටත් උත්සන්න කිරීම සඳහා පිළිගත හැකි අවස්ථා මොනවාද? උත්සන්න වීම අවම කිරීමට හෝ වැළැක්වීමට එක්සත් ජනපදයට සහ අනෙකුත් රටවලට ඇති විකල්ප මොනවාද? මෙම ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු සැපයීම සඳහා, මෙම විශ්ලේෂණය ප්‍රමාණාත්මක හා ගුණාත්මක තොරතුරු මිශ්‍රණයක් ලබා ගනී. එය ඊශ්‍රායල-ලෙබනනය-සිරියා දේශසීමාවේ ඊශ්‍රායල සහ හිස්බුල්ලා ප්‍රහාර පිළිබඳ දත්ත සම්පාදනය කරන අතර බ්ලූ ලයින් සහ ලිටානි නදිය අතර යුද මුක්ත කලාපයේ ඊශ්‍රායලයට එරෙහිව හිස්බුල්ලා ප්‍රහාර භූ ස්ථානගත කරයි.

මෑත මාසවල ඊශ්‍රායල සහ හිස්බුල්ලා මෙහෙයුම්වල වැඩි වූ විෂය පථය සහ පරිමාණය දත්ත පෙන්නුම් කරයි. දෙපාර්ශ්වයේම ප්‍රහාර බොහෝමයක් ඊශ්‍රායල-ලෙබනන දේශසීමාවේ සාපේක්ෂව පටු ප්‍රදේශයක් තුළ සිදු වුවද, හිස්බුල්ලා, ඉරානය සහ ඊශ්‍රායලය අතර සීමිත යුද්ධයේ ස්වභාවය වේගයෙන් වෙනස් වෙමින් පවතී. ඊශ්‍රායලය ප්‍රහාර සංඛ්‍යාව සහ එහි ඉලක්කයේ ගැඹුර තීව්‍ර කර ඇත. හිස්බුල්ලා සංවිධානයද ඊශ්‍රායලයට වඩා ඉතා සීමිත ආකාරයකින් ප්‍රහාර වැඩි කර ඇත. තවද ඉරානය ඊශ්‍රායලයට බැලස්ටික් මිසයිල ප්‍රහාර එල්ල කරමින් ගැටුමට සෘජුවම සම්බන්ධ වී ඇත.

වර්ධනය වන අවදානම නොතකා, සමස්ත යුද්ධයක් නොවැළැක්විය හැකි දෙයක් නොවේ. ඊශ්‍රායල ප්‍රහාර මගින් සටන් විරාමයක් පිළිගෙන හමුදා දේශසීමාවෙන් ඉවතට ගෙන යාමට හිස්බුල්ලාට සාර්ථකව බල කළ හැකිය, නැතහොත් ඊශ්‍රායලයට පහර දීමට හිස්බුල්ලාගේ හැකියාවන් සැලකිය යුතු ලෙස දුර්වල කළ හැකිය. නමුත් ඊශ්‍රායල-ලෙබනන දේශසීමාවේ ස්වාරක්ෂක කලාපයක් පිහිටුවීමට සාකච්ඡා අසාර්ථක වුවහොත්, මුළුමනින් ම යුද්ධයක් ඇතිවීමේ වැඩි හැකියාවක් පවතී. තීව්‍රවීම හිස්බුල්ලා සහ ඊශ්‍රායල හමුදාව යන දෙකටම සැලකිය යුතු හානියක් විය හැකිය, රට පුරා සිටින  සිවිල් වැසියන් අවදානමට ලක් කළ හැකිය, ලෙබනන් සිවිල් වැසියන් සිය ගණනක් සහ සමහර විට දහස් ගණනක් තුවාල ලබා ඉරානය, සිරියාව, ඉරාකය, යේමනය සහ වෙනත් රටවලට පැතිර යා හැකිය

උත්සන්න වීමේ ඇඟවුම් ගවේෂණය කිරීම සඳහා, මෙම කෙටිකතාවේ ඉතිරි කොටස කොටස් හතරකට බෙදා ඇත. පළමුවැන්න ඊශ්‍රායල සහ හිස්බුල්ලා අරමුණු පරීක්ෂා කරයි. දෙවැන්න ප්‍රචණ්ඩත්වයේ පරිණාමය තක්සේරු කරයි. තෙවැන්න තවදුරටත් උත්සන්න වීමේ පිළිගත හැකි අවස්ථා ගවේෂණය කරන අතර සිව්වැන්න එක්සත් ජනපද ප්‍රතිපත්ති විකල්පයන් ගවේෂණය කරයි.

උපාය මාර්ගික අරමුණු

1979 ඉරාන විප්ලවයෙන් ටික කලකට පසු, ඉරානයේ ඉස්ලාමීය විප්ලවවාදී ආරක්ෂක බලකාය (IRGC) ලෙබනන් හිස්බුල්ලා පිහිටුවීමට උදව් කළ අතර, නවීකරණය වෙමින් පවතින  සංවිධානයට මුදල්, උපකරණ, පුහුණුව සහ උපාය මාර්ගික මග පෙන්වීම ලබා දුන්නේය. ලෙබනනයේ බෙකා නිම්නය ඊශ්‍රායලය සමඟ යුද්ධය සඳහා හිස්බුල්ලා සටන්කාමීන් සූදානම් කළ පුහුණු කඳවුරු තැනීම සහ පවත්වාගෙන යාම සඳහාය. 1985 දී ඊශ්‍රායලයේ ලෙබනන් දේශසීමාවේ ස්වාරක්ෂක කලාපයකට ඉවත් වීමට සහ 2000 දී ලෙබනනයෙන් සම්පූර්ණයෙන්ම ඉවත් වීමට ගත් තීරණයෙහි හිස්බුල්ලා ප්‍රධාන භූමිකාවක් ඉටු කළේය.

හිස්බුල්ලා සංවිධානය පිහිටුවීමේ සිටම ඊශ්‍රායලයට විරුද්ධ ලෙස නිර්වචනය කර ඇත. එහි ප්‍රධාන අරමුණු වී ඇත්තේ ඊශ්‍රායලය ලෙබනනයෙන් පලවා හැරීම සහ අවසානයේ ඊශ්‍රායලය විනාශ කිරීමයි. 1980 සහ 1990 ගණන් වලදී, ඊශ්‍රායලය සහ හිස්බුල්ලා ලෙබනනයේ එක්සත් ජාතීන්ගේ අන්තර්වාර බලකාය (UNIFIL) ඊශ්‍රායල-ලෙබනන දේශසීමාවේ සිටියද, සාමාන්‍යයෙන් නිල් රේඛාව ලෙස හඳුන්වනු ලැබුවද නිරන්තරයෙන් එකිනෙකාට ප්‍රහාර එල්ල කළහ.

2000 දී ඊශ්‍රායලය ඉවත් වීමෙන් පසුව, හිස්බුල්ලා ඊශ්‍රායලයට වරින් වර ප්‍රහාර එල්ල කළ අතර ඊශ්‍රායල අවශ්‍යතා සහ ලොව පුරා පුරවැසියන්ට එරෙහිව ප්‍රහාර මාලාවක් සිදු කළේය. මෙම සීමිත ගැටුම හිස්බුල්ලා දේශසීමා පැහැරගැනීමේ මෙහෙයුමකින් පසු 2006 දී සමස්ත යුද්ධයක් දක්වා ඇවිල ගියේය. යුද්ධයෙන් ඊශ්‍රායල ජාතිකයන් 100කට අධික සංඛ්‍යාවක් සහ හිස්බුල්ලා සටන්කාමීන් 500ක් පමණ මිය ගිය අතර ලෙබනනය විනාශ විය. 2006 යුද්ධය අවසන් වූයේ එක්සත් ජාතීන්ගේ ආරක්ෂක කවුන්සිලයේ යෝජනාව (UNSCR) 1701 සමඟිනි. අනෙකුත් ක්‍රියාමාර්ග අතර, UNSCR 1701 ඊශ්‍රායලය, ලෙබනනය සහ සිරියාවේ දේශසීමා ඔස්සේ නිල් රේඛාව සහ ලිටානි ගංගාව අතර යුද මුක්ත කලාපයක් නිර්මාණය කළේය .

ලෙබනන් රජයට හෝ එක්සත් ජාතීන්ගේ සංවිධානයට අයත් නොවූ එනම් හිස්බුල්ලාගේ ආයුධ සහ සටන්කාමීන්ට ලිටානි ගඟෙන් දකුණින් ගමන් කළ නොහැකි විය.

කෙසේ වෙතත්, එක්සත් ජනපදය රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික විසඳුමක් සඳහා තල්ලු කර ඇතත්, එය ඊශ්‍රායලයට යුදමය වශයෙන් උපකරණ, පතොරම්, ගුවන් ආරක්ෂක සහ බුද්ධි තොරතුරු සමඟ සහයෝගය ලබා දී ඇති අතර, හිස්බුල්ලා මත පීඩනය වැඩි කිරීමේ ක්‍රමයක් ලෙස එය දිගටම කරගෙන යා හැකිය.  අවදානම සැලකිල්ලට ගනිමින් කෙසේ වෙතත්, සමස්ත යුද්ධයේ දී, එක්සත් ජනපද නිලධාරීන් ගාසා තීරයේ සටන් විරාමයක් සාක්ෂාත් කර ගැනීමට නොහැකි වුවද, ලෙබනනයේ සටන් විරාමයක් ගෙන ඒමේ උත්සාහය දෙගුණ කළ යුතුය. හිස්බුල්ලා සංවිධානය, එහි මෑතකාලීන පාඩු සැලකිල්ලට ගෙන, සටන් විරාමයකට විවෘත විය හැකි නම්, එය මුහුණ බේරාගැනීමේ ආකාරයෙන් සිදුවිය හැකි නම්, ප්‍රායෝගිකව අදහස් වන්නේ හිස්බුල්ලා විසින් ඊශ්‍රායලයට සැලකිය යුතු ප්‍රහාරයක් සාර්ථකව සිදු කිරීමෙන් පසුව විය හැකිය.

විකල්පයක් ලෙස, මැදපෙරදිග විශ්ලේෂක රොබට් සැට්ලොෆ් වැනි ප්‍රවීණයන් තර්ක කරන්නේ දෙපාර්ශවයම දේශසීමා ගිනි ගැනීම් අත්හිටුවීම හෝ සැලකිය යුතු ලෙස සීමා කිරීම සහ සිවිල් වැසියන් ඔවුන්ගේ නිවෙස් කරා ආපසු යන අවිධිමත් ගනුදෙනුවක් සඳහා එක්සත් ජනපදය තල්ලු කළ හැකි බවයි. මෙම යෝජනාව යටතේ හිස්බුල්ලා සංවිධානය ඊශ්‍රායල දේශසීමා ආසන්න ප්‍රදේශයෙන් සිය ප්‍රධාන හමුදා පද්ධති ඉවත් කරනු ඇත. ඊශ්‍රායලය හිස්බුල්ලාගේ හමුදාවන්ට දේශසීමා වෙත ආපසු යාමට ඉඩ සැලසෙන නමුත් නිල ඇඳුමෙන් හෝ විශාල සංයුතිවල කොටසක් ලෙස නොවේ.

මෙම රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික මුලපිරීම් තිබියදීත්, ස්ථිර සටන් විරාමයක් සාක්ෂාත් කර ගැනීම දුෂ්කර වනු ඇත. ඔක්තෝබර් 7 හමාස් ප්‍රහාරය ඊශ්‍රායලයේ ආන්ඩුවට සහ ජනගහනයට වැදගත් අවස්ථාවක් වූ අතර එය රටේ අනාරක්ෂිත භාවය උග්‍ර කරයි. සාකච්ඡා කරන්නන්ට සාක්ෂාත් කර ගත හැකි හොඳම දෙය නම් ප්‍රචණ්ඩත්වය උත්සන්න වීම කළමනාකරණය කිරීම සහ ලෙබනනයේ බොහෝ ප්‍රදේශ විනාශ කරන සහ සිරියාව, ඉරාකය, යේමනය සහ වෙනත් රටවලට ව්‍යාප්ත වන සමස්ත යුද්ධයක් වැළැක්වීමයි.

ඉරානය සහ ඊශ්‍රායලය මිත්‍රයින්ගේ සිට පරම සතුරන් දක්වා, ඔවුන් මෙහි පැමිණියේ කෙසේද?

1979 විප්ලවය පලස්තීනුවන්ගේ  ආධාරකරුවෙකු බවට ටෙහෙරානය සමඟ ඔවුන්ගේ සබඳතාව ලෙස වෙනස් කළේය.

ඊශ්‍රායලය  තම රට ඉලක්ක කරගත් ඉරාන බැලස්ටික් මිසයිල ප්‍රහාරයකට පළිගන්නා බවට ඊශ්‍රායල අගමැති බෙන්ජමින් නෙතන්යාහු තර්ජනය කිරීමත් සමඟ උත්සන්න වන ආතති සර්පිලාකාරයක සිරවී ඇත.

පසුගිය වසර පුරාවට ඉරානය ගාසා තීරයට එල්ල කරන කුරිරු ඊශ්‍රායල බෝම්බ ප්‍රහාරයට එරෙහිව ලොව දැඩි හඬක් නගන රටකි. එය එහි දැඩි ඊශ්‍රායල විරෝධී විදේශ ප්‍රතිපත්තියට අනුකූල වේ. මැද පෙරදිග ජාතීන් දෙක බොහෝ විට විස්තර කරනු ලබන්නේ පරම සතුරන් ලෙස ය.

පලස්තීන ප්‍රශ්නය දශක ගනනාවක් තිස්සේ සතුරුකම්වල කේන්ද්‍රස්ථානය වී ඇති අතර ඊශ්‍රායලය ගාසා තීරයෙන් ඔබ්බට ප්‍රහාර උත්සන්න කර ඇති හෙයින් හමාස් සමඟ යුද්ධය පැතිර යා හැකි බවට ටෙහෙරානය ඊශ්‍රායලයට සහ එහි සමීපතම සගයා වන එක්සත් ජනපදයට අනතුරු අඟවමින් සිටී. ටෙහෙරානය සැලකිය යුතු බලපෑමක් ඇති රටවල් දෙකක් වන ලෙබනනයේ සහ සිරියාවේ ස්ථාන වෙත ඊශ්‍රායලය බෝම්බ හෙලීය.

පලස්තීන කණ්ඩායම සහ ඉරානය ඊශ්‍රායලයට දොස් පැවරූ පිපිරීමකින් ජූලි 31දා හමාස් දේශපාලන ප්‍රධානී ඉස්මයිල් හනියේ ටෙහෙරානයේදී ඝාතනය විය. පසුගිය මාසයේ ඊශ්‍රායල මිසයිල හෙස්බුල්ලාගේ දිගුකාලීන නායක හසන් නස්රල්ලා බීරූට්හිදී මරා දැමුවේය, එය ලෙබනන් කණ්ඩායමේ ජ්‍යෙෂ්ඨ නිලධාරීන්ගේ ඝාතන වැලක අලුත්ම සිදුවීමයි. හිස්බුල්ලා සහ හමාස් යනු ඉරානයේ සමීපතම සගයන් දෙදෙනෙකි.

නමුත් ඉරානය සහ ඊශ්‍රායලය අතර සබඳතා සෑම විටම මෙතරම් තදින් නොතිබුණි . ඒ වෙනුවට, ඔවුන් උඩු යටිකුරු පරාසයක් හරහා ගොස් ඇත. 

නූතන ඉරානය සහ ඊශ්‍රායලය අතර සබඳතා ආරම්භ වූයේ කෙසේද?

1925 සිට 1979 විප්ලවයෙන් පෙරලා දමන තෙක් පාලනය කළ පහළවි රාජවංශය යටතේ ඉරානය සහ ඊශ්‍රායලය අතර සබඳතා සතුරු විය. ඇත්ත වශයෙන්ම, 1948 දී ඊශ්‍රායලය ආරම්භ කිරීමෙන් පසු එය පිළිගත් දෙවන මුස්ලිම් බහුතර රට ඉරානය විය.

1947 දී බ්‍රිතාන්‍ය භූමියේ පාලනය අවසන් වීමෙන් පසු පලස්තීනය සඳහා විසඳුමක් සැකසීම සඳහා පිහිටුවන ලද එක්සත් ජාතීන්ගේ විශේෂ කමිටුවේ සාමාජිකයින් 11 දෙනාගෙන් ඉරානය ද එකකි. එය ඉදිරි පරම්පරාවන් සඳහා කලාපයේ ප්‍රචණ්ඩත්වය උත්සන්න කරනු ඇතැයි යන උත්සුකයන් මත කේන්ද්‍රගත වූ පලස්තීනය සඳහා එක්සත් ජාතීන්ගේ බෙදීමේ සැලැස්මට එරෙහිව ඡන්දය ප්‍රකාශ කිරීම තුනෙන් එකකි.

"ඉන්දියාව සහ යුගෝස්ලාවියාව සමග ඉරානය, විකල්ප සැලැස්මක් ඉදිරිපත් කළ අතර, පලස්තීනය එක පාර්ලිමේන්තුවක් සහිත එකම රාජ්‍යයක් ලෙස තබා ගැනීම, නමුත් අරාබි සහ යුදෙව් කැන්ටන් වලට බෙදීම පිළිබඳ ෆෙඩරේටිව් විසඳුමකි," ඔක්ස්ෆර්ඩ් විශ්ව විද්‍යාලයේ ඉතිහාසඥ එරික් ක්වින්ඩස්ලන්ඩ් අල් ජසීරාට පැවසීය.

එය සියොන්වාදී ගැති බටහිර සහ සියොන්වාදී ව්‍යාපාරය සමඟ මෙන්ම එහි අරාබි සහ මුස්ලිම් අසල්වැසි රටවල් සමඟ ධනාත්මක සබඳතා පවත්වා ගැනීමට උත්සාහ කිරීමට ඉරානයේ සම්මුතියයි.

නමුත් 1948 පළමු අරාබි-ඊශ්‍රායල් යුද්ධය ආරම්භ වීමෙන් පසු එක්සත් ජාතීන් අනුමත කළ ප්‍රමාණයට වඩා වැඩි භූමි ප්‍රමාණයක් අල්ලා ගැනීමට ඊශ්‍රායලය සමත් වීමෙන් වසර දෙකකට පසුව, ඉරානය  පසුව දෙවන පහලවි රජු හෝ ෂා හෝ මොහොමඩ් රේසා පහලවි යටතේ  දෙවන මුස්ලිම් බහුතර ජාතිය බවට පත්විය. තුර්කියට පසුව ඊශ්‍රායලය නිල වශයෙන් පිළිගැනීමට 1948 දී ඊශ්‍රායලය පිහිටුවීම දක්වාම, සියොන්වාදී මිලීෂියාවන් විසින් 700,000කට වැඩි පලස්තීනුවන් වාර්ගික වශයෙන් ඔවුන්ගේ නිවෙස්වලින් පවිත්‍ර කරන ලදී.

පලස්තීනුවන් ඔවුන්ගේ බලහත්කාරයෙන් විස්ථාපනය කිරීම සහ නෙරපා හැරීම හඳුන්වන්නේ නක්බා, අරාබි විනාශය ලොවම කම්පා කළ සිදුවීමකි.

ටෙහෙරානයේ පියවර ප්‍රධාන වශයෙන් පලස්තීනයේ ඉරාන වත්කම් කළමනාකරණය කිරීමට ඉරාන ජාතිකයන් 2,000 ක් පමණ ජීවත් වූ අතර ඔවුන්ගේ දේපළ යුද්ධයේදී ඊශ්‍රායල හමුදාව විසින් රාජසන්තක කර ඇති බව පවසති.

නමුත් එය ඊශ්‍රායලයේ ඊනියා "පර්යන්ත ධර්මයේ" සන්දර්භය තුළද සිදු විය.මැද පෙරදිග එහි හුදකලාව අවසන් කිරීම සඳහා, ඊශ්‍රායලයේ අගමැති ඩේවිඩ් බෙන්-ගුරියන්, මැද පෙරදිග 'අද්දර' තුළ අරාබි නොවන රාජ්‍යයන් සමඟ සබඳතා ලුහුබැඳ ගියේය, එය පසුව පරිධියේ මූලධර්මය ලෙස හැඳින්වේ. මෙයට ඉතියෝපියාව ද ඇතුළත් වූ නමුත් ඉරානය සහ තුර්කිය වඩාත්ම සාර්ථක ප්‍රවේශයන් විය.

1951 දී මොහොමඩ් මොසාඩෙග් ඉරානයේ අගමැති වීමෙන් පසුව බ්‍රිතාන්‍යය විසින් ඒකාධිකාරී කරන ලද රටේ තෙල් කර්මාන්තය ජනසතු කිරීමට ඔහු නායකත්වය දුන් විට දේවල් වෙනස් විය. මොසාඩෙග් ඊශ්‍රායලය සමඟ සබඳතා අත්හැර දැමූ අතර, එය කලාපය තුළ බටහිර අවශ්‍යතා සඳහා සේවය කරන බව ඔහු දුටුවේය.

Kvindesland ට අනුව, Mosaddegh සහ ඔහුගේ ජාතික පෙරමුණ දේශපාලන සංවිධානය තෙල් ජනසතු කිරීමට, බ්‍රිතාන්‍ය යටත් විජිත බලය පන්නා දැමීමට සහ රාජාණ්ඩුව දුර්වල කිරීමට ගත් උත්සාහයන් එකල ඉරානයේ ප්‍රධාන කතාව විය. ඊශ්‍රායලය සමඟ එහි සබඳතා “පරිපාතික හානියක්” බව ඔහු පවසයි

ඉරානය තුළ සියොන්වාදී විරෝධී බලමුලු ගැන්වීමක් සිදු විය. සියොන්වාදයට සහ ඊශ්‍රායලය පිහිටුවීමට එරෙහිව ප්‍රබල ලෙස ප්‍රචාරය කළ වඩාත් ප්‍රසිද්ධ චරිතයක් වූ Navvab Safavi සිටියේය. නමුත් Mosaddegh සඳහා, ප්‍රධාන අරමුන වූයේ තෙල් කර්මාන්තයේ බ්‍රිතාන්‍ය පාලනයට එරෙහිව සටන් කිරීම සඳහා අවට අරාබි රාජ්‍යයන්ගෙන් සහාය ලබා ගැනීමයි.

සියොන්වාදය 19 වන සියවසේ අගභාගයේදී යුරෝපයේ ම්ලේච්ඡත්වයට මුහුණ දුන් යුදෙව්වන් සඳහා නිජබිමක් නිර්මාණය කිරීම ඉල්ලා සිටි දේශපාලන මතවාදයක් ලෙස මතු විය.

1953 දී එක්සත් රාජධානියේ සහ එක්සත් ජනපදයේ ඔත්තු සේවා විසින් සංවිධානය කරන ලද කුමන්ත්‍රණයකින් Mosaddegh ගේ ආන්ඩුව පෙරලා දැමීමත් සමඟ දේවල් නාටකාකාර ලෙස වෙනස් විය. කුමන්ත්‍රණය විසින් කලාපය තුළ බටහිරට දැඩි සගයෙකු බවට පත් වූ ෂා නැවත පිහිටුවන ලදී.

ඊශ්‍රායලය ටෙහෙරානයේ තානාපති කාර්යාලයක් පිහිටවූ අතර අවසානයේ ඔවුන් 1970 ගණන්වල තානාපතිවරුන් හුවමාරු කර ගත්හ. වෙළඳ සබඳතා වර්ධනය වූ අතර ඉක්මනින්ම ඉරානය ඊශ්‍රායලය සඳහා ප්‍රධාන තෙල් සපයන්නෙකු බවට පත් විය, ඔවුන් දෙදෙනා ඉරාන තෙල් ඊශ්‍රායලයට සහ යුරෝපයට යැවීම අරමුණු කරගත් නල මාර්ගයක් ස්ථාපිත කළහ.

ටෙහෙරානය සහ ටෙල් අවිව්හි ද පුළුල් මිලිටරි සහ ආරක්ෂක සහයෝගීතාවක් පැවති නමුත් එය බොහෝ දුරට වසන් කර තිබුණේ කලාපයේ අරාබි ජාතීන් කුපිත කිරීම වැළැක්වීම සඳහා ය.

ඉරානයට ඊශ්‍රායලය අවශ්‍ය වූවාට වඩා ඊශ්‍රායලයට ඉරානය අවශ්‍ය විය. සෑම විටම ක්‍රියාශීලී පක්ෂය වූයේ ඊශ්‍රායලයයි, නමුත් ෂාට එක්සත් ජනපදය සමඟ ඉරානයේ සබඳතා වැඩිදියුණු කිරීමට ක්‍රමයක් අවශ්‍ය වූ අතර, එම අවස්ථාවේදී ඊශ්‍රායලය එම අරමුණ සාක්ෂාත් කර ගැනීම සඳහා හොඳ ක්‍රමයක් ලෙස සලකනු ලැබීය, 

ආරක්ෂක උපකරණ ගොඩනැගීමේ අපේක්ෂාව ද පැවති අතර, ඉරාන ආරක්ෂක සහ ඔත්තු සේවය SAVAK අර්ධ වශයෙන් මොසාඩ් විසින් පුහුණු කරන ලදී. මේවා ඉරානයට වෙනත් තැනකින් ලබා ගත හැකි දේවල් වූ නමුත් ඊශ්‍රායලය ඒවා සැපයීමට උනන්දු වූයේ මැදපෙරදිග හවුල්කරුවෙකු අවශ්‍ය වූ නිසාය.

ෂා ප්‍රධාන වශයෙන් සන්ධාන, ආරක්ෂාව සහ වෙළඳාමේ අවශ්‍යතාවයෙන් පෙලඹී ඇති අතර “ඊශ්‍රායලය සමඟ ගනුදෙනු කිරීමේදී පලස්තීනුවන් කෙරෙහි එතරම් සැලකිල්ලක් දැක්වූයේ නැත.මේ සියල්ල උඩූ යටිකුරු කරමින් ඉරාන ඉස්ලාමීය විප්ලවය ආරම්භ වූ පසු ඉරානය අද දක්වාම පලස්තීනය වෙනුවෙන් පෙනී සිටියේය

ගාසා තීරයේ රෝහල් ප්‍රහාරයෙන් පසු ඊශ්‍රායලයට සම්බාධක පනවන ලෙස ඉරානය මුස්ලිම් රටවලින් ඉල්ලා සිටී

ඉරානයේ  ආධ්‍යාත්මික නායකයා කමේනි ඊශ්‍රායලයෙන් ඉල්ලා සිටින්නේ ගාසා තීරයට බෝම්බ හෙලීම නතර කරන ලෙසයි

මේ අතර ගාසා යුද්ධය මධ්‍යයේ ඊශ්‍රායලයට එරෙහිව 'පූර්වගාමී' ක්‍රියාමාර්ගයක් ගැන ඉරානය අනතුරු අඟවයි.

ටෙහෙරානය ඊශ්‍රායලය සමඟ සියලු සබඳතා කපා හැරියේය. පුරවැසියන්ට තවදුරටත් ගමන් කළ නොහැකි අතර ගුවන් ගමන් අවලංගු කරන ලදී; ටෙහෙරානයේ ඊශ්‍රායල තානාපති කාර්යාලය පලස්තීන තානාපති කාර්යාලය බවට පරිවර්තනය විය.

කොමේනි මුස්ලිම්වරුන්ගේ ශුද්ධ වූ රාමසාන් මාසයේ සෑම අවසන් සිකුරාදා දිනකම කුද්ස් දිනය ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කළ අතර, ඉරානය පුරා පලස්තීනුවන්ට සහය දැක්වීම සඳහා එදින විශාල රැලි පැවැත්විණි. ජෙරුසලම අරාබි භාෂාවෙන් අල්-කුඩ්ස් ලෙස හැඳින්වේ.

දැන්, පලස්තීන අරමුණට සහය දක්වන සහ ඊශ්‍රායලය ප්‍රධාන සතුරෙකු ලෙස සලකන ලෙබනනය, සිරියාව, ඉරාකය සහ යේමනය ඇතුළු කලාපය පුරා රටවල් කිහිපයක දේශපාලන සහ සන්නද්ධ කණ්ඩායම්වල “ප්‍රතිරෝධක අක්ෂ” ජාලයකට ඉරානය සහාය දක්වයි.

ඉරානයේ විදේශ කටයුතු අමාත්‍ය ආචාර්ය සෙයිඩ් අබ්බාස් අරාග්චි, එක්සත් ජාතීන්ගේ මානව හිමිකම් කවුන්සිලයේ 57 වැනි රැස්වීමේදී "පලස්තීනය සහ අනෙකුත්  ප්‍රදේශවල මානව හිමිකම් තත්ත්වය" පිළිබඳ සිදුකළ කතාව දී මෙසේ ප්‍රකාශ කර ඇත.

ඊශ්‍රායල තන්ත්‍රය විසින් සිදු කරන ලද සාහසික ක්‍රියා, හිතාමතා ක්‍රමානුකූලව මානව හිමිකම් සහ ජාත්‍යන්තර මානුෂීය නීති උල්ලංඝණය කිරීම්, යුද අපරාධ, මනුෂ්‍යත්වයට එරෙහි අපරාධ, වාර්ගික පවිත්‍ර කිරීම් සහ පලස්තීන ජනතාවට එරෙහි ජන සංහාරයේ බිහිසුණු ප්‍රතිමූර්තියකි. 2023 ඔක්තෝම්බර් 7 වන දින ගාසා තීරයට එල්ල වූ ම්ලේච්ඡ ප්‍රහාරය සහ බටහිර ඉවුර වෙත එහි ආක්‍රමණශීලී ව්‍යාප්තිය නිසා අහිංසක ජීවිත 42,000ක්, බොහෝ විට කාන්තාවන් සහ ළමයින් ඝාතනය කිරීමට හේතු වූ අතර, මෙම අපරාධ පෙර නොවූ විරූ මට්ටම් දක්වා වර්ධනය කර ඇති අතර කලාපය තුළ බරපතල අර්බුදයක් දක්වා වර්ධනය ව ඇත.

IHL යටතේ තහනම් කරන ලද  සන්නිවේදන තාක්ෂණයන් යුද අවි ලෙස භාවිතා කරමින් ලෙබනනයේ අහිංසක සිවිල් වැසියන් විශාල වශයෙන් ඉලක්ක කිරීම මගින් සලකුණු කරන ලද පාලන තන්ත්‍රයේ මෑත කාලීන ත්‍රස්තවාදී ක්‍රියාව, මිනිස් ජීවිතය කෙරෙහි එහි ඇති මුලුමනින්ම අවඥාව තවදුරටත් ඉස්මතු කරයි.

ඊශ්‍රායල පාලන තන්ත්‍රයේ අනවසර දණ්ඩමුක්තිය, ආක්‍රමණය කර සිටින ප්‍රදේශ තුළ ඊටත් වඩා විශාල මානව ව්‍යසනයන් මුදා හැරීමට තර්ජනය කරයි. සෑම මොහොතකම අකාර්යක්ෂමතාවයේ ප්‍රතිඵලය වන්නේ අහිංසක පලස්තීන සිවිල් වැසියන් අඛණ්ඩව ඝාතනය කිරීමයි. ලෝකයට තවදුරටත් නිහඬව සිටිය නොහැකිය. කඩිනම් සහ තීරණාත්මක ක්‍රියාමාර්ගයක් අපේක්ෂා කරන්නෙමු . එය සදාචාරාත්මක අවශ්‍යතාවයකි.

ටෙහෙරානය මානව හිමිකම් කවුන්සිලය සහ මහ කොමසාරිස්වරයා මෙම අපරාධ නිසැක ලෙස හෙළා දකිනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන අතර අල්ලා ගත් ප්‍රදේශවල පාලන තන්ත්‍රයේ සාපරාධී ක්‍රියා විමර්ශනය කිරීමට සහ ලේඛනගත කිරීමට විශේෂ යාන්ත්‍රණයක් පිහිටුවීමට ජාත්‍යන්තර මානව හිමිකම් යාන්ත්‍රණයන් තුළ පවතින සියලු සම්පත් බලමුලු ගැන්වීමට අපේක්ෂා කරයි.

ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව විසින් ජාත්‍යන්තර සහ ජාතික උසාවිවල සියලු උසිගැන්වීම් කරන්නන්, අපරාධකරුවන්, සහචරයන් සහ සහයෝගිතාකරුවන්ට එරෙහිව නඩු පැවරීම නිර්දය ලෙස හඹා යා යුතුය.

ඊශ්‍රායල පාලන තන්ත්‍රයේ ඝාතන යන්ත්‍රය ගාසා, රෆා සහ බටහිර ආසියාව පුරා නැවැත්විය යුතුය.  

මෙය පැහැදිලි ඇමතුමකි. තීරණාත්මක ක්‍රියාමාර්ග සඳහා කාලය දැන් පැමිණ ඇත. අහිංසකයන්ගේ හඬ යුක්තිය ඉල්ලා සිටින අතර ඉතිහාසය ක්‍රියා කිරීමට තෝරා ගන්නා අයව සහ අහක බලා ගැනීමට තෝරා ගන්නා අයව විනිශ්චය කරනු ඇත.