පර්සියානු කොස්මොපොලිස් - ඉරානය සහ එහි විවිධ ජනවාර්ගිකත්වය The Persian cosmopolis - Iran, a rainbow of nature, Culture, literature , and Arts

පර්සියානු කොස්මොපොලිස් - ඉරානය සහ එහි විවිධ ජනවාර්ගිකත්වය 

 The Persian cosmopolis - Iran, a rainbow of nature, Culture, literature , Arts  

ඉරානයේ විශිෂ්ටතම කවියෙකු ලෙස සැලකෙන මොහොමඩ් ටාකි බහාර්, රටේ උසම කඳු මුදුන වන දමවාන්ඩ් කන්ද "ලෝකයේ ගෝලාකාර කේන්ද්‍රය" ලෙස විස්තර කළේය. කෙසේ වෙතත්, 20 වන සියවසේ කවියා භූගෝලීය සන්ධිස්ථානයක් ගැන ලිවීම පමණක් නොව, ජාතිකවාදී දෘෂ්ටිකෝණයකින් ලෝකයේ රටේ තත්ත්වය විස්තර කළේය. පර්සියාවේ කලක් බලවත් හා සමෘද්ධිමත් අධිරාජ්‍යයක් ලෙස ඉතිහාස පොත්වල සටහන් වූ ඉරානය, එහි තේජසෙහි උච්චතම අවස්ථාව සැබවින්ම ලෝකයේ ගෝලාකාර විය. 

ආක්‍රමණශීලී ව්‍යාප්තවාදී ප්‍රතිපත්තියක් මගින් පර්සියානු අධිරාජ්‍යය ප්‍රමාණයෙන් හා හැඩයෙන් වර්ධනය වූ අතර, විශාල ඉරාන ජනතාව තුළ විවිධ ප්‍රජාවන් සහ ජනවාර්ගික කණ්ඩායම් යටත් කර ගත්තේය.අද, මෙම රට  කලාපයේ දේශපාලන නායකයින්ගෙන් එකක් වන අතර, නිසැකවම ආධිපත්‍යය දරන  ගෝලීය ඉස්ලාමීය ලෝකයේ ප්‍රමුඛ භූමිකාවක් සඳහා තරඟකරුවන්ගෙන් එකකි. රටේ ජනගහනය මිලියන 78.5 ක් වන අතර, ඉන් මිලියන 1.5-2 ක් පමණ අසල්වැසි ඇෆ්ගනිස්ථානයෙන් පැමිණි සරණාගතයින් වේ.

ඉරානයේ බහුතර කණ්ඩායම  පර්සියානුවන්  ජනගහනයෙන් සියයට 61 ක් පමණ වන අතර, බොහෝ දුරට රටේ මධ්‍යම, දකුණු සහ නැගෙනහිර ප්‍රදේශවල සංකේන්ද්‍රණය වී ඇත. වාර්ගික වශයෙන්, ඔවුන් ඉන්දු-ආර්යයන් වන අතර ෆාර්සි නම් නව පර්සියානු භාෂාවක් කතා කරයි. පර්සියානුවන්ට ජානමය වශයෙන් සමීප වන්නේ ටජික්වරු වන අතර ඔවුන් සමාන භාෂාවක් කතා කරන අතර ඉන්දු-යුරෝපීයයන්ගෙන් ද පැවත එන්නෝ වෙති. ඇත්ත වශයෙන්ම, පර්සියානු බොක්ක වෙරළ තීරයේ සිට ෆර්ගනා නිම්නය දක්වා වූ භූමි ප්‍රමාණයේ තීරුව ජනවාර්ගික වශයෙන් වැඩි වශයෙන් හෝ අඩු වශයෙන් සමජාතීය කණ්ඩායමකට නිවහන වේ.

ඉරානය සැලකිය යුතු ජනවාර්ගික හා භාෂාමය විවිධත්වයක් පෙන්නුම් කරයි. ජනගහනයෙන් 61% ක් පමණ වන විශාලතම ජනවාර්ගික කණ්ඩායම පර්සියානුවන් වන අතර, අසර්බයිජානියානුවන්, කුර්දි ජාතිකයන්, ලූර්ස්, බලුච්, අරාබිවරුන් සහ විවිධ තුර්කි ගෝත්‍ර ඇතුළු තවත් බොහෝ කණ්ඩායම් සිටිති. මෙම කණ්ඩායම් විවිධ සම්ප්‍රදායන්, භාෂා සහ සිරිත් විරිත් සහිත පොහොසත් සංස්කෘතික උරුමයකට දායක වේ. 

මෙම විවිධත්වය ජනවාර්ගිකත්වයෙන් ඔබ්බට විහිදෙන අතර, ආගම, භාෂාව සහ සංස්කෘතික භාවිතයන්හි වෙනස්කම් ඇතුළත් වේ. විශේෂයෙන් ඉස්ලාමය ප්‍රමුඛ ආගම වන අතර, සැලකිය යුතු ක්‍රිස්තියානි, යුදෙව් සහ සොරොස්ට්‍රියානු ප්‍රජාවන් ද ඇත. කතා කරන භාෂා පර්සියානු සහ අසර්බයිජානියානු සිට කුර්දි, බලුචි, අරාබි සහ විවිධ තුර්කි උපභාෂා දක්වා විහිදේ. වාර්ගික, භාෂාමය සහ ආගමික විවිධත්වයේ මෙම සංකීර්ණ අන්තර් ක්‍රියාකාරිත්වය ඉරානයේ අද්විතීය සංස්කෘතික භූ දර්ශනය හැඩගස්වයි.

මනුෂ්‍ය සංහතිය නිර්මාණය වනුයේ විවිධත්වය සහ ඒකීයභාවය පදනම් කොට ගෙනය.භාෂාව, සමේ වර්ණය, ඇදහීම සහ සංස්ක්‍රුතික චර්යාවන් එක් එක් ජන සමාජයන් සහ රටවල් අනුව වෛවර්ණ වේ. එය සැබෑ සුන්දරත්වයකි. ජාතියක් සතු ආභරණය ද එයයි. ඒ විවිධත්වය අතින් ජාතින් හමුවේ විචිත්‍රවත් ලෙස එලි දැක්වීමෙන් " විවිධත්වයේ විචිත්‍රවත්භාවය" උද්දීපනය වේ. UNESCO සංවිධානය මෙය " one world many voices" ලෙස නිර්වචනය කර ඇත. ඔබ අප  වෙසෙන්නේ නා නා ප්‍රකාර මිනිසුන් ගොන්නක් මැදය.මිනිසුන් අතර ඇති සමානකම් හදුනාගනීම මනුෂ්‍යයෙකු වශයෙන් ඉතාවටී.විශේෂයෙන්ම බහු සමාජ සංස්ක්‍රුතීන් ඇති රටක් තුල ඒ සමානකම් හදුනා ගැනීම සහජීවනය වඩා පහසු කරවයි. ඉරානය ද එසේ බහු සංස්ක්‍රුතීන් රැසක් වෙසෙන රටකි. 

ඉරානය තුල ඉරාන ජාතිකයන්ගෙන් අතිමහත් බහුතරයක් නිල රාජ්‍ය ආගම වන ඉස්ලාම් වන අතර බහුතරය මුස්ලිම්වරුන් වෙති. කෙසේ වෙතත් සියවස් ගණනාවක් පුරා විවිධ ආගම් අදහන මිනිසුන් ජීවත් වූ පර්සියාව තුල අදටත් සියලු මිනිස් දනන්  සාමකාමීව එකට ජීවත් වෙති. ඉරාන ජන සමාජය තුළ ආගම විශාල කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. නීතිය, දේශපාලනය සහ සමාජ සිරිත් විරිත් පිළිබඳ ඉස්ලාමීය මූලධර්ම ඉරානයේ නීති සහ දේශපාලන අන්තර්ක්‍රියා කෙරෙහි දිගටම බලපෑම් කරයි. ඉරාන ජනගහනයෙන් අතිමහත් බහුතරය (99.5%) මුස්ලිම් ලෙස හඳුනාගෙන ඇත. එහි බොහෝ මිනිසුන් මුස්ලිම් වුවද, ඉරානය වනාහි  බොහෝ ආගම්වල නිවහනකි.කේන්ද්‍රස්ථානයකි. ක්‍රිස්තියානුවන්, යුදෙව්වන් සහ සොරොස්ට්‍රියානුවන් ගේ කුඩා ප්‍රජාවන් ද රට පුරා දක්නට ලැබේ. ඉරානීයන් සහ ආගම ඉතිහාසය පුරා එකට බැඳී ඇත . ඉරානයේ  ආගම් පුරාණ කාලයේ, පළමු ගෝත්‍රිකයන් පැරණි පර්සියාවේ ජීවත් වූ අතර පළමු නගර සහ ශිෂ්ටාචාරයන් සංවිධානය කළ විට, ඔවුන්ට ඔවුන්ගේම පුරාවෘත්ත දර්ශන තිබූ අතර එය ටිකෙන් ටික මිත්‍ර ආගමට වෙනස් විය. මිත්‍රා ඇදහිල්ලේ සහ පක්ෂපාතිත්වයේ දෙවියා විය. නමුත් Achaemenid යුගයේ දී පවරන ලද පළමු නිල ඉරාන ආගම, Zoroastrianism වූ අතර, ස්වාමියා වූයේ විශ්වයේ සියලු යහපත්කම්වල නිර්මාතෘ සහ පාලකයා වූ Ahura Mazda විය.

 

Zoroastrianism යනු යහපත් වචන, යහපත් සිතුවිලි සහ යහපත් ක්‍රියාවන් විශ්වාස කරන පිරිසිදුකමේ උතුම් ආගමයි. යුග සහ දශක ගණනාවක් පුරා සහ සංස්කෘතික ගැටුම්, යුද්ධ සහ සංක්‍රමණවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස අනෙකුත් ආගම් ඉරානයට ඇතුළු වී ඇත. පුරාණ කාලයේ සිටම යුදෙව් ජනතාවක් ඉරානයේ ජීවත් වූ අතර, ඉරානයේ ක්‍රිස්තියානි ධර්මය ඇදහිල්ලේ මුල් වසරවල සිට ආර්මේනියානුවන් සහ ඇසිරියානුවන් යන සුළුතර කණ්ඩායම් දෙකක් තුළ වර්ධනය විය. ඉස්ලාමය ඉරානයට ඇතුළු වී සියවස් 14 කට වැඩි කාලයක් ගත වන අතර දැන් එය ඉරානයේ නිල ආගම වේ.

ඉරානයේ නිල  ආගම ඉරානයේ සෑම අංශයකටම ගැඹුරු බලපෑමක් ඇති කරයි. සෑම ඉසව්වකටම  ඉස්ලාමීය ඉතිහාසයක් ඇත. සිත් ඇදගන්නාසුළු ඉස්ලාමීය ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය සහ රට පුරා ඇති ස්මාරක මෙම ඉතිහාසය පිළිබඳ දෘශ්‍යමානබව මතක් කරවයි. ඉරානයේ, ජනගහනයෙන් 99.5% ක් මුස්ලිම්වරුන් වන අතර  ඉරාන ජනගහනයෙන් අතිමහත් බහුතරයක් සඳහා ඉස්ලාම් ඔවුන්ගේ පෞද්ගලික, දේශපාලන සහ නීතිමය ජීවිතය තුළ වැදගත් කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. ඉරානය ලෝකයේ ඉස්ලාමීය අධ්‍යාපනයේ පැරණිතම සහ ගෞරවනීය ආයතනයක් වන අතර, රට දිගු කලක් තිස්සේ ඉස්ලාමීය ශිෂ්‍යත්ව සඳහා මධ්‍යස්ථානයක් වී ඇත. ඉරානයේ  Zoroastrians යනු ඉස්ලාමීය යුගයට පෙර ඉරානයේ ඉතිරිව ඇති පැරණිතම ආගමික ප්‍රජාවයි. Zoroastrianism ආරම්භ වන්නට ඇත්තේ මීට වසර 4,000කට පමණ පෙරය. පර්සියාවේ ඉස්ලාමයේ නැගීම සොරොස්ට්‍රියානු අනුගාමිකයින්ගේ දැඩි පරිහානිය සමඟ සමපාත විය. අනාගතවක්තෘ Zoroaster ලොව පැරණිතම ඒකදේවවාදී ඇදහිල්ල ලෙස තර්ක කළ හැකි Zoroastrianism හි නිර්මාතෘ ලෙස සැලකේ. Zoroastrian ආගමික ග්‍රන්ථවල එකතුවක් වන Avesta වෙතින් Zoroaster ගැන පුළුල්ව සාකච්ඡා කෙරේ. 

ඉරානයේ ක්‍රිස්තියානි ආගමට ඉරානයේ අනෙකුත් ආගම් මෙන්ම ඇදහිල්ලේ මුල් අවදියේ සිටම දිගු ඉතිහාසයක් තිබුණි. ඇත්ත වශයෙන්ම, ක්‍රිස්තියානි ධර්මය ඉරානයට පැමිණියේ පාර්තියන් එනම් අෂ්කානියානු යුගයේදීය. ජනගහනයෙන් සියයට 99 ක් දක්වා මුස්ලිම්වරුන් වන බැවින්, කිතුනුවන් ඉරානයේ සුළුතර ආගමකි. ආසන්න වශයෙන් 800,000 කිතුනුවන් වර්තමානයේ ඉරානයේ ජීවත් වේ. කෙසේ වෙතත්, ඉරානයේ කිතුනුවන් කිතුනු දූත මණ්ඩල ඉතිහාසයේ සැලකිය යුතු කොටසක් ඉටු කර ඇත. ඉරානයේ කිතුනුවන්ගේ විශාලතම ජනගහනය තබ්‍රිස්, ටෙහ්‍රාන් සහ එස්ෆහාන් හි ජීවත් වන ආර්මේනියානුවන් 80 සිට 120 දහස් ගණනක් ඇතුළත් වේ.  Stepanos පල්ලිය පැරණි කිතුනු සංස්කෘතික උරුමයකි ඉරාන කිතුනුවන්ගේ ප්‍රධාන වර්ග දෙකක් ඇත. එනම් වාර්ගික සහ වාර්ගික නොවන ක්‍රිස්තියානි යන්නෙන්ය. වාර්ගික කිතුනුවන්ට ආර්මේනියානුවන්, කල්දියන් සහ ඇසිරියානුවන් ඇතුළත් වේ. ආර්මේනියානුවන් විශාලතම කිතුනු කණ්ඩායමයි. ඔවුන්ගේ වර්තමාන ජනගහනය 1979 දී 300,000 සිට අද 40,000 සිට 80,000 දක්වා සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වී ඇත.