ඉරානයේ ප්‍රතිප්‍රහාරයන් හමුවේ 
ඊශ්‍රායලය කම්පනයට පත් වූ වගයි

ඉරානයේ න්‍යෂ්ටික නිරීක්ෂණ අංශයේ ප්‍රධානී මොහොමඩ් එස්ලාමි, ඉරාන න්‍යෂ්ටික ස්ථාන වලට පහර දෙන බවට තර්ජනය කිරීමට එරෙහිව ඊශ්‍රායල පාලන තන්ත්‍රයට දැඩි ලෙස අනතුරු අඟවා ඇති අතර, ටෙල් අවිව් ටෙහෙරානයට තර්ජනය කිරීමට පෙර එහි භයානක තත්ත්වය සලකා බැලිය යුතු බව පවසයි.

සෙනසුරාදා (27/11/2021) යේමනයේ අල්-මසිරා රූපවාහිනී ජාලයට අදහස් දක්වමින් ඉස්ලාම් කියා සිටියේ ඉරාන න්‍යෂ්ටික ස්ථානවලට පහර දෙන බවට තර්ජනය කිරීමට පෙර ඊශ්‍රායල පාලන තන්ත්‍රය කැඩපත ඉදිරිපිට සිටගෙන එහි හැකියාවන් පරීක්ෂා කළ යුතු බවයි.

ඉරාන න්‍යෂ්ටික මධ්‍යස්ථානවලට එරෙහි විය හැකි ප්‍රහාරයක් සඳහා සූදානම් වීම සඳහා වඩා බලවත් ආයුධ සහ උපකරණ මිලදී ගැනීම සඳහා ඊශ්‍රායල බලධාරීන් ෂෙකෙල් බිලියන පහක (ඩොලර් බිලියන 1.5) අයවැයක් අනුමත කර ඇති බව මීට පෙර චැනල් 12 වාර්තාවක් උපුටා දක්වමින් ඊශ්‍රායලයේ ටයිම්ස් ප්‍රකාශ කළේය.

ඉන් අනතුරුව ඉරානයේ උත්තරීතර ජාතික ආරක්ෂක කවුන්සිලයේ ලේකම් අලි ෂම්කානි දැඩි අනතුරු ඇඟවීමක් කළේය. එවැනි පියවරක් ගතහොත් ටෙහෙරානයේ “කම්පන සහගත” ප්‍රතිප්‍රහාරයෙන් පසුව සිදුවන දැවැන්ත විනාශය පිළිසකර කිරීමට ඊශ්‍රායලය කිහිප වතාවක්ම වියදම් කිරීම ගැන සලකා බැලිය යුතු බව ඔහු පැවසීය.

ඉරානයට එරෙහි කුරිරුකම් සඳහා ඩොලර් බිලියන 1.5 ක අයවැයක් වෙන් කිරීම වෙනුවට, සියොන්වාදී පාලනය ඉරානයේ කම්පන සහගත පළිගැනීම් නිසා ඇති වූ හානිය පිළිසකර කිරීම සඳහා ඩොලර් බිලියන ගණනක් වෙන් කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කළ යුතුය, ”ෂම්ඛානි ඔක්තෝබර් 24 දා ට්වීට් කළේය.

ඉරානයට පහර දීමේ සැලසුම් වේගවත් කර ඇති බවට ඊශ්‍රායල හමුදාව ප්‍රකාශ කිරීම සියොන්වාදී පාලනයට සහ එහි පාලකයන්ට මරු පහරක් බව ඉරාන හමුදාපතිවරයා පවසා තිබේ.

ඊශ්‍රායල පාලනය ජාත්‍යන්තර නීතියට පටහැනිව න්‍යෂ්ටික අවි සන්තකයේ තබාගෙන බරපතල මිලිටරි න්‍යෂ්ටික වැඩසටහනක් ක්‍රියාත්මක කරයි. ඊශ්‍රායලය IAEA පරීක්ෂකවරුන්ට එහි න්‍යෂ්ටික පහසුකම් පරීක්ෂා කිරීමට ඉඩ නොදෙන අතර න්‍යෂ්ටික අවිහරණ ගිවිසුමට (NPT) හෝ එහි න්‍යෂ්ටික අවි සම්බන්ධ වෙනත් ගිවිසුමකට සම්බන්ධ වීම නිරන්තරයෙන් ප්‍රතික්ෂේප කර ඇත. එනම්, සංවිධානාත්මක අපරාධවලට එරෙහිව උද්ඝෝෂණ කරන මාෆියා ලොක්කෙක් වැනිය.  න්‍යෂ්ටික ව්‍යාප්තිය සම්බන්ධයෙන් ඊශ්‍රායලයද හැසිරෙන්නේ එලෙසමය.

මැදපෙරදිග න්‍යෂ්ටික අවිවලින් තොර කලාපයක් පිහිටුවීම වැළැක්වීමට එක්සත් ජනපදය සහ ඊශ්‍රායල පාලන තන්ත්‍රය දිගින් දිගටම කටයුතු කරන බවට චෝදනා කරමින්, ඊශ්‍රායලයේ න්‍යෂ්ටික අවි වැඩසටහන හැසිරවීමේදී ද්විත්ව භූමිකාවක් ඉටු කිරීම සම්බන්ධයෙන් ඉරානය බටහිරයන් නැවත නැවතත් විවේචනය කළේය.

ඉරානය කිසිවිටකත් තම ජාතික උපාය මාර්ගයට අනුකූලව න්‍යෂ්ටික අවි ලබා ගැනීමට උත්සාහ නොකළ බවත්, රට සෑම විටම ප්‍රමිතීන්ට අනුකූලව සහ ජාත්‍යන්තර පරමාණුක බලශක්ති ඒජන්සියේ (IAEA) රාමුව තුළ ක්‍රියාත්මක වන බවත් ඉස්ලාමි අවධාරණය කළේය

ඉරානයේ න්‍යෂ්ටික බලාගාර සම්බන්ධයෙන් මෙතෙක් සිදු කර ඇති සියලුම පරීක්ෂණ මෙහෙයුම්වලින් එරට න්‍යෂ්ටික වැඩසටහනෙන් බැහැරවීමක් පෙන්නුම් කර නොමැති බව ඉරාන න්‍යෂ්ටික ප්‍රධානියා අවධාරණය කළේය.

රහසිගත න්‍යෂ්ටික අවි වැඩසටහනක් ඇති ඊශ්‍රායලය සිය න්‍යෂ්ටික මධ්‍යස්ථාන පරීක්ෂා කිරීමට ඉඩ නොදෙන බව පුන පුනා ප්‍රකාශ කර ඇත. එය ඉරානයේ න්‍යෂ්ටික මධ්‍යස්ථානවලට පහර දෙන බවට ද තර්ජනය කරයි. . පසුගිය දෙවසර පුරා ඊශ්‍රායලය ඉරානයේ ඉහළම න්‍යෂ්ටික විද්‍යාඥ මොහ්සන් ෆක්‍රිසාදේ ඝාතනය කර ඉරානයේ න්‍යෂ්ටික මධ්‍යස්ථානවල කිසියම් කඩාකප්පල්කාරී ක්‍රියාවක් සිදු කර ඇත. මේ සඳහා ජාත්‍යන්තර ප්‍රජාව ඊශ්‍රායලයට දඬුවම් කර හෝ හෙළා දැක නැත.

එපමණක් නොව, ඉරානය සහ ලෝක බලවතුන් අතර වියානා සාකච්ඡා පීලි පැනීමට ටෙල් අවිව් උත්සාහ කරයි.කෙසේ වෙතත්, ඉරානය සහ ලෝක බලවතුන් හය 2015 දී සිය න්‍යෂ්ටික වැඩසටහනේ සාමකාමී ස්වභාවය සහතික කිරීම සඳහා සුවිශේෂී න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමකට අත්සන් තැබූ අතර, එය නිල වශයෙන් ඒකාබද්ධ විස්තීරණ ක්‍රියාකාරී සැලැස්ම (JCPOA) ලෙස හැඳින්වේ.

හිටපු එක්සත් ජනපද ජනාධිපති ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප් 2018 දී ගිවිසුමෙන් ඉවත් වූයේ ඉස්ලාමීය ජනරජයට "උපරිම පීඩනය" එල්ල කිරීමේ උත්සාහයක් ලෙස ය.එක්සත් ජනපදය න්‍යෂ්ටික ගිවිසුමෙන් ඒකපාර්ශ්විකව ඉවත් වී ඇති අතර, එක්සත් ජාතීන්ගේ න්‍යෂ්ටික නිරීක්ෂණ සංවිධානය ඉරානය ගිවිසුමට පූර්ණ සහයෝගය ලබා දී ඇති බව වාර්තා 15 කින් තහවුරු කර ඇත.

තවත් තැනක, ඉරාන න්‍යෂ්ටික විද්‍යාඥයෙකු ඝාතනය කිරීමෙන් ඉස්ලාමීය විප්ලවයට පහරක් එල්ල කළ හැකි යැයි අහංකාර බලවේග සිතූ නමුත් එවැනි ක්‍රියා ඉරානයේ සාමකාමී න්‍යෂ්ටික වැඩසටහන දුර්වල කිරීමට ප්‍රතිපලදායක සහ අපොහොසත් වූවා පමණක් නොව, එය ශක්තිමත් කිරීමට සහ සංවර්ධනයට හේතු වූ බව ඉස්ලාමි පැවසීය.

පසුගිය වසරේ ඉරානයේ ඉහළම න්‍යෂ්ටික විද්‍යාඥ Mohsen Fakhrisadeh ඝාතනය කිරීම සඳහා ඊශ්‍රායල ඔත්තු ඒජන්සියක් වන Mossad විසින් දුරස්ථ පාලක "රොබෝ ඝාතකයෙකු" භාවිතා කළ බව US NYT මාධ්‍ය වාර්තාව පවසයි. ඉරානයට එරෙහි ඍණාත්මක මාධ්‍ය ව්‍යාපාරය පැහැදිලි කරන න්‍යෂ්ටික ව්‍යාප්තිය වැළැක්වීමේ ගිවිසුම යටතේ JCPOA වෙත අනෙකුත් අත්සන් කළ අනෙකුත් අය තම වගකීම් ඉටු කර නොමැති බව AEOI ප්‍රධානියා වැඩිදුරටත් පැවසීය.

ඔස්ට්‍රියානු අගනුවර වන වියානාහි ඉරානය සහ P4 + 1 කණ්ඩායම අතර ඉදිරියේදී පැවැත්වීමට නියමිත සාකච්ඡා JCPOA ට අනුව අනෙකුත් පාර්ශවයන්ගේ ප්‍රතිඥාව වෙත නැවත පැමිණීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන අතර න්‍යෂ්ටික ප්‍රශ්නයට කිසිදු සම්බන්ධයක් නොමැති බව Eslami අවධාරණය කළේය.

ඉරානය සහ B4 + 1 - බ්‍රිතාන්‍යය, ප්‍රංශය, ජර්මනිය, රුසියාව සහ චීනය යන තානාපතිවරුන් හත්වන වටයේ සාකච්ඡා වියානාහිදී පැවැත්වීමට අපේක්ෂා කෙරේපසුගිය ජුනි මාසයේ ඉරාන ජනාධිපතිවරණය හේතුවෙන් සාකච්ඡා අත්හිටුවා තිබුණි. එතැන් සිට ඉරාන නව පරිපාලනය පසුගිය පාලනය යටතේ පැවති සාකච්ඡා වට හයේ විස්තර සමාලෝචනය කරමින් සිටී.

සිකුරාදා යුරෝපා සංගමයේ විදේශ ප්‍රතිපත්ති ප්‍රධානී ජෝසප් බොරෙල් සමඟ දුරකථන සංවාදයකදී ඉරාන විදේශ අමාත්‍ය හොසේන් අමීර්-අබ්දුල්ලාහියන්, එක්සත් ජනපදය JCBOA වෙතින් ඒකපාර්ශ්විකව ඉවත් නොවන බවට “බරපතල සහ ප්‍රමාණවත්” සහතිකයක් ඉල්ලා සිටියේය.

අමීර්-අබ්දුල්ලාහියන් ද පැවසුවේ “හොඳ සහ ක්ෂණික එකඟතාවකට” එළඹිය හැක්කේ වියානා සාකච්ඡාවලට සහභාගී වූවන් JCPOA යටතේ ඇති ඔවුන්ගේ වගකීම්වලට සම්පූර්ණයෙන්ම අනුකූල වුවහොත් පමණක් බවයි.

https://www.presstv.ir/Detail/2021/11/27/

තේජාන්විත බැම් පුරාණ මාලිගය 
සහ ඒ අවට ඇති විස්මිත සංස්කෘතිය

බැම් සහ එහි සංස්කෘතික භූ දර්ශනය ඉරාන මධ්‍යම සානුව වටා පිහිටුවා ඇති පුරාණ බලකොටු ජනාවාසයක ප්‍රධාන උදාහරණය වන අතර මධ්‍යම ආසියානු කලාපයේ කාන්තාර පරිසරයේ වාණිජ ජනාවාසයක් සංවර්ධනය කිරීම සඳහා සුවිශේෂී සාක්ෂියකි.

බැම් පිහිටා ඇත්තේ මනරම් ක්ෂේම භූමියක වන අතර එහි පැවැත්ම පදනම් වී ඇත්තේ ඇළ ලෙස හඳුන්වන භූගත ජල ඇළ භාවිතා කිරීම මතය. සහස්‍ර දෙකකට වැඩි කාලයක් ඇළ මාර්ග ඉදිකිරීමේ සහ නඩත්තු කිරීමේ තාක්ෂණික සම්පත් සංරක්ෂණය කර ඇත.

බැම් සහ එහි සංස්කෘතික භූ දර්ශනය ස්වභාවිකව වැඩුණු ස්මාරක සංස්කෘතික භූ දර්ශනයක් දක්වයි. ලෝක උරුම අඩවිය බැම්  මාලිගාව සහ බැම් භූ කම්පන මායිම ඇතුළුව බාම් ක්ෂේම භූමියේ හදවත ආවරණය කරයි.

පළමු සහස්‍රයේ සිට වර්තමානය දක්වා කොනාට් ඉදිකිරීමේ පරිණාමය පිළිබඳ ඓතිහාසික සාක්ෂි එහි අඩංගු වේ. කැටයම් කරන ලද දේපල සහ ස්වාරක්ෂක කලාපය තුළ මිනිසා සහ පරිසරය අතර සම්බන්ධතාවය ප්‍රමාණවත් ලෙස ප්‍රකාශ කරන මූලද්‍රව්‍ය ඇතුළුව දේපලෙහි ප්‍රශස්ත ගෝලීය වටිනාකම රඳවා ගන්නා ගුණාංග අඩංගු වේ.

බැම් ප්‍රදේශය සහ එහි සංස්කෘතික භූ දර්ශනය ගිනිකොනදිග ඉරානයේ  දකුණු මායිමේ, kerman කර්මන් පළාතේ, පකිස්තානයට මායිමට ආසන්නව පිහිටා ඇත. බැම් කලාපය පිහිටා ඇත්තේ දකුණු දෙසින් පිහිටි Kafut කඳු සහ Jebel-e Pares කඳු අතර නිම්නයේ මධ්‍යයේ මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1,060 ක උන්නතාංශයක ය. කඳුකරයට ඔබ්බෙන් මධ්‍යම ඉරානයේ විශාල ලූඩ් කාන්තාරය පිහිටා ඇත.

Jebel-e-Pares කඳුකරයේ ජලය, Arge bam සහ Cale Doctor අතර බාම් නගරය වට කරන සෘතුමය පෝස්ට්-ඊ-මාර්ග ගංගාව සපයයි. සෙල්කෝන් ගඟ සහ එහි අතු ගංගා ජෙබෙල්-ඊ පාරේස් කඳු පන්තියේ මධ්‍යම කොටසෙන් ජලය රැස් කරයි. එය බාම් නගරයට වයඹ දෙසින් පිහිටි පෝස්ට්-ඊ මාර්ගයේ හන්දියේ වේල්ලක් ඉදිකර නව මාර්ගයකට හරවන තෙක් එය බාම් නගරය හරහා ගියද, ගලා ගියද එය දැන් හැරී ගලා යන්නේ ඊසාන දිශාවටය. කෆුට් කඳුකරයේ ජලය ද පෝෂක ප්‍රදේශයට ජලය සපයයි.

බැම් පිහිටා ඇත්තේ ඉරාන උස් සානුවේ දකුණු කෙළවරේ කාන්තාර පරිසරයක ය. බැමින් බලකොටුව Achaemenid යුගයේ (ක්රි.පූ. 6 සිට 4 දක්වා) ඉදිකරන ලද බව දන්නා කරුණකි. එහි උච්චතම කාලය 7 වන සිට 11 වන සියවස දක්වා වූ අතර, එය වැදගත් වෙළඳ මාර්ග සන්ධිස්ථානයක් වීම නිසා සේද සහ කපු ඇඳුම් නිෂ්පාදනය සඳහා ප්‍රසිද්ධ විය.

ආණ්ඩුකාරවරයාගේ වාසස්ථාන සහ නේවාසික ප්‍රදේශය පිහිටා ඇති බලකොටුව විශාල සංස්කෘතික භූ දර්ශනයක කේන්ද්‍රස්ථානය වේ. මෙම කලාපයේ මිනිසුන්ගේ ජීවනෝපාය පදනම් වූයේ භූගත වාරිමාර්ග ඇළ මාර්ග මත වන අතර, ඉරානයේ පැරණිතම සම්පත් කිහිපයක් බාම් නගරය සතු වනවා පමණක් නොව අද දක්වාම ක්‍රියාත්මක වේ.

Arg-e Bam, ගෝලාකාර සහ ගෝලාකාර ව්‍යුහයන් සහිත දේශීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීය ක්‍රම භාවිතා කරමින් අව්වේ වියළන ලද මැටි ගඩොල් (චිනේ) වලින් ඉදිකරන ලද බලකොටුවක් මධ්‍යතන යුගයේ නගරයක සුප්‍රසිද්ධ උදාහරණයකි. මෙම විස්මිත ව්‍යුහය නිසැකවම වංශවත් බව පිළිබිඹු කරන අතර එය බාම් කලාපයේ පමණක් නොව බටහිර ආසියාවේ වඩාත් පුළුල් සංස්කෘතික ප්‍රදේශයේ ද වැදගත් ජයග්‍රහණයකි.

ශතවර්ෂ ගණනාවක් පුරා, බැම් යනු නැගෙනහිරින් මධ්‍යම ආසියාව, දකුණේ පර්සියානු ගල්ෆ් සහ බටහිරින් ඊජිප්තුව සම්බන්ධ කරන සේද මාවතේ උපායමාර්ගික ස්ථානයක් වූ අතර විවිධ සංස්කෘතික බලපෑම් අතර සම්බන්ධයට උදාහරණයකි.

නිර්ණායකය (i): මිනිසා සහ ස්වභාවධර්මය අතර සම්බන්ධතාවයේ ප්‍රධානතම උදාහරණය වන්නේ බාම්ගේ සංස්කෘතික භූ දර්ශනයයි. පුරාණ ඇළ මාර්ග, මහල් නිවාස සහ බලකොටු වලින් ද මෙය පොහොසත් ය. කලාපයේ පරිණාමය පිළිබඳ බිම් සලකුණු සහ ස්ථිර සාක්ශි මෙහි තවමත් ඇත.

නිර්ණායක (ii): ඉරාන උස් සානුවේ දකුණු ප්‍රදේශයේ වැදගත් වෙළඳ මාර්ග හන්දියේ තල් ගස් තිබීම හේතුවෙන් ප්‍රදේශය සංවර්ධනය කරන ලද අතර එය සංස්කෘතික අන්තර්ක්‍රියාවල විවිධත්වය පිළිබඳ ප්‍රධාන උදාහරණයකි.

නිර්ණායක (iii): තල් සහ එහි සංස්කෘතික භූ දර්ශනය මධ්යම ආසියානු කලාපයේ කාන්තාර පරිසරයේ වාණිජ ජනාවාසයක් සංවර්ධනය කිරීම සඳහා සුවිශේෂී සාක්ෂියකි.

නිර්ණායකය (iv): මැටි ගඩොල් (කෙෂ්ට්) සමඟ ඒකාබද්ධ වූ මැටි ස්ථර තාක්ෂණය (චීනය) මත පදනම් වූ මධ්‍යම ආසියානු කලාපයේ බලකොටු සහිත ජනාවාසයක් සහ බලකොටුවක් සඳහා පාම් නගරය ප්‍රධාන උදාහරණයකි.

නිර්ණායකය (v): බාම්හි සංස්කෘතික භූ දර්ශනය කාන්තාර පරිසරයක කැනඩ් භාවිතයෙන් මිනිසාට සහ සොබාදහමට සන්නිවේදනය කළ හැකි ආකාරය පිළිබඳ හොඳම උදාහරණයයි. මෙම ක්‍රමය පදනම් වී ඇත්තේ නිශ්චිත කාර්යයන් සහ වගකීම් සහිත දැඩි සමාජ ක්‍රමයක් මත වන අතර එය අද දක්වාම භාවිතයේ පවතී.

බද්ම් මාලිගාවේ හි මැටි ව්‍යුහයන් නාගරික ආකෘති සහ ඉදිකිරීම් වර්ග රඳවා තබා ඇති අතර, භූමිකම්පාවේ ප්‍රතිඵලයක් ලෙස යම් ප්‍රතිසංස්කරණයක් අවශ්‍ය වුවද එය තවමත් ඉහළ අඛණ්ඩතාවක් රඳවා ගනී. 2003 භූමිකම්පාවෙන් දරුණු ලෙස පීඩාවට පත් වූ බාම් නගරය, එහි ස්වභාවය පවත්වා ගැනීම සඳහා සම්ප්‍රදායික වීදි විලාසිතාව සහ සමස්ත උද්‍යානය සමඟ එහි නිර්මල සැලසුමේ නව නාගරික ප්‍රවේශය අනුගමනය කරමින් ප්‍රතිසංස්කරණ කටයුතු සිදු කෙරේ.

සජීවී සංස්කෘතික භූ දර්ශනය වැනි ඓතිහාසික හයිඩ්රොලික් පද්ධති අඛණ්ඩව භාවිතා කිරීම සහ නඩත්තු හා කෘෂිකාර්මික කටයුතු සඳහා කලාපීය ඉඩම් භාවිතය අඛණ්ඩව භාවිතා කිරීම සමඟ ඉහළ මට්ටමේ අඛණ්ඩතාවක් පවත්වාගෙන යයි.

ව්යුහය සමඟ ශක්තිමත් කරන ලද පෙනුමේ සාම්ප්රදායික දෘශ්ය සම්බන්ධතාවය තවමත් සංරක්ෂණය කර ඇත. කෙසේ වෙතත්, බාම් මායිමේ වැඩෙන කාර්මික සහ නේවාසික ප්‍රදේශවල නව වර්ධනයන් සම්බන්ධයෙන් අභියෝග පවතින අතර, මෙම සම්බන්ධතාවය ආරක්ෂා කර ගැනීමට නිසි ලෙස සංවිධානය වී කළමනාකරණය කළ යුතුය.

ප්‍රධාන විධායක අධිකාරිය වන්නේ ඉරාන සංස්කෘතික උරුමය, අත්කම් සහ සංචාරක සංවිධානය (ICHHTO) ය. එසේ නම්, එය වෙනත් ජාතික සහ පළාත් පාලන ආයතන සමඟ සහයෝගයෙන් කටයුතු කරන සහ සැලැස්මක් අනුගමනය කරන ස්වාධීන ආයතනයකි. බලකොටුවෙන් පිටත ලැයිස්තුගත කර ඇති සමහර ගොඩනැගිලි වෙනත් රාජ්‍ය ආයතනවල දේපළ වන නමුත් වෙනස් කිරීම් ICHHTO හි අනුමැතියට යටත් වේ.

නිර්දේශිත ලෝක උරුම අඩවිය සාමාන්‍යයෙන් පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථානයක් වුවද, ස්වාරක්ෂක කලාපය Bam සහ Baravat යන නගර දෙකකින් සහ ඒ ආශ්‍රිත ඊයම් වතු වලින් සමන්විත වේ. බෆර් කලාපය බලකොටුවට යාබද නාගරික ප්‍රදේශය ආවරණය කරයි: ICHHTO හි අවසරය සහ අධීක්ෂණයකින් තොරව මෙහි ඉදිකිරීම් කටයුතු හෝ වෙනස් කිරීම තහනම් නොවේ. මුළු නගරයම ආවරණය වන පරිදි පාම් සහ පරවත්හි වාරිමාර්ග ,ප්‍රදේශ සහ වතු ආවරණය වන පරිදි දීර්ඝ කළ ඉඩම් සංරක්‍ෂණ කලාපයකට අවසර ඇත්තේ කෘෂිකර්මාන්තය සඳහා පමණි.

 මැද පෙරදිග පලතුරු පාරදීසය
"ඉරානය" 

Iran the Paradise of Fruits in the Middle East

ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය  වනාහි නෙත් සිත් ඇද තබන සුන්දරත්වයකින් සහ සශ්‍රිකත්වයෙන් පරිපූර්න රටක්. තෙල් අපනයනය කරන රටක් සහ එක්සත් භාවයකින් නිදහස් නිවහල්ව ජීවත්වන රටක් බව අපි බොහෝ දෙනෙක් දනිමු. නමුත් එය ලෝකයේ කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන නිෂ්පාදනයේ සිව්වන විශාලතම නිෂ්පාදකයා වන අතර ලෝකයේ අටවන විශාලතම පලතුරු නිෂ්පාදකයා බව අපි නොදනිමු.

ඉරානය මැද පෙරදිග ප්‍රධාන කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදකයෙකි. ඉරාන කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන පර්සියානු ගල්ෆ් සහ නැගෙනහිර රටවලට අපනයනය කෙරේ.

සෞදි අරාබිය ප්‍රමුඛ අරාබි රාජ්‍යයන් අතලොස්සක් විසින් කටාර් රාජ්‍යයට සම්බාධක පැනවීමත් සමඟ ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය ආහාර හිඟය වළක්වා ගැනීම සඳහා කටාර් රාජ්‍යයට හැකි තරම් නිෂ්පාදන අපනයනය කළේය.

වසර හතළිහකට වැඩි කාලයක් සම්බාධකවලට මුහුණ දුන් ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය තෙල් අපනයනය මත පමණක් රැඳී සිටියේ නම් සම්බාධක හේතුවෙන් යම් තරමකට පහත වැටීමට ඉඩ තිබුණි. ඉරානයේ ආහාර හිඟයක් කිසිදා ඇති වී නැත.

මෙම ලිපියෙන් අපි ඉස්ලාමීය ඉරානයේ පලතුරු නිෂ්පාදනය දෙස බලමු.

ඉරාන දේශය පලතුරු පාරාදීසය ලෙස හැඳින්විය යුතුය. ඉරානයේ සාරවත් පසෙහි විවිධ පලතුරු නිපදවනු ලැබේ

17 වන ශතවර්ෂයේ ප්‍රංශ ලෝක සංචාරකයෙකු වූ ජීන් සාඩින් කොමඩු, පිපිඤ්ඤා, මිදි, ඇප්රිකොට් ඇට, දෙළුම්, ඇපල්, පෙයාර්ස්, දොඩම්, quinces, plums, figs, pistachios, walnuts, hazelnuts සහ තවත් බොහෝ දේ නිෂ්පාදනය කිරීමට ඉරානයට ගියේය. ඔහුගේ සංචාරක වාර්තාවේ ඔහු සඳහන් කළේ "යුරෝපයේ නිපදවන පලතුරු ඉරානයේ දක්නට ලැබේ, නමුත් ඉරාන පලතුරු යුරෝපයේ දක්නට ලැබෙන පලතුරුවලට වඩා රසවත් සහ ගුණවත් බවත්ය.

ඉරානයේ භූගෝල විද්‍යාව, දේශගුණය, එහි භූමි ප්‍රදේශය සහ මුහුදු මට්ටමට වඩා උන්නතාංශය ඉරාන වැසියන්ට ලෝකයේ හොඳම ගුණාත්මක පලතුරු භුක්ති විඳීමට හැකි දිව්‍යමය ආශිර්වාද වේ. අර්ධ නිවර්තන කලාපයේ සිට සීතල දක්වා, පෙයාර්ස් සහ පීච් වැනි පලතුරු ඉරානයේ තිබේ.

ඉරානය සෘතු හතරේ රටකි. මේ අනුව, ඉරානයේ නිවර්තන කලාපයේ සිට සීතල ප්‍රදේශ දක්වා පලතුරු ගස් වර්ධනය වේ. ඉරානයේ උතුරේ සහ දකුණේ පිළිවෙලින් නිපදවන තැඹිලි සහ කොමඩු එකවර වෙළඳසැල්වල සොයාගත හැකිය. ඉරානයට පැමිණෙන අමුත්තන්ට මග දෙපස වුවද පළතුරු පලින් බරව නේක විද වර්ණයෙන් මුසපතේ තිබෙනු දක්නට ලබේ. මිනිස් වාසයට හිතකර පරිසරයද, මිනිස් ආධ්‍යාත්මයට සතුටක් ගෙන දෙන සුවදායි පරිසරයක් ද හිමි ඉරානය  පලතුරු පාරාදීසයක් බව එහි සංචාරය කරන කව්රුත් අත්දකිනු ලබයි.

ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය ලොව සිව්වන විශාලතම කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන නිෂ්පාදකයා වන අතරම  ලොව විශාලතම හොදම වර්ගයේ දෙළුම් නිෂ්පාදකයා ද වේ .

බොහෝ ඉරාන නගර ඔවුන්ගේ පලතුරු වල විශේෂත්වය සඳහා ප්‍රසිද්ධය. උදාහරණයක් ලෙස, (යාපනය- අඹ,   මල්වාන - රඹුටන්). පළතුරු වගා කරන්නන්, ඔවුන්ගේ විශේෂ රසය සඳහා, chave දෙළුම් හෝ  පලතුරු වවන්නෙකු පලතුරු සමඟ නගරයේ නම සඳහන් කරන විට, එයින් අදහස් කරන්නේ එම පලතුරු උසස් තත්ත්වයේ බව කෘෂි විද්‍යාඥයින්ට අනුව, සමහර පලතුරු පස සහ කාලගුණය හේතුවෙන් සමහර ප්‍රදේශවල වඩා හොඳ වන බැවිනි.

සමහර ප්රදේශ වල එය වඩා හොඳින් වර්ධනය වන අතර වඩා හොඳ රසයක් ලබා දෙයි. නිදසුනක් වශයෙන්, දකුණු ඉරානයේ minap කොමඩු සෘජු හිරු එළිය හේතුවෙන් උසස් තත්ත්වයේ ලබා ගනී. එහෙත් උතුරු ඉරානයේ එවැනි ගුණාත්මක කොමඩු නිෂ්පාදනයක් කළ නොහැක.

ඔබ ඉරානයේ සිතියම දෙස බැලුවහොත් ඔබට විවිධ කලාපවලින් නිපදවන කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන ද දැක ගත හැකිය. ඉරානය පලතුරු දේශය ලෙස හැඳින්වීමට කෙටි හේතුව මෙයින් පෙන්නුම් කෙරේ. ඉරානයේ සෑම නගරයකම සහ පළාතකම ජනප්‍රිය පලතුරක් නිෂ්පාදනය කෙරේ. ඉරාන චෙරි එවැනි පලතුරකි. මෙම චෙරි ගස මධ්‍යස්ථ උණුසුම් හා මධ්‍යස්ථ ශීත දේශගුණයක් තුළ වර්ධනය වී පල දරයි. චෙරි ගසක් වැඩීම

එහි ප්‍රයෝජනය සඳහා හොඳ කාලගුණයක්, සාමාන්‍ය සීතල සහ සුදුසු භූමියක් සහ ප්‍රමාණවත් ශීත වර්ෂාපතනයක් අත්‍යවශ්‍ය වේ. ගිම්හානයේදී, සීතල කඳුකරයේ චෙරි වර්ග බොහොමයක් තිබේ. ඉරානයේ රතු, කළු, කහ සහ රෝස චෙරි ඇත.

ඉරාන චෙරි මැයි මාසයේදී අස්වනු නෙලනු ලබන අතර සැප්තැම්බර් දක්වා පලතුරු වෙළඳපොලේ ඇත. ගුණාත්මක චෙරි මිලදී ගැනීමට හොඳම කාලය ජුනි මාසයයි. ලෝකයේ හොඳම තත්ත්වයේ චෙරි ඉරාන චෙරි වේ. චෙරි ඉතා රසවත් බව හැරුණු විට ඉහළ පෝෂණ ගුණයක් ඇත. චෙරි විටමින් A, B, C සහ E වලින් පොහොසත් ය.

නිරෝගී ශරීරයක් පවත්වා ගැනීමට හොඳ ඇන්තොසියානින් ඒවායේ අඩංගු වේ. චෙරි වල ස්ට්‍රෝබෙරි සහ බ්ලැක්බෙරි වලට වඩා පස් ගුණයකින් මෙලටොනින් අඩංගු වන අතර එය නින්ද නොයාම සුව කිරීමට සහ නිරෝගී සන්ධි ක්‍රියාකාරිත්වය පවත්වා ගැනීමට උපකාරී වේ. ඒවා ප්‍රති-ගිනි අවුලුවන කාරක ලෙසද ක්‍රියා කරයි. තවද ඒවා පිළිකා සහ නිදන්ගත හිසරදයට එරෙහිව සටන් කිරීමට උපකාරී වේ

චෙරි රුධිර පීඩනය සහ හෘද ස්පන්දන වේගය නියාමනය කිරීමට උපකාරී වන අතර එමඟින් අපගේ හදවතේ ක්‍රියාකාරිත්වයට උපකාරී වේ.

චෙරි පලතුරු විටමින් A, විටමින් B සහ මොළයේ ශක්තිය සඳහා ඉතා හොඳ කැල්සියම් සහ පොස්පරස් වැනි ඛනිජ වලින් පොහොසත් ය. චෙරි ශරීරයට අවශ්‍ය ශක්තිය ලබා දෙන්නේ ඒවා රුධිරයේ ස්‍රාවය කිරීමට දායක වීම පමණක් නොව ඒවා අඩංගු වන බැවිනි. ඒවා සෝඩියම් නිසා ශරීරයට නම්‍යශීලී බවක් ද ලබා දෙයි.

ඉරානය තුල මනස්කාන්ත චෙරි වතු වලින් පිරී බරවී ඇත. බටහිර අසර්බයිජානයේ මායිම් නගරයක් වන Oshnavih, එහි චෙරි වතු රාශියක් නිසා ඉරානයේ චෙරි අගනුවර ලෙස ඇතැමුන් විශ්වාස කරයි. ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය ලොව තුන්වන විශාලතම චෙරි නිෂ්පාදකයා වේ.

ඉරාන චෙරි වල ජනප්‍රිය ප්‍රභේද අතරට Mashhat black cherry, Lavsanad pink cherry, Hajj Youssef cherry සහ Meshkinshahr චෙරි ඇතුළත් වේ. Taktane චෙරි යනු උසස් තත්ත්වයේ තවත් ඉරාන චෙරි වර්ගයකි. Neyshapur සහ Orumie නගරවල නිෂ්පාදනය කරන Taktane චෙරි, රුසියාව සහ පර්සියානු ගල්ෆ් කලාපය ඇතුළු විදේශ රටවල් ගණනාවකට අපනයනය කරනු ලැබේ.

පලතුරු වෙලදාම සඳහා විශාල  ගනුදෙනුකරුවන් පිරිසක් සිටී. චෙරි පළතුරු ජෑම් සහ චෙරි යුෂ මෙම රටවල ඉහළ ඉල්ලුමක් පවතී. ජුනි මාසයේදී ඉරානයට යන අය ගුණාත්මක ජර්කි රස බැලීමට අමතක නොකළ යුතුය.

පින්බර කෙත්වතු, නෙතට ප්‍රිය පරිසරයක් සහ සශ්‍රික පොලොවක උපත ලැබීම තරම් වාසනාවන්තබවක් මනුශ්‍යයෙකුට  තවත් නැත. ඉරානයේ උපන් සියල්ලන්ම ඒ ආත්මීය නිරාමිස ජීවන සතුට විදිනවා නොඅනුමානයි.

 ලෝක සිනමාවේ නිත්‍ය අගය 
" ඉරාන සිනමාව" 

"සිනමාව" වචන වලට පෙරළිය නොහකි හැඟීම් සහ සිතුවිලි එළියට ඇද දමනවා පමණක් නොව මිනිස් ආත්මයට කතා කරන ප්‍රධාන මෙවලමකි.   

ඉරාන සිනමාව ලෝකයෙ අවධානයට පත්වෙන්නෙ 80 දශකයෙ අග සහ 90 දශකයෙ මුල ඉඳන්. 1932 අවුරුද්දෙ පළමුවෙනි කතා නාද චිත්‍රපටය නිර්මාණය වීමත් එක්ක සිනමාපට බිහිවීම දිගින් දිගටම සිදුවුණත් කැපීපෙනෙන දියුණුවක් ඉරාන සිනමාව තුළ ඇතිවෙන්නෙ 80 අග පටන්. කලාත්මක සිනමාවෙන් පන්නරය ලබල තමන්ගෙම අනන්‍යතාවක් සහිත සිනමාවක් බිහිකරගන්න ඉරාන සිනමාකරුවන් සමත්වුණා. මැදපෙරදිග මේ කලාපය නිතරම යුද ගැටුම්, දේශපාලන අවුල් වියවුල් වලින් පිරීගිය තැනක්. ඔවුන් ගෙ කලාව වැඩිදියුණු වෙන්නෙ එවැනි පසුබිමක. විශේෂයෙන් ඉරානය තුල තිබෙන  සංස්කෘතික නීති රීති හමුවේ මේ සිනමාකරුවන්ට තමන්ගෙ නිර්මාණ ඇතුලෙ යම් සීමාවන් පනවාගන්න බොහෝ අවස්ථාවලදි සිදුවුණත් ඔවුන් ඒ අභියෝගය  ජයගන්නේ ඉතාම නිර්මාණශීලීව. වඩා සංයමයකින් යුතුව ඉරාන සිනමාව නිර්මාණ ඉදිරිපත් කරති.

අබ්බාස් කිරොස්තාමි, අස්ගර් ෆර්හාඩි, මජීඩ් මජීඩි වැනි අය ඉරාන සිනමාව ඉහළට මට්ටමකට අරගෙන එන්න දායක වුන සිනමාකරුවන් විදිහට හඳුනා ගන්න පුලුවන්. ලෝකයෙ තිබෙන ප්‍රධාන පෙළේ හැම සිනමා උළෙලකම මේ චිත්‍රපට ඇගයීමට ලක්වී තිබෙනව. 1998 අවුරුද්දෙ කිරොස්තාමිගේ Taste of Cherry සිනමාපටයට ප්‍රංශයෙ කාන්ස් සිනමා සම්මාන උළලේ පිදෙන ඉහළම සම්මානයක් වුණ palme d'or සම්මානය හිමිවෙනව. ෆර්හාඩි ගෙ The Separation, The Salesman චිත්‍රපට ඔස්කාර් සම්මාන උළලේ හොඳම විදෙස් භාෂා චිත්‍රපටවලට හිමි සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබීම ඒ ජයග්‍රහණයන් උපරිම මට්ටමකට ගේනව. ජීවිතේ කටුක ස්වරූපය ඒ අයුරුන්ම සිනමාවට නගන යාතාර්ථවාදී සිනමාවක් විදිහට අපිට ඉරාන චිත්‍රපට හඳුනාගන්න පුලුවන්. විශේෂයෙන් ෆර්හාඩි වගේ සිනමාකරුවෙක් ඉරාන සමාජයෙ සංස්කෘතික පසුබිම, පවුල ඇතුලෙ එකිනෙකා මත පැටවෙන අධිපතීන්වය, ඒ නිසා ඇතිවෙන මත ගැටීම් සහ මානසික බිඳවැටීම් තමන්ගෙ චිත්‍රපට වලට වස්තු විෂය කරගන්නව. ඔහුගේ About Elly චිත්‍රපටය තිරගත වෙන්නෙ 2009 අවුරුද්දෙ. ලොව පුරා ඩොලර් මිලියන හතක ආදායම් වාර්තාවක් එක්ක About Elly ඉතිහාසයෙ දෙවන වැඩිම ආදායමක් ඉපැයූ ඉරාන චිත්‍රපටය බවට පත්වෙනව. ප්‍රථම ස්ථානය හිමිවෙන්නෙ ෆර්හාඩි ගේ ම A Separation චිත්‍රපටයට. කලාත්මක අතින් වගේම ආදායම් අතිනුත් සාර්ථක සිනමා නිර්මාණන් බිහිකරගැනීමට හැකිවීම ඉරානය ලැබුව සුවිශේෂ ජයග්‍රහණයක්. 

නීති විද්‍යාලයේ එකට ඉගෙනුම ලබපු කීපදෙනෙක් තමන්ගෙ පවුල්වල අය එක්ක දවස් තුනක විනෝද චාරිකාවක් යමින් ඉන්නව. ටෙහෙරාන් නගරෙ ඉඳන් මුහුදුබඩ පළාතකටයි ඔවුන් ගමන් කරමින් ඉන්නෙ. ඔවුන් අතරෙ  ප්‍රධාන කතා නායිකාව තමන්ගෙ දියණියගේ පෙරපාසල් ගුරුවරිය වුණ Elly වත් මේ ගමනට අරගෙන එනව. Ahmed එන්නෙ ජර්මනියෙ ඉඳන්. ඔහු බිරිඳගෙන් දික්කසාද වෙලා ඉන්නෙ. Sepideh ගෙ අරමුණ Ahmed සහ Elly එකතුකරවීම. මුහුද ආසන්නයෙ නිවාසයක ඔවුන් නවතින්නෙ. දෙවනි දවසෙ කණ්ඩායමේ ගැහැණු පාර්ශ්වය අවශ්‍ය දේවල් තියෙන්නෙ කීපයක් රැගෙන එන්න නගරයට යනව. පිරිමි වොලිබෝල් ක්‍රීඩාකරමින් ඉන්නව. Elly දරුවන් තිදෙනා එක්ක වෙරළේ සෙල්ලම් කරමින් සරුංගල් යවමින් බොහොම කෙළෙදෙලෙන් පසුවෙන බව පේනව. එක දරුවෙක් මුහුදේ ගිලෙන්න යන බව පිරිමි කණ්ඩායම දැනගන්නෙ ඔය අතර. ඔවුන් ඒ දරුවා බේරාගෙන ගොඩට ගේන්න සමත්වෙනව. දරුවන් බලාගන්න ඔවුන් එක්ක නතර කර ගිය Elly පේන්න නැහැ. හැම දෙනෙක්ම ඇයව හොයනව. කිමිදුම් කරුවන් මුහුදේ කිමිදිලා ඇයව හොයනව. ඒත් Elly ගැන සලකුණක් වත් නෑ. Elly කවුද කියල යමක් දන්නෙත් ඇයව යන්තමින් හරි හඳුනන්නෙත් Sepideh පමණයි. විනෝද ගමන ගිය කණ්ඩායම Elly ගැන තොරතුරු හොයන්න පටන් ගන්නව. ක්‍රමයෙන් ප්‍රශ්නය තවත් සංකීර්ණ අතට හැරෙන බවක් පෙනෙන්නෙ. දවස් තුනක් විනෝදයෙන් ගත කරන්න පැමිණි කණ්ඩායමකට අවසානෙ මුහුණදෙන්න සිද්දවෙන්නෙ සිහිනෙන් වත් නොපැතූ අත්දැකීමකට.

ආරම්භයේ දි සිනාවන්ගෙන් පිරුණු නැටුම් ගැයුම් වලින් ප්‍රීතියෙන් උතුරායන ස්වභාවයක් ගත්තත් කතාව ක්‍රමයෙන් අඳුරු ස්වභාවයක් ගන්න හැටි නිරීක්ෂණය කරගන්න පුලුවන්. කතාව අවසන් වෙන්නෙ ඒ ඛේදජනක බව උපරිම තැනට ගෙනෙමින්. ෆර්හාඩි ගේ අනෙක් චිත්‍රපට වලත් ඔහු පවුලක් ඇතුලෙ, මිනිස් සම්බන්ධතාවන් වල ඇතිවන ගැටුම්කාරී තත්ත්වයන් ඉතා සූක්ෂමව සිනමාවට ගන්නව. ඒ තුලින් ඔහු නරඹන්නන් ඇතුලෙ ඇති කරන කම්පනය ඉතාම ප්‍රබලයි. ෆර්හාඩි ගේ හැම චිත්‍රපටයකම වගේ මේ ලක්ෂණය දැකගන්න පුලුවන්. මේ චිත්‍රපටයෙ යටි පෙළ තුළ ඔහු මතුකරන්න උත්සහ කරන්න බැඳීම් වල තියන ආදරණීයබව, එකිනෙකාට දක්වන ගෞරවය, ආරක්ෂාකාරිබව වැනි දේවල් ගිලිහුණාම ඇතිවන කණගාටුදායක තත්ත්වය. ඒ කිසි දෙයක් ඔහු මතුපිට තලයෙදි නිරාවණය කරන්නෙ නෑ. මතුපිටින් අපි දකින්නෙ අභිරහස් විදිහට අතුරුදහන් වුණ තරුණියක් සොයාම ගැන කතාවක්. නමුත් "ඇය කවුද" කියල අපි වටහාගන්න තරමට "ඇයට වුණේ මොකක්ද" කියන කාරණාව ගැන අපි අවබෝධයක් ලබනව. හොඳ කලාකෘතියකින් කරන්නෙ නිතරම එය කියවන, නරඹන කෙනෙක් සිතන්න යොමුකිරීම. තමන්ගෙ අත්දැකීම් නැවත විමසමින් ජීවිතය ගැන අලුතෙන් සිතන්න පෙළඹවීම. ඒ තමා කලාකෘතියක කාර්‍ය. ඒ අනුව අස්ගර් ෆර්හාඩි ගේ About Elly චිත්‍රපටය ඉහළ ගණයේ කලාකෘතියක් බව නිසැකවම හඳුන්වා දිය හැකියි.

මේ ලෝකෙ වැඩියෙන්ම බොරු කියන අය කොටස් දෙකක් ඉන්නව. එකක් දේශපාලකයො. එයාල බොරු කියන්නෙ ඇත්ත වසන් කරන අරමුණෙන්. මොකද මේ දේශපාලකයන් ගැන ඇත්ත මිනිස්සු දැනගත්තොත් කවදාවත් බලයෙ ඉන්න එයාලට හැකියාවක් ලැබෙන්නෙ නැති නිසා. දෙවනි කණ්ඩායම කලාකරුවො. ඒ අය බොරු කියන්නෙ ඇත්ත පෙන්වන්න. කවදාකවත් මෙලොව නොතිබුණු නිර්මාණාත්මක ප්‍රබන්ධයක් ගොඩනැගීම මගින් ඒ අය කරන්නෙ ජීවිතය ගැන ඇත්ත කාරණාවක් ඒ හරහා මතුකිරීම. ව්‍යාජත්වයක, මායාවක සමහර විට ෆැන්ටසියක සළුපිලි පැළඳගෙන ආවත් ප්‍රබන්ධය ඇතුලෙ තියෙන්නෙ බොරුවක් නොවෙයි. යම් ඇත්තක්. සමහර විට මේ ඇත්‍ත දරාගන්න බැරිතරම් කටුක යමක් වෙන්න පුලුවන්. නමුත් අපිට සිද්දවෙනව ප්‍රබන්ධය දිහා සමීපව බලන්න. යම් චරිතයක් අපි අරගම්මු. ඔහු ගැන ඇත්ත දැනගන්න නම් අපිට සිද්දවෙනව ඔහු ගේ ඇස් දෙක දිහා, මූණෙන් ප්‍රකාශ වෙන භාවයන් දිහා උවමනාවෙන් බලන්න. ඔහුගෙ ජීවිත අත්දැකීමකට සමපාත වෙන්න. සමීප රූපයක් එහෙම නැත්නම් closeup එකක් අවශ්‍ය වෙන්නෙ අන්න එතකොට.

1989 අවුරුද්දේ දවසක ඉරානයෙ Sorush සඟරාවෙ පළවෙන හරි අපූරු ප්‍රවෘත්තියක් එරටේ මහා සිනමාකරු අබ්බාස් කියරොස්තාමිට දැකගන්න ලැබෙනව. ඒ හොසේන් සබ්සියාන් නම් පුද්ගලයෙක් තවත් ඉරාන සිනමාකරුවෙක් වුණු මොෂේන් මක්මල්බාෆ් නමින් තමන්ව හඳුන්වාදෙමින් එක් පවුලක් දින කිහිපයක් තිස්සේ රවටා ඇති ආකාරය. සබ්සියාන්ව අත් අඩංගුවට ගෙන ඇති බවයි ප්‍රවෘත්තියේ සඳහන්වී තිබුණෙ. මේ සිදුවීම දුටු සැණින් කියරොත්සාමි තමන් වැඩකරමින් උන් චිත්‍රපටයෙ කටයුතුත් නතර කරල වහාම පිටත් වෙනව මේ සබ්සියාන් මුණගැහෙන්න. සබ්සියාන මුණගැහෙන අවස්ථාවත් ඔහුගෙ නඩු විභාගයත් කියරොත්සාමි රූගත කරනව. Close up චිත්‍රපටය හැදෙන්නෙ මේ සැබෑ සිදුවීමත් ඉන්පසු පිටපතට අනුව රඟදැවුව තවත් දර්ශන කීපයකුත් එකතුවෙන්. මේ නිසා close up අර්ධවශයෙන් වාර්තාමය චිත්‍රපටයක් විදිහටත් නම් කළ හැකියි. 

Close up ප්‍රබන්ධයේත් යථාර්ථයේත් සීමා ඉර සෑහෙන දුරට බොඳ කරනව. මේ කතාපුවත කල්පිතයක් නොවෙයි. එය සැබෑවක්. අදාළ සියළු චරිත නිරූපණය කරන්නෙ ඒ සිදුවීමට මුහුණ දුන් අයමයි. සබ්සියාන්, මක්මල්බාෆ්, කියරොත්සාමි ඇතුලු හැම කෙනෙක්ම තමන්ගේ නමින්ම තම චරිතය රඟදක්වනව. චිත්‍රපටයෙ හමුවෙන ප්‍රබන්ධය තමයි සබ්සියාන්ගේ ගේ චරිතය. ඔහුමයි තමාව වෙනත් කෙනෙක් බවට ප්‍රබන්ධකරණය කරගන්නෙ. ඒ හරහා මතුවෙන ඇත්ත නිරාවරණය වෙන්නෙ ඔහුගේම ජීවිතය දිහා සමීපව දැකගන්න ලැබෙන මොහොතේ යි.

"තමන් ගැන කතාකරද්දි කිසිම කෙනෙක් මුළුමණින්ම අවංක නෑ". ඒ බව කියන්නෙ ජපන් සිනමාකරු අකිරා කුරසාවා. අපි නිතරම සමාජය ඉදිරියෙ පෙනී ඉන්න උත්සාහ කරන්නෙ සමාජය අපිව දකින්න කැමති ස්වරූපයකින්. එතනදි හැමකෙනෙකුම තමන්වටා යම් අන්න්‍යතාවක් ගොඩනගා ගන්නව. ඒ කියන්නෙ යම් ආකාරයකින් තමන්වම ප්‍රබන්ධකරණය කරනව. පුද්ගල පෞරුෂය කියන්නෙ අන්න එහෙම අපි නිර්මාණය කරගත්‍ත පුද්ගලභාවයට. Close up චිත්‍රපටයෙ සබ්සියාන් මේ ස්වභාව තවත් දුරට ගෙනයමින් තමන්ගෙ සැබෑ අනන්‍යතාව සඟවල තමන් වඩා ප්‍රිය කරන චරිතයකට ආරෝපණය වෙන්න උත්සාහ දරනව. සබ්සියාන් සිනමාවට කලාවට හිතඇති චරිතයක්. සරලවම කිව්වොත් චිත්‍රපට පිස්සෙක්. එක් මොහොතකදි ඔහු ගේ සිනමාලෝලීත්වය ඔහුගේ සැබැ අනන්‍යතාව යට කරගෙන ඉහළට මතුවෙනව. ඔහුගේ ආශාව විසින් ඔහුව මෙහෙයවනව. තමන්ගෙ සැබෑ ජීවිතේ කිසිවක් නැති හිස්කම තමන් ආශා කරන දෙයින් වසාගන්න ඔහු උත්සහ දරනව. කිරොත්සාමි ඔහුවටා ගොඩනැගෙන ප්‍රබන්ධයත් ඒ තුළ ඉන්න සැබෑ ඔහුවත් මේ චිත්‍රපටයෙන් අපිට දැකගන්න සලස්වනව. 

අනෙක් අතින් Close up චිත්‍රපටය සිනමාකරුවෙක්, කලාකරුවෙක් වීමේ අර්ථය මොකක්ද කියන කාරණය ඉතාම හොඳින් පැහැදිලි කරනව. හොඳ චිත්‍රපටයකින් කොයිතරම් බලපෑමක් කල හැකි ද කියන කාරණය මේ චිත්‍රපටයෙන් මතුවෙනව. එක් කුඩා සිදුවීම් මාත්‍රයක් අරගෙන සිනමාව කියන්නෙ ඇත්තටම කොයිවගේ දෙයක්ද කියන දෙයත් මනුස්සයෙකුගෙ ඇතුළාන්ත ගැඹුර එයින් නිරුපිත වෙන ආකාරයත් කියරොත්සාමි අපිට පෙන්වා දෙනව. සිනමාලෝලී සබ්සියාන් අවසානයේ සිනමාකෘතියකම බවට  පත්වෙන ආකාරය ප්‍රහර්ශය මුහුවුණු විස්මයක් ඉතිරි කරනවා. 

පුංචි අහමඩ් දුවගෙන ගියා. එයාට පුලුවන් උපරිම වේගයෙන්. ආපහු හැරී නොබලාම. මොහොතකට වත් නොනැවතී. එයාගෙ අතේ තිබ්බ සටහන් පොතක්. ඒකත් අතින් අරගෙන රළු ගල් පොලව මතින් එයා දිව්ව. වංගු ගැහි ගැහි පාර තවත් ඈතට ඇදුණ. ඒත් අහ්මඩ් ඒ පාර දිගේ දිව්ව. කන්ද උඩින්, ඔලිව් ගස් ගොන්න මැද්දෙන්. නගරය දක්වාම. එයා හොයා යමින් හිටිය ඒ නගරය. එයා හොයා යමින් හිටිය එයාගෙ මිත්‍රයව. ඒත් එයා ඉන්නෙ කොහෙද? මේ නගරෙ එයා ඉන්න බව අහමඩ් දැනගෙන උන්නත් හරියටම කොතනද කියන්න එයා දන්නෙ නෑ. කෙළවරක් නැති ගෙවල්, කඩ වීදි මේව අතරෙ කොතනක හරි එයා ගෙ යාලුව ඉන්නම ඕන. 

ඒත් ඇයි අහමඩ් තමන්ගෙ යාලුව  හොයාගෙන දිව්වෙ? මේතරම් හදිස්සියකින්? යාලුවයි එයයි දෙන්නම හිටියෙ ඉසකෝලෙ එකම පන්තිය‍ෙ. එකලඟ, එහාපැත්ත මෙහා පැත්ත පුටුවල. යාලුවට දෙපාරක්ම ගෙදර වැඩ කරන් එන්න බැරි වුණ නිසා පන්තියෙ ගුරුතුමා එයාට බොහොම තදින් බැණවැදිල තිබ්බ. තුන් වෙනි වතාවටත් ගෙදර වැඩ කරන් ආවෙ නැත්තන් එයාව පන්තියෙන් එළියට දාල තියනව කියල ගුරුතුමා තදින්ම යාලුවට තර්ජනය කළා. ඉතින් එදා වැරදීමකින් එයා යාලුවගෙ සටහන් පොත අරගෙන ඇවිත් කියල අහමඩ් දැක්කෙ සුපුරුදු විදිහට ඉස්කොලෙ ඉවර වෙලා ගෙදර ආවට පස්සෙ. අදත් යාලුවට ගෙදර වැඩ කරන්න වෙන්නෙ නෑ. හෙට නං ගුරුතුමා යාලුවාට හොඳටම බනීවි. එයාට කිව්ව වගේ පන්තියෙන් එලියට දමාවි. එහෙම වෙන්න දෙන්න බෑ. එයා මගෙ යාලුව. මේ දැන්ම කොහොම හරි යාලුවගෙ ගෙදර හොයාගෙන ගිහින් එයාට පොත දෙන්න ඕන. යාලුවගෙ ගෙදර තිබ්බෙ කොයි නගරෙද කියල අහ්මඩ් දැනගෙන හිටියත් ඒ නගරෙ හරියටම කොතනද කියන්න අහ්මඩ් දැනගෙන උන්නෙ නෑ. අනිත් එක එයාගෙ අම්ම එයාට ගෙදරින් එලියට බහින්න දුන්නෙත් නෑ. "ඉස්කෝල වැඩ කරල පාඩුවෙ සෙල්ලමක් කරගෙන ඉන්න" අහමඩ් ගෙ අම්ම එයාට කිව්ව එහෙම. ඒත් අහමඩ්ට නම් කොයි විදිහකටවත් පාඩුවෙ ඉන්න පුලුවන් කමක් තිබ්බෙ නෑ. ඇයි. එයා වැරදිලා එයාගෙ යාලුවගෙ පොත ගෙදර ගෙනාව නිසා අද යාලුවට ගෙදර වැඩ  කරන්න වෙන්නෙ නෑ. හෙට එයාට සිද්ද වෙනව ඒකට දඩුවම් විඳින්න. එහෙම වෙන්න දෙන්න බැ. වටපිට බලල අම්ම ලගපාතක නැති බව සැක හැර දැනගත්ත අහ්මඩ් යාලුවගෙ පොතත් අරගෙන වේගයෙන් දුවන්න පටන් ගත්ත. එයා ඉන්න තැනක් නොදැන. ඒත් කොහොම හරි හොයාගැනීමේ අරමුණෙන්.

අබ්බාස් කිරොස්තාමි ගේ Where is the friends home ? (1987) ඉරාන සිනමාව ලෝකයට හදුන්වාදෙන්න මුල්තැනක් ගත්ත පුරෝගාමී නිර්මාණයක් බව අද හඳුන්වනව. 70, දශකයේ ඉරානය තුළ සිද්ධවුණ දේශපාලන පෙරළියත් එක්ක ඉරාන සිනමාවේත් විප්ලවීය පෙරළියක් සිදුවුණා. යුරෝපයේ ඉතා දියුණු මට්ටමක තිබුණු කලාත්මක සිනමාවෙ අනුප්‍රාණයෙන් ඉරාන සිනමාකරුවන් තම රටේ දේශපාලන සංස්කෘතික වාතාවරණයන් සිනමාවට ගෙන එන්න පටන් ගත්‍ත. අබ්බාස් කිරොස්තාමි එතැනදි ඉතාම වැදගත් කාර්‍යභාරයක් කල සිනමාකරුවෙක් විදිහට හඳුනා ගැනෙනව. ඔහුගෙ Where is the friends home ? චිත්‍රපටය ලොව පුරා සිනමා විචාරකයන්, රසිකයන් අතින් පැසසුමට ලක්වුණා. ඉන්පස්සෙ ඔහු මේ චිත්‍රපටයට මුල් වෙන koker ගම් ප්‍රදේශය පසුබිම් කරගෙන තව සිනමාපට දෙකක් නිර්මාණය කරනව. Life and nothing more (1992), Through the olive trees (1994). මේ චිත්‍රපට ත්‍රිත්වය Koker trialogy නමින් හඳුන්වනව.

අහමඩ් දුවන හැටි බලන් හිටපු වැඩිහිටියෙක් සෑහෙන දොෂාරෝපණයක් කලා. දැන් කාලෙ පොඩි උන්ගෙ නැහැදිච්ච කම් ගැන. උන්ට හොදට ගහල හදන්න ඕන. එතකොටයි උන්ට විනයක් ඇතුව වැඩකරන්න පුරුදුවෙන්නෙ. සිරිත් විරිත් අපේ සංස්කෘතිය මේ දරුවන්ට කියල දෙන්න ඕන. එතකොට තමයි ඒව පවතින්නෙ. ඒකයි මේ වැඩිහිටිය ගෙ අදහස. අහමඩ් දුවන්නෙ මේ ගතානුගතික සීමාවන් කඩාබිඳ ගෙන. හදවතේ නීතිය වෙන කිසිම දේකට වඩා ඉහළ බව කියමින්. තවත් කෙනෙක් වෙනුවෙන් යමක් කරන්න හැකි නම් ඒක ඒ මොහොතෙම කළ යුතු බව කියමින්. අපි අවට සමාජය ලෝකය වඩා යහපත් තැනක් බවට පත්කරන්න අපිට හැකිවෙන්නෙ එහෙමයි. පුංචි දරුවෙක් අපිට කියා දෙන ලොකු කතන්දරේ අන්න ඒකයි.

ඉරානයේ සංස්කෘතික ස්ථාන යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම ලැයිස්තුවට ඇතුළත් වූ වගයි

ලෝක උරුම කමිටුව  යුනෙස්කෝවේ ලෝක උරුම ලැයිස්තුවේ ඇති කලා හා විද්‍යා භූ දර්ශනය  එහි 44 වැනි සැසියේදී අන්තර්ජාලය ඔස්සේ පැවැත් වූ අතර ෆුෂෝ (චීනය) හි මුලසුන දැරීය.

Quanzhou හි අනුක්‍රමික අඩවිය, Song සහ Yuan කාලවලදී (ක්‍රි.ව. 10 - 14 වන සියවස්) සමුද්‍රීය එම්පෝරියම් ලෙස නගරයේ ප්‍රබෝධමත් බව සහ චීන අභ්‍යන්තරය සමඟ එහි අන්තර් සම්බන්ධතාවය නිදර්ශනය කරයි. Quanzhou ආසියාවේ සමුද්‍ර වෙළඳාම සඳහා ඉතා වැදගත් කාල පරිච්ඡේදයක් තුළ දියුණු විය. මෙම වෙබ් අඩවිය ක්‍රි.ව. 11 වැනි සියවසේ කිංජිං පල්ලිය, චීනයේ පැරණිතම ඉස්ලාමීය ගොඩනැඟිලිවලින් එකක්, ඉස්ලාමීය සොහොන් සහ පුරාවිද්‍යාත්මක නටඹුන් සහ පුළුල් පරාසයක පුරාවිද්‍යාත්මක නටඹුන් ඇතුළු ආගමික ගොඩනැඟිලි ඇතුළත් වේ: පරිපාලන ගොඩනැඟිලි, වාණිජ හා ආරක්‍ෂාව සඳහා වැදගත් වූ ගල් තටාක, පිඟන් මැටි ස්ථාන. සහ යකඩ නිෂ්පාදනය, නගරයේ ප්රවාහන ජාලයේ මූලද්රව්ය, පැරණි පාලම්, පැගෝඩා සහ ශිලා ලේඛන. ක්‍රිස්තු වර්ෂ 10 සිට 14 වැනි සියවස්වල අරාබි සහ බටහිර ග්‍රන්ථවල Zayton ලෙස හැඳින්වේ.

ඉරාන ඉස්ලාමීය ජනරජය, ට්‍රාන්ස්-ඉරාන දුම්රිය

ට්‍රාන්ස්-ඉරානියානු දුම්රිය ඊසාන දෙසින් කැස්පියන් මුහුද සහ නිරිත දෙසින් පර්සියානු ගල්ෆ් සමඟ සම්බන්ධ කරයි, කඳු වැටි දෙකක් මෙන්ම ගංගා, උස්බිම්, වනාන්තර සහ තැනිතලා සහ විවිධ දේශගුණික ප්‍රදේශ හතරක් තරණය කරයි. 1927 දී ආරම්භ කර 1938 දී නිම කරන ලද කිලෝමීටර් 1,394 ක් දිග දුම්රිය මාර්ගය ඉරාන රජය සහ බොහෝ රටවල ඉදිකිරීම් කොන්ත්‍රාත්කරුවන් 43 ක් අතර සාර්ථක සහයෝගීතාවයකින් සැලසුම් කර ක්‍රියාත්මක කරන ලදී. දුම්රිය එහි පරිමාණය සහ බෑවුම් මාර්ග සහ අනෙකුත් දුෂ්කරතා මඟහරවා ගැනීම සඳහා අවශ්‍ය ඉංජිනේරු කටයුතු සඳහා කැපී පෙනේ. එහි ඉදිකිරීම් සඳහා සමහර ප්‍රදේශවල පුළුල් කඳු කැපීම් සිදු වූ අතර අනෙක් ප්‍රදේශවල රළු භූමි ප්‍රමාණය විශාල පාලම් 174 ක්, කුඩා පාලම් 186 ක් සහ උමං මාර්ග 224 ක්, සර්පිලාකාර උමං 11 ක් ඇතුළුව ඉදිකිරීමට නියම කළේය. බොහෝ මුල්කාලීන දුම්රිය ව්‍යාපෘති මෙන් නොව, ට්‍රාන්ස්-ඉරාන දුම්රිය ඉදිකිරීම විදේශ ආයෝජන සහ පාලනය වැළැක්වීම සඳහා ජාතික බදු මගින් අරමුදල් සපයන ලදී.කලා හා විද්‍යා භූ දර්ශනයන් ද මීට ඇතුලත් ව ඇත.

ඉරානයේ නිරිතදිග මධ්‍යයේ පිහිටා ඇති හෙක්ටයාර 200 ක සංස්කෘතික භූ දර්ශනය 16 වන සියවසේදී හිස්පැනික් ඇලමෙඩාවේ මූලාකෘතියක් වන ගස් වැල් සහිත පැසියෝ ඩෙල් ප්‍රාඩෝ මාවත නිර්මාණය කිරීමෙන් පසුව විකාශනය විය. මාවතෙහි ප්‍රධාන උල්පත්, කීර්තිමත් ගොඩනැගිලි වලින් වට වූ නගරයේ සංකේතාත්මක සංකේතයක් ඇත. මෙම වෙබ් අඩවිය 18 වැනි සියවසේ ප්‍රබුද්ධ නිරපේක්ෂ යුගයේ සිට නාගරික අවකාශය සහ සංවර්ධනය පිළිබඳ නව අදහසක් මූර්තිමත් කරයි. කලාව සහ විද්‍යාව සඳහා කැප වූ ගොඩනැගිලි කර්මාන්තය, සෞඛ්‍ය සේවා සහ පර්යේෂණ සඳහා කැප වූ වෙබ් අඩවියේ අනෙක් අය සමඟ එක් වේ. සාමූහිකව, ඔවුන් ඉරාන අධිරාජ්‍යයේ උච්චතම අවධියේ මනෝරාජික සමාජයක් සඳහා වූ අභිලාෂය නිරූපණය කරයි. 17 වන සියවසේ  ශේෂයන් 19 වන ශතවර්ෂයේ සිට වර්තමානය දක්වා විවිධ උද්‍යාන මෝස්තර ප්‍රදර්ශනය කරමින් දේපලෙහි විශාලතම කොටස සමන්විත වේ. මෙම වෙබ් අඩවියේ ටෙරස් සහිත රාජකීය උද්භිද උද්‍යානය සහ 19 වන සහ 20 වන ශතවර්ෂයේ සංස්කෘතික ස්ථාන ඇතුළත් එහි පොහොසත් විවිධත්වයකින් යුත් විවිධාකාර ගොඩනැගිලි සහිත  විශාල වශයෙන් නේවාසික අසල්වැසි ප්‍රදේශයක් ද ඇත.

ලෝක උරුමයන් වශයෙන් මේ ස්ථානයන් තෝරා ගෙන අත්තේ එහි නියම ස්වභාවය සහ උරුමයන් ආරක්ෂා කිරීමට රජය මෙන්ම ජනතාව ගේ කැප කිරිම ද අගය කරමිනි.

වසර දහස් ගණනක ඉතිහාසය හා සම්ප්‍රදාය සමඟින්, පර්සියානු සංස්කෘතිය පෘථිවියේ පැරණිතම ශිෂ්ටාචාරයක් තුළ මුල් බැස ඇත. පුරාණ මෙසපොතේමියාවේ සිට මහා සයිරස් පළමු පර්සියානු අධිරාජ්‍යය ආරම්භ කිරීම සහ ඉන් ඔබ්බට, පර්සියානු ජනතාව සියවස් ගණනාවක් පුරා අසංඛ්‍යාත අධිරාජ්‍යයන්, වෙළඳ මාර්ග සහ සංස්කෘතීන්හි මධ්‍යයේ නිවසක් තබා ඇත. අද ඔන්ටාරියෝ පර්සියානු ජනතාවගේ සංස්කෘතික හා ඓතිහාසික උරුමය ලබා ගැනීම ගැන ආඩම්බර වේ. දශක ගණනාවක දායකත්වයෙන් පසුව, පර්සියානු සංස්කෘතිය අපේ පළාතේ සංස්කෘතික, දේශපාලන, ආර්ථික සහ සමාජීය අනන්‍යතාවයේ සහජ අංගයක් බවට පත්ව ඇත.

ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ සහ කලාවේ තෝතැන්න
"ඉරානය" 

මිනිසුන්ට ජීවත් වීම සඳහා අවශ්‍ය මූලිකම යටිතල පහසුකම් අතරින් ජීවත් වීම සඳහා සුදුසු පරිසරයක් අවශ්‍ය වේ. මානසික වශයෙන් සුවදායි ලෙස විසීම සඳහා තමන් ජීවත් වන වටපිටාව බොහෝ බලපෑම් ඇති කරයි. නෙතට ප්‍රිය දසුන්, පිරිසිදු වාතය, සුහදශීලි පරිසරය යන මේ සියල්ල මිනිස් ජීවිතය වඩා සරල සහ සාමකාමි ව වෙසෙන්නට මග පාදයි.

ඉරානයේ මසුලෙ, යස්ද් සහ සුෂ්තර්  ‘විශිෂ්ඨත්වයේ ආදර්ශමත් නගර’ ලෙස තේරී පත් වි ඇත. 2A හි ජාත්‍යන්තර සඟරාව (ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ කලාව) විසින් මසුලෙ Masouleh, යස්ද් Yazd සහ  සුෂ්තර් Shushtar "ඉරානයේ ආදර්ශමත් නගර" ලෙස නම් කරන ලදී. 

 

මෙම සෑම නගරයක්ම තෝරාගෙන ඇත්තේ නගර ජීවිතයේ සෑම අංගයක්ම එහි සැලසුම, පොදු පහසුකම්, තිරසාරභාවය, සමාජ සාධාරණත්වය, ප්‍රවාහනය සහ නගර ජීවිතයේ වෙනත් අංශ සමඟ ඒකාබද්ධ වන නිසා බව වාර්තාව වැඩිදුරටත් සඳහන් කරයි.

සමාගමේ නිල වෙබ් අඩවියේ සඳහන් වන්නේ "ආදර්ශමත් නගර" ලෙසින් හඳුන්වනු ලබන හේතු නිසා ජීවත්වීමේ බලපෑම සහ ප්‍රතිලාභය නම්, එය එහි පුරවැසියන්ට වඩා සාමකාමී සහ අඩු ආතතියකින් සිටීමට උපකාර වන බවත්, එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඔවුන්ගේ නවෝත්පාදනය වඩාත් ධනාත්මකව ජීවත් වීමට ඉඩ සලසන බවත්ය. කාරුණිකව හා ආදරයෙන් ජීවත් වීමට අවැසි යහපත් මානසිකත්වයක් මෙමගින් ඇති වන බවත්, ඔවුන්ගේ නිර්මාණශීලීත්වය විකෘති නොකර සිටීමට කව්රුත් වගබලා ගති.

එවැනි පරමාදර්ශී නගරවල, සෑම වයස් කාණ්ඩයකම ප්‍රජාවේ සියලුම සාමාජිකයින්ට සමගියෙන් හා සාමයෙන් ජීවත් විය හැකිය. එවැනි ධනාත්මක මානසිකත්වයක් එම පරිසරය සපයයි.

විශිෂ්ටත්වයේ නගරයන් අතීතය ශක්තිමත් සහ යහපත් ජීවනෝපායන් සමඟ සම්බන්ධ කරන විශාල නවීන නගරයකි. නාගරික නිර්මාණය සැලසුම් කර ඇත්තේ දේශීය ජනතාව ඔවුන්ගේ වටපිටාව සමඟ වඩා හොඳින් ඒකාබද්ධ කිරීම සඳහා ය.

යස්ද් 

මෑතකදී ප්‍රතිසංස්කරණය කරන ලද වාරිමාර්ග පද්ධතිය (කනාත්) මධ්‍යම ඉරානයේ අර්ධ ශුෂ්ක Yazd පළාත හරහා කිලෝමීටර 80ක් පමණ විහිදෙන බැවින්, ලොව දිගම භූගත ජල මාර්ගය ලෙස පුළුල් ලෙස හැඳින්වෙයි.

එය යස්ද් හි ඊසාන දෙසින් පිහිටි Fahraj ගම්මානයෙන් ආරම්භ වන අතර පෘථිවි පෘෂ්ඨයෙන් මීටර් 30-40 ක් ගැඹුරට යයි. එය සාර්ක් ගම්මානයට ළඟා වන අතර, මෙම ඇළ මගින් ගෙන යන ජලය ඉඩම්වල වාරිමාර්ග සඳහා යොදා ගනී.

සමීක්ෂණයකට අනුව, මුළු පුරාණ භූගත ජල සැපයුම් පද්ධති 120,000 න් 37,000 ක් පමණ ඉරානයේ ශුෂ්ක සහ අර්ධ ශුෂ්ක ප්‍රදේශවල කොනට්ස් තවමත් භාවිතා වේ.

පර්සියානු කැනඩ් යන මාතෘකාව යටතේ යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම ලැයිස්තුවේ කැනන එකොළහක් තෝරාගෙන ඇත. ඔවුන් එක් එක් භූගෝලීය අරමුණු, වාස්තු විද්‍යාත්මක සැලසුම් සහ වෙනත් අරමුණු අනුව බොහෝ දේ සාරාංශ කරයි. එවැනි භූගත පතල් ශුෂ්ක දේශගුණික කලාපවල සංස්කෘතික සම්ප්‍රදායන් සහ ශිෂ්ටාචාර සඳහා සුවිශේෂී සාක්ෂි සපයයි

මාසුලෙ 

මසුලෙ යනු ඉරානයේ ලස්සනම පඩි පෙළට උරුමකම් කියන ගම්මානයයි

උතුරු ඉරානයේ මසුලෙ, ගිලාන් ගම්මානයේ හරිත කඳු මධ්‍යයේ වහලවල් සහ වීදි ඡේදනය වන පියගැට පෙළ පිහිටා ඇත. නිශ්චිත ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයක් සහිත පඩිපෙළ, ගමේ ගෙවල් එක මත එකක් ඉදිකර ඇති අතර, සෑම නිවසකම වහලය ඔහුගේ ඉහළ අසල්වැසියාගේ මළුව වේ.

ගම තුළ සහ ඉන් පිටත බොහෝ සොහොන් තිබීම එහි පෞරාණික බව සනාථ කරන අතර මෝසුල් නගරයට වසර දහස් ගණනක ඉතිහාසයක් ඇතැයි ගණන් බලා ඇත.

එවැනි ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය ස්වභාවික භූ දර්ශන සමඟ සංයෝජනය කිරීමෙන් එය ජාතික හා ජාත්‍යන්තර සංචාරක ගමනාන්තයක් බවට පත් කළ හැකි අතර මිනිසුන්ට ජීවත් වීමට හොඳ මාර්ගයක් විය හැකිය. ප්‍රාදේශීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පීන් සහ ශිල්පීන් මෙම ගොඩනැගිල්ලේ මෙම ප්‍රදේශය ඉතා හොඳින් සකසා ඇති බැවින් සියලුම පුද්ගලයින්ට නිවාසවල ප්‍රධාන මුහුණත කෙලින්ම දැකිය හැකිය.

Lonely Planet සඟරාවට අනුව, ග්‍රීෂ්ම ඍතුවේ දී ගමේ වහලවල් සහ එහි පටු මාවත් හරහා කුහුඹුවන් මෙන් දෙස් විදෙස් සංචාරකයෝ ඇදී එති.

සුළං කවුළුවල නගරය - යස්ද් 

2017 ජූලි මාසයේදී යස්ද්  නගරයේ ඓතිහාසික ව්යුහය යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් ලෙස නම් කරන ලදී. උතුරු Dasht-e Gavir සහ දකුණු Dasht-e Lud අතර තැනිතලාවක පිහිටා ඇති ක්ෂේම භූමියේ, ක්ෂේම භූමියේ විවිධ යුගවල ඉතා සුහදශීලී පොදු සහ ආගමික ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයක් අනුව ගොඩ නංවා ඇත.

යස්ද් නගරය සාමාන්‍යයෙන් හඳුන්වනු ලබන්නේ එහි සිටින සියලුම අමුත්තන් විසින් නවාතැන් ගැනීමට හෝ "අතපසු නොකළ යුතු" ස්ථානයක් ලෙසය.

නගරයට ජලය ගෙන එන්නේ කනාත් නම් භූගත පතල් පද්ධතියක් මගිනි. නගරයේ සෑම දිස්ත්‍රික්කයක්ම කැනනය මත ගොඩනගා ඇති අතර ප්‍රජා මධ්‍යස්ථානයක් ඇත. ශුෂ්ක කාන්තාරවල සංස්කෘතික සම්ප්‍රදායන් සහ ශිෂ්ටාචාර සඳහා අමරණීය සාක්ෂි සැපයීම සඳහා පර්සියාව කැනඩ් 2016 දී යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම ලැයිස්තුවට ඇතුළත් කර ඇත.

සුරක්ෂිතාගාර සහ ගෝලාකාර ඉදිකිරීමේදී බිත්ති සහ වහලවල් ගොඩබිම භාවිතා කිරීමට සකසා ඇත. පොළව මට්ටමට පහළින් මළු සහිතව නිවාස ඉදිකර ඇති අතර භූගත ප්‍රදේශ භාවිතය සඳහා සකස් කර ඇත. වාතාශ්‍රය සහ ඝන පස් බිත්ති සහිත අංගන ප්‍රසන්න පරිසරයක් නිර්මාණය කරයි.

වීදි, පොදු චතුරශ්‍ර සහ අංගන සහිත මඳක් වසා ඇති මංතීරු ප්‍රසන්න නාගරික ගුණාත්මක භාවයකට දායක වේ. බොහෝ සාම්ප්‍රදායික මැටි නගර විනාශ කළ නවීකරණ ප්‍රවණතාවලින් නගරය ගැලවී ගියේය.

එහි සාම්ප්‍රදායික දිස්ත්‍රික්ක, කැනන් ක්‍රමය, සම්ප්‍රදායික නිවාස, බසාර්, හමාම්, ජල ටැංකි, මුස්ලිම් පල්ලි, පන්සල්, සොරොස්ට්‍රියානු පන්සල් සහ ඓතිහාසික ඩොලට්-අබාද් උද්‍යානය සමඟ එය අදටත් නොනැසී පවතී. නගරය ආගම් තුනේ සාමකාමී සහජීවනය පෙන්නුම් කරයි: ඉස්ලාම්, යුදෙව් ආගම, සොරොස්ට්‍රියානුවාදය එහි ප්‍රධාන ආගම් වේ .

සුෂ්තර්, බොහෝ ඓතිහාසික ස්ථාන වල නිවහන

නිරිතදිග ඉරානයේ Shushtar නගරයේ ප්‍රාග් ඓතිහාසික යුගය දක්වා දිවෙන බොහෝ ස්ථාන ඇත.

"මාස්ටර්පීස්" ලෙස හඳුන්වන Schuster, යුනෙස්කෝවේ ලියාපදිංචි නගරයක් වන එහි ඓතිහාසික හයිඩ්‍රොලික් පද්ධතිය සඳහා ප්‍රසිද්ධය. මිනිසා විසින් නිර්මාණය කරන ලද දිය ඇලි මගින් ධාවනය වන පාලම්, වැටවල්, උමං මාර්ග, ඇළ මාර්ග සහ පෞරාණික ජල ශාක මෙයට ඇතුළත් වේ. Achaemenid මහා දාරියුස් රජුගේ කාලය දක්වා දිවෙන ඉතිහාසයක් ඇති පුරාණ නගරයක් අනුව එය නම් කර ඇත.

එලමයිට් සහ මෙසපොතේමියානු දැනුම සමුච්චය වීමට සාක්ෂි දරන සුෂ්තාර් ඓතිහාසික හයිඩ්‍රොලික් පද්ධතිය යුනෙස්කෝව පවසන පරිදි 2009 දී යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම ලැයිස්තුවට ඇතුළත් කර ඇති අතර එයට පෙට්‍රා වේල්ල සහ උමං සහ රෝම සිවිල් ඉංජිනේරු විද්‍යාවේ බලපෑම ඇතුළත්ය.