ඉරානයේ ජාන සම්පත්වල විශ්මයජනක ධනය

 ඉරානයේ ජාන සම්පත්වල විශ්මයජනක ධනය  - Unique trees of Iran: important plant genetic resources

ඉරානය එහි ස්වභාවික සම්පත් සඳහා වඩාත්ම සුවිශේෂී රටවලින් එකකි, ඉරානය වනාහි ලෝකයේ දේශගුණික කලාප 11 කට නිවහන වන අතර, ගෝලීය ආර්ථිකයෙන් අවම වශයෙන් 40% ක් ජීව විද්‍යාත්මක සම්පත් වලින් ලබා ගනී. ප්‍රංශය, ජර්මනිය, ස්පාඤ්ඤය සහ එක්සත් රාජධානියේ ඒකාබද්ධ මතුපිට ප්‍රදේශවලට සමාන ප්‍රදේශයක් ආවරණය වන ඉරානය, විවිධ භූ විද්‍යාත්මක සැකැස්ම, දේශගුණය සහ පසෙහි දේශයකි, පුරාණ ශිෂ්ටාචාරවල නිවහන මෙන්ම බොහෝ කෘෂිකාර්මික ජාන සම්පත්වල මූලාරම්භයයි.

යුරෝපයේ සමාන ප්‍රමාණයේ කලාපයකට සාපේක්ෂව, ප්‍රංශය, ජර්මනිය, ස්පාඤ්ඤය සහ එක්සත් රාජධානිය ඒකාබද්ධ වූවාට වඩා සියයට 50 ක ආවේණික සනාල ශාක සහ පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ සත්කාරකත්වය ඉරානය සතුය. ඉරානයේ ජෛව විවිධත්වයේ සුවිශේෂත්වය වඩා හොඳින් අවබෝධ කර ගැනීම සඳහා, ඇමරිකානු සහ යුරෝපීය රටවල පර්සියානු නූගට් ලෙස බහුලව හඳුන්වන මිහිරි ප්‍රණීත ආහාරයක් වන ගාස් උදාහරණයක් ලෙස ගන්න.

පර්සියානු වචනය වන ගාස්, "ගාස් වල මී පැණි" ලෙස පරිවර්තනය වන ගාස්-ඇන්ගෝබින් සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති අතර, එය ඉස්ෆහාන්හි බටහිරින් සැග්‍රොස් කඳුකරයට ආවේණික වූ තමරිස්ක් ගසේ විශේෂයකට යොමු කරයි. ගාස් යනු තමරිස්ක් ගසේ යුෂ වන අතර එය බොහෝ විට ගස්වල දහඩිය ලෙස හඳුන්වනු ලබන සම්ප්‍රේෂණයෙන් ඇති වන අතර එය සාම්ප්‍රදායික හා කාර්මික වැඩමුළු වල පිටි, පාන්, පිස්ටා, ආමන්ඩ් සහ චොකලට් සමඟ ඒකාබද්ධ කර නූගට් බවට පත් කරයි. ගස් යනු ස්වභාවික භූ දර්ශන සඳහා ලබා දෙන විස්තර කළ නොහැකි සුන්දරත්වයට අමතරව, ඉතා වැදගත් ශාක ජානමය සම්පත් වලින් එකකි. ඉරානය විවිධ ගස් විශේෂ වලින් ද පොහොසත් ය, නමුත් පැරණිතම ඒවා සයිප්‍රස් සහ සිකමෝර් ය.

ඉරානයේ පැරණිතම සහ වඩාත්ම ප්‍රසිද්ධ ගස් දහසක් හෝ ඊට වැඩි කාලයක් වයස්ගත වෙමින් පවතී. ඇත්ත වශයෙන්ම, ඉරානයේ පුරාණ ගස් පිළිබඳ විශ්වාසදායක මූලාශ්‍ර නොමැත. ඉරානයේ මේ දක්වා පැරණි ගස් 2,000 ක් පමණ හඳුනාගෙන ඇති අතර, ඉන් 1,000 ක් අවුරුදු 300-3,000 ක් පැරණි ය. පැරණි ගස් කලාපයේ ඉතිහාස විද්‍යාව සහ පරිසර විද්‍යා අධ්‍යයනයන් සඳහා දායක විය හැකිය, මන්ද ඔබ දන්නා පරිදි ගස් මුදු ගණන එහි වයස පෙන්නුම් කරයි.වායුගෝලීය, මතුපිට ජලය හෝ භූගත ජලය වේවා එක් එක් කවයේ පළල පෙන්නුම් කරන්නේ ජල සැපයුමේ දිගුකාලීන හිඟයන් සම්බන්ධයෙන් එහි අනුරූප වර්ෂය කුමක්ද යන්නයි.

ඝන සහ සිහින් කවයන් පිළිවෙලින් තෙත් හෝ නියඟ වසරක් අදහස් කරයි. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, නියඟයේ සහ බහුලත්වයේ කාල පරිච්ඡේද ඓතිහාසික දෘෂ්ටි කෝණයකින් අධ්‍යයනය කළ හැකිය.

 අබාර්කූහි අවුරුදු 4000ක් පැරණි සයිප්‍රස් 

අබාර්කූහි දකුණු ප්‍රදේශවල බිත්තියක් අසල, පුරාණ යාස්ඩ් නගරයේ සිට කිලෝමීටර් 140ක් පමණ බටහිරින් සහ මුහුදු මට්ටමේ සිට මීටර් 1500ක් ඉහළින්, වසර 4000ක් පැරණි සයිප්‍රස් ගසක් පිහිටා ඇත. විද්‍යාඥයින් ඇස්තමේන්තු කර ඇත්තේ මෙම ගස වසර 4000කට පෙර සිට පැවත එන බවත් එය රටේ පැරණිතම ජීවියා ලෙස හඳුන්වන බවත්ය. ජනගහනය වැඩිවීම සහ මිනිස් ක්‍රියාකාරකම්, දේශගුණික විපර්යාස, නියඟය, කාන්තාරකරණය, කෘෂිකර්මාන්තය සහ දඩයම් කිරීම ද ඉරානයේ ජෛව විවිධත්වයට තර්ජනය කරයි.

ප්‍රංශය, ඇමරිකා එක්සත් ජනපදය, එක්සත් රාජධානිය, ජර්මනිය සහ ඒ හා සමාන රටවල කෞතුකාගාරවල දැන් සොයාගත හැකි එහි ඓතිහාසික නිධන් සහ කෞතුක වස්තු මෙන්ම, ඉරානයේ ශාක හා සත්ත්ව විශේෂවල අද්විතීය බීජ හෝ වගාවන් දැනුවත්ව හෝ නොදැනුවත්ව රටින් පිටතට නැව්ගත කර ඇත. ජාන විද්‍යාවේ ශක්තිමත් පදනමක් ඇති රටවල් බොහෝ විට ඉරාන ජාන පිටපත් කරයි හෝ නැවත අපනයනය සඳහා නව වික්‍රියා හෝ දෙමුහුන් නිෂ්පාදනය කරයි.

නිදසුනක් වශයෙන්, කර්මන් යනු කැලිෆෝනියාවේ මධ්‍යම නිම්නයේ බහුලව වගා කරන ලද පිස්ටා ප්‍රභේදය වන අතර එය ඉරානයෙන් මිටි කර වසර 50 කට පමණ පෙර කලාපයට හඳුන්වා දෙන ලදී. එක්සත් ජනපදයේ වාණිජමය වශයෙන් පිස්ටා නිෂ්පාදනය කරන සියලුම දේ පාහේ කර්මන් වලින් පැමිණේ.