Shab E Yalda - අදුර පලවා හැර ජීවිතයේ ආලෝකය ගෙන එන මංගල්‍යය

 

Shab E Yalda - අදුර පලවා හැර ජීවිතයේ ආලෝකය ගෙන එන මංගල්‍යය 

Shab E Yalda - The Festival that dispels darkness and brings light to life 

උතුරු අර්ධගෝලයට ශීත ඍතුව පැමිණෙන විට, ලොව පුරා සිටින ඉරාන වැසියන් ඔවුන්ගේ වඩාත්ම ආදරණීය සම්ප්‍රදායක් වන Yalda Night සඳහා සූදානම් වේ. වසරේ දීර්ඝතම සහ අඳුරුතම රාත්‍රිය ලෙස හඳුන්වනු ලබන යාල්දා, ශීත සූර්යාලෝකය සනිටුහන් කරමින් පර්සියානු අසාර් මාසයේ අවසාන සන්ධ්‍යාවට වැටේ.කෙසේ වෙතත්, ඉරාන සංස්කෘතිය තුළ, මෙම රාත්‍රිය හුදෙක් සෘතුමය වෙනසකට වඩා බොහෝ දේ මූර්තිමත් කරයි. එය අන්ධකාරය තුළින් ආලෝකය ජයග්‍රහණය කිරීම, සීතල  මධ්‍යයේ ආදරණීයන්ගේ  උණුසුම සමඟ එකමුතුකම සමරනු ලබයි. සංස්කෘතික සහ අධ්‍යාත්මික අලුත් කිරීමකින් පොහොසත් සන්ධ්‍යාවක් නිර්මාණය කරමින් කතන්දර, කවි සහ සාම්ප්‍රදායික ආහාර බෙදා ගැනීමට පවුල් සහ මිතුරන් එක්රැස් වෙති.

 

 Yalda Night පර්සියානු භාෂාවෙන් Shabe Yalda , දෙසැම්බර් 21 දින සමරනු ලබන අතර, එය ශීත සූර්යාලෝකය ගෞරවයට පත් කරන පුරාණ පර්සියානු උත්සවයකි. සොරොස්ට්‍රියානු සම්ප්‍රදායන් තුළ මුල් බැසගත් මෙම රාත්‍රිය ඉරාන ජාතිකයන් අන්ධකාරයට එරෙහිව ආලෝකයේ සංකේතාත්මක ජයග්‍රහණය සාදරයෙන් පිළිගනිද්දී එකමුතුකම, කවිය සහ බලාපොරොත්තුව සංකේතවත් කරයි. යාල්දා රාත්‍රියේදී ඉරාන පවුල් සෞඛ්‍යය සහ අලුත් වීම සංකේතවත් කරමින් දෙළුම් සහ කොමඩු වැනි පලතුරු භුක්ති විඳීමට එක් රැස් වෙති. ඔවුන් හෆීස්ගේ, ෆිර්දව්සි ගේ කවි කියමින් බොහෝ විට ඉටිපන්දම් දල්වා එම අවස්ථාව සනිටුහන් කරති. සම්ප්‍රදායේ සහ ආදරණීයයන්ගේ උණුසුමෙන් දීර්ඝතම රාත්‍රිය  දීප්තිමත් කරති.

මෙම උත්සව සැමරීම ඉරාන ජාතිකයන් විසින් පමණක් නොව, අසර්බයිජානය, ඇෆ්ගනිස්ථානය, කුර්දිස්තාන් කලාපය සහ ටජිකිස්තානය ඇතුළු පර්සියානු සංස්කෘතියේ බලපෑමට ලක් වූ ප්‍රදේශවල මෙන්ම කැනඩාව, එක්සත් ජනපදය සහ ඉන් ඔබ්බෙහි ප්‍රජාවන් අතර ද අගය කරනු ලැබේ. යාල්දා හි වැදගත්කම පවතින්නේ අඳුර පරදවා ආලෝකයේ ජයග්‍රහණයේ ප්‍රතිමූර්තිය තුළ වන අතර, පසුව දින දිගු වීමත් සමඟ බලාපොරොත්තුව සහ සියළුම දේවල් හි  නැවුම් බව ප්‍රකාශ කරයි.

 යාල්දාහි මූලාරම්භය

යාල්දා රාත්‍රිය කාලය හරහා ප්‍රතිරාවය කරයි, එහි මූලාරම්භය පුරාණ සොරොස්ට්‍රියානු ආගම සමඟ බැඳී ඇත. වසරේ දීර්ඝතම රාත්‍රිය ලෙස, ආලෝකය සහ අඳුර, හොඳ සහ නරක අතර සමතුලිතතාවය සංකේතවත් කරමින් ඉරාන සංස්කෘතිය තුළ එය විශේෂ ස්ථානයක් ගනී.ඓතිහාසික වශයෙන්, එය නපුරු බලවේග වඩාත් ප්‍රබල යැයි මිනිසුන් විශ්වාස කළ කාල පරිච්ඡේදයක් වූ අතර, හිරු උදාව යහපත්කමේ පුනර්ජීවනය ප්‍රකාශ කරන තෙක් අවාසනාව වළක්වා ගැනීම සඳහා ඔවුන් මුළු රාත්‍රිය පුරාම අවදියෙන් සිටියහ.Yalda Night, Shab-e Yalda ලෙසද හඳුන්වනු ලබන අතර, එය වසර 7,000කට පෙර සිට පැවත එන පුරාණ පර්සියානු උත්සවයකි.

පර්සියානු රජවරුන්, විශේෂයෙන්ම ඩේරියස් I, යාල්දාගේ වැදගත්කම හඳුනාගෙන එය නිල වශයෙන් දින දර්ශනයට එකතු කළේ ක්‍රි.පූ 502 දී පමණය. "යාල්දා" යන යෙදුම ආරම්භ වන්නේ සිරියැක් භාෂාවෙන් වන අතර එය "උපත" ලෙස පරිවර්තනය වේ. එය සූර්යයාගේ නැවත ඉපදීම සමරන උත්සවයක් සඳහා සුදුසු යෙදුමකි.ඉන්දියාව, ඉරානය සහ යුරෝපයේ ආර්යයන් ඇතුළු පුරාණ ශිෂ්ටාචාරයන්, ශීත සෘතුවේ පළමු රාත්‍රියෙන් පසු, දින ක්‍රමයෙන් දිගු වන අතර රාත්‍රිය පහව යන බව හඳුනාගෙන, මෙම ආකාශ සිදුවීම සූර්යයාගේ උපත ලෙස නම් කර එය ප්‍රකාශ කළේය. නව වසරක පැමිණීම කිතුනු නත්තලේ මූලයන් මෙම විශ්වාසය සමඟ ද බැඳී ඇති බව අනුමාන කෙරේ.එහි දිගු ඉතිහාසය සහ රසවත් පසුබිම හැරුණු විට, Shab-e Yalda යනු අද සන්දර්භය තුළද යෙදිය හැකි අලංකාර උත්සවයකි.

 යාල්දා රාත්‍රී සම්ප්‍රදායන්*

ශීත සෘතුවේදී සමරනු ලබන යාල්දා, වසරේ දීර්ඝතම රාත්‍රිය එකට ගත කිරීමට පවුල් රැස්වන ආදරණීය ඉරාන උත්සවයකි. සැමරුමට කේන්ද්‍රීය වන දෙළුම් සහ කොමඩු, ජීවිතය සහ සෞඛ්‍යය සංකේතවත් කරන අතර ඉටිපන්දම්වලින් ආලෝකමත් වූ රාත්‍රිය, අන්ධකාරය මත ආලෝකයේ ජයග්‍රහණය සංකේතවත් කරයි. මිනිසුන් සංවාදවල, කතන්දර කීමේ සහ විශේෂ යාල්දා ප්‍රණීත ආහාර භුක්ති විඳිමින්, පහන් වන තුරු අවදියෙන් සිටිති. මෙම උත්සවය ඉරාන සංස්කෘතිය මූර්තිමත් කර එකමුතුකම සහ සෘතු චක්‍රය අවධාරණය කරයි.

 

 යාල්දා රාත්‍රියේ ඉරාන වැසියන් කරන්නේ කුමක්ද?

ඉරානය පුරා සිටින පවුල් සහ පර්සියානු ජන කොටස් යාල්දා රාත්‍රියේදී බොහෝ විට වැඩිමහල් සාමාජිකයාගේ නිවසට එකට එකතු වේ.  ජීවිතය සහ හිරුගේ දීප්තිය සංකේතවත් කරමින් දෙළුම් සහ කොමඩු වැනි සාම්ප්‍රදායික ආහාර ඔවුන් භුක්ති විඳිති.විශේෂයෙන් කීර්තිමත් පර්සියානු කවියෙකු වන හෆීස්ගේ කවි කියවීම සැමරුමේ කේන්ද්‍රීය කොටසකි. මිනිසුන් එක් එක් ප්‍රාර්ථනා කරන අතර අහඹු ලෙස ඔහුගේ පොත විවෘත කරයි, ඔහුගේ පදවල මඟ පෙන්වීම තුළින් ඉටුවීම අපේක්ෂා කරයි. මෙයට අමතරව, කතන්දර කීම, විශේෂයෙන් වැඩිහිටියන් විසින්, තරුණ පරම්පරාවන් සඳහා පර්සියානු මිථ්‍යාවන් සහ ජනප්‍රවාදවල පොහොසත් කථා වස්තූන් ජීවමාන කරයි.

යාල්දා රාත්‍රිය ළං වන විට, ඉරාන් හි වීදි පිරී මිනිසුන් ඝෝෂා කරති. කඩිමුඩියේ බසාර්වල සිට දිදුලන නිවෙස් දක්වා, අඳුර පරදවා ආලෝකය ජය ගන්නා වසරේ දීර්ඝතම රාත්‍රියේ උණුසුම සහ සම්ප්‍රදායන් වැළඳ ගැනීමට සියල්ලෝම සූදානම් වෙති.

රාත්‍රිය පුරාම අවදියෙන් සිටීම යාල්දාවේ තවත් ප්‍රධාන අංගයකි.  මෙම උත්සවය සංකේතවත් කිරීම සඳහා, බොහෝ ඉටිපන්දම් හෝ කුඩා ගිනි දල්වා, ජීවිතයේ උණුසුම සහ ජීව ශක්තිය ප්‍රතිරාවය කරයි.

මෑත කාලවලදී, Yalda Night ඉරානයේ සහ සැලකිය යුතු පර්සියානු ප්‍රජාවන් සිටින රටවල ප්‍රසංග සහ නාට්‍ය ඇතුළු සංස්කෘතික සිදුවීම් මාලාවක් ද දැක ඇත. පැරණි සම්ප්‍රදායන් සහ නවීන උත්සව වල මෙම සම්මිශ්‍රණය Yalda Night සංස්කෘතික උරුමයේ සහ පවුල් බැඳීම්වල අද්විතීය සහ විචිත්‍රවත් ප්‍රකාශනයක් බවට පත් කරයි.

 පවුලේ රැස්වීම්

පවුලේ රැස්වීම් යාල්දා රාත්‍රියේ කේන්ද්‍රීය වේ, දිගුම රාත්‍රිය එකට ගත කිරීමට නැවත එක්වන ඥාතීන්ගේ උණුසුමෙන් නිවෙස් පුරා ගෝෂාකාරී වේ. මෙම සම්ප්‍රදාය ඥාතිත්වයේ සහ හවුල් අවස්ථා වල වැදගත්කම අවධාරණය කරයි. රාත්‍රිය ගෙවී යන විට, පවුලේ සාමාජිකයන් කතන්දර හුවමාරු කර ගනී, සිනහව බෙදා ගනී,  එකිනෙකාගේ ඇසුර භුක්ති විඳිති, බැඳීම් ශක්තිමත් කරමින් සහ සාමයෙන් ඔබ්බට පවතින මතකයන් නිර්මාණය කරති.

සාම්ප්‍රදායික ආහාර සහ පාන වර්ග රාශියක් යාල්දා රාත්‍රිය නිර්වචනය කරයි, සෘතුමය පලතුරු, ඇට වර්ග සහ විවිධ රසකැවිලි සමඟ විචිත්‍රවත් ලෙස පැතිරී ඇත. දෙළුම්, ඔවුන්ගේ රූබි-රතු බීජ සහ කොමඩු, විශේෂයෙන් වැදගත් වන අතර, ඉදිරි වසර සඳහා පොරොන්දුව සංකේතවත් කරයි. වසර 250 කට පෙර  යාල්දා මේසයට අපෙ ලංකාවේ තේ ද ඇතුලත් වුනි. අද ලංකා තේ ඔවුනට නැතුවම බැරි පානයකි.

 

අමුත්තන් සෞඛ්‍යයට සහ සතුටට පත් කිරීම සඳහා ‘ෂර්බත්’ නොහොත් වතුර සමඟ මිශ්‍ර කළ පැණිරස පර්සියානු සිරප් තොලගාමින් ‘අජිල්’ එන් මිශ්‍ර ඇට වර්ග සහ ‘බස්තානි සොනාටි’ නම් සාම්ප්‍රදායික ඉරාන අයිස්ක්‍රීම් වැනි සංග්‍රහවලට ප්‍රිය කරති

 කවි සහ කථා කියවීම

කාව්‍ය හා කතන්දර කියවීම යාල්දාවේ කාලානුරූපී සම්ප්‍රදායකි. හෆීස්ගේ ආදරණීය කවි එකතුවක් වන Divan-e Hafez වෙතින් පවුල් බොහෝ විට කියවනු ලබන අතර, එය අහඹු ලෙස විවෘත කරන විට ඉදිරි වසර සඳහා අනාවැකි සහ මග පෙන්වීමක් ඇති බව විශ්වාස කෙරේ.

 

වැඩිහිටියන් වීරත්වයේ සහ පැරණි ප්‍රඥාවේ කථා තරුණ පරම්පරාවන්ට පවසන බැවින්, ෂානාමේ හෝ රජවරුන්ගේ පොතේ එන වීර කාව්‍ය ද රාත්‍රිය පුරා දෝංකාර දෙයි. මෙම සම්ප්‍රදායන් විනෝදාස්වාදය ලෙස පමණක් නොව සංස්කෘතික සම්ප්‍රේෂණය සහ සාහිත්‍ය අගය කිරීම ද සිදු කරයි. Yalda Night ඉරාන උරුමයේ සහ වාර්ගික සහයෝගීතාවයේ ප්‍රතිමූර්තියක් බවට පත් කරමින් පොහොසත් සංස්කෘතික සන්දර්භයක් තුළ ඔවුන් සැමරුම් නැංගුරම් ලා ඇත.

 දෙළුම් සහ කොමඩු 

පලතුරු අතර, දෙළුම් සහ කොමඩු විශේෂයෙන් වැදගත් වේ. මෙම පලතුරු ද්විත්වය අනුභව නොකර සැබෑ යාල්දාවක් සැමරිය නොහැක. ඉතා සාම්ප්‍රදායික අනුවාදයක, මෙම සියලු අයිතම සහ තවත් බොහෝ දේ කොර්සි නමින් හැඳින්වෙන ඉරානයේ දක්නට ලැබෙන පහත් මේසයක තබයි, එයට යටින් මිනිසුන් වාඩි වී සිටින අතර අසල තේ බොයිලේරුවක් තබා ගනිති. ​​ඇත සමහර ප්‍රදේශවල, යාල්දා රාත්‍රියේ උත්සවයේදී ආහාරයට ගතහැකි කෑමවර්ග හතළිහක් පිරිනැමීම සිරිතකි. ඔවුන් හැකි තරම් රතු වර්ණ සහ ඉටිපන්දම් භාවිතා කරන අතර  රතු පැහැය රක්ත හිරු උදාවෙහි  පැහැය සහ ජීවිතයේ දීප්තිය සංකේතවත් කරයි. මෙම වර්ණයෙහි උණුසුම  සීතල, දිගු රාත්‍රියට ආශාව සහ ජීවය ගෙන එයි. එමනිසා, මෙම විචිත්‍රවත් වර්ණයෙන් ආහාර මේසය සැලසුම් කිරීම ඉතා වැදගත් වේ. ඉටිපන්දම් ද වැදගත් ය, ඒවා දිගු රාත්‍රියට ආලෝකය ගෙන දේ.

 දිවාන්-ඊ හෆීස්

ඉරාන පර්සියානු සංස්කෘතියේ සම්ප්‍රදායක් ලෙස යාල්දා රාත්‍රියේ Hafez Divan භාවිතා කරයි. Hafez Divan යනු 14 වන සියවසේ ජීවත් වූ සුප්‍රසිද්ධ පර්සියානු කවියෙකු වන Hafez ගේ කවි එකතුවකි. ඔහුගේ කවි ඉරාන සංස්කෘතිය තුළ ගැඹුරින් අගය කරන අතර බොහෝ විට ආදරය, අධ්‍යාත්මිකත්වය සහ ප්‍රඥාව යන තේමාවන් සමඟ සම්බන්ධ වේ. කෙනෙකුගේ ජීවිතය සහ අනාගතය පිළිබඳ අවබෝධයක් ලබා දීමට හෆීස්ගේ කවියට බලය ඇති බව මිනිසුන් විශ්වාස කරති.

 

හෆීස්ගේ කවි කියවීම ඉරානයේ අව්‍යාජ යාල්දා සැමරුමක වඩාත්ම අත්‍යවශ්‍ය අංගයකි. සෑම ඉරාන පවුලකම පාහේ "Divan-e Hafez" හි එක් පිටපතක්වත් ඇති අතර බොහෝ දෙනෙකුට තුනක් හෝ හතරක් තිබේ. මෙම පොත භාවිතා කර 'Fal' නිර්මාණය කිරීම සම්ප්‍රදායික පුරුද්දට ඇතුළත් වේ. ෆාල් විස්තර කළ හැක්කේ පොත පරිශීලනය කිරීම, හෆීස්ගේ ඔඩෙස් භාවිතා කරන පේන කීමක් ලෙසය.

 කාව්‍ය සහ සාහිත්‍යය

අමුත්තන්ට ශබ්ද නඟා කියවීමට දිවාන්-ඊ හෆීස් සහ ෂානාමේහි පිටපත් සියලු දෙනාම කියවනු ලබයි. ජීවිතයේ සහ ජීව ශක්තියේ සංකේතය වැළඳ ගැනීම සඳහා මේස රෙද්දට, පිඟන් කෝප්පයට හෝ අලංකරණයට රතු පැහැති අංග ඇතුළත් කර ගනී.සාම්ප්‍රදායික සහ සමකාලීන ගීත යන දෙකම ඇතුළත් ධාවන ලැයිස්තුවක් නිර්මාණය කිරීමෙන්  යාල්දා සැමරුම වැඩි දියුණු කරගනී.

සියවසේ ගණනාවක් එපිට ජිවත් වූ  හෆිස්, ෆිරදවසී, කයියාම් වැනි කවීන් අද ත් සෑම ඉරාන නිවසක ම ජිවත් වෙති. ඉරාන වැසියන් ඒ තරමටම ආධ්‍යාත්මය අවදි කල ඒ පුජනිය කවීන් අගයති. 

මිනිස් ආදරණීය සැමරුමේ සාරය මූර්තිමත් කරන අලංකාර ලෙස නිර්මාණය කර ඇති යාල්දා රාත්‍රීය මිනිස් හදවතේ ගැඹුරුම තැනට කතා කරයි.