පර්සා, පසාර්ගඩේ හි මහා සයිරස්ගේ උරුමය
The Legacy of Cyrus the great in Parsa, Pasargsdae
අචෙමනිඩ් අධිරාජ්‍යයේ පළමු රාජවංශ අගනුවර වන පසාර්ගඩේ, මහා සයිරස්ගේ මූලික උරුමයේ භෞතික ප්‍රතිමූර්තියයි: ඉවසීම, විවිධ සිරිත් විරිත් සඳහා ගරු කිරීම සහ නව්‍ය පරිපාලනය මත ගොඩනගා ඇති බහු සංස්කෘතික අධිරාජ්‍යයකි. ඉරානයේ පාර්ස් පළාතේ යුනෙස්කෝ ලෝක උරුම අඩවියක් වන පුරාවිද්‍යාත්මක ස්ථානය, මුල් පර්සියානු ශිෂ්ටාචාරයට සුවිශේෂී සාක්ෂි සපයයි.
සෑම රාජවංශයකම ආරම්භකයින්ට යම් යම් අදහස් සහ සංස්කෘතික ඇදහිලිවන්තයන් සිටින අතර මෙම ආරම්භකයින්ගේ චින්තනය ඔවුන්ගේම ජීවිත කාලයට පමණක් සීමා නොවේ. ආරම්භකයාගේ බුද්ධිමය පාසලේ මූලධර්ම පාලක රාජවංශයක් පුරාවටම පවතී. පර්සා සහ පසාර්ගඩේ කලාපයේ අචෙමනිඩ් රාජවංශයේ නිර්මාතෘ ලෙස මහා සයිරස්ගේ උරුමය ඔහුගේ ලෝක දැක්ම සහ බුද්ධිමය පදනම් මගින් හැඩගස්වා ඇත. පාලනය පිළිබඳ ඔහුගේ ඉදිරිදර්ශනය පසුකාලීන අචෙමනිඩ් රජවරුන්ගේ චින්තනයට, විශේෂයෙන් පළමුවන දාරියුස්ගේ චින්තනයට බලපෑවේය. දාරියුස් මහා සයිරස් විසින් පිහිටුවන ලද සංස්කෘතික පදනම් ආරක්ෂා කිරීමට පමණක් නොව, ආචෙමනිඩ් රාජවංශයේ ආරම්භකයින්ගේ අදහස් වඩාත් ඵලදායී ලෙස වර්ධනය කළ හැකි ශාස්ත්‍රීය චින්තන පාසලක් නිර්මාණය කිරීමට ද උත්සාහ කළේය.
මෙම දෘෂ්ටි කෝණයෙන් බලන කල, අචෙමනිඩ්වරුන්ගේ නිජබිම සහ උපන් ස්ථානය වූ පර්සා - පසර්ගඩේ කලාපය තුළ, පසර්ගඩේ සහ පර්සා යන මහා නගර ආරම්භ කරන ලදී: පැරණි පර්සියානු කියුනිෆෝම් නිර්මාණය කරන ලද අතර, කෘෂිකර්මාන්තය, ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, ආර්ථික විද්‍යාව සහ මූල්‍ය කටයුතු පුළුල් මාර්ග ජාලයක් සමඟ සංවර්ධනය කරන ලදී. පරිපාලන පද්ධති දේශීය හා කලාපීය ව්‍යුහයන්ගෙන් අන්තර් භෞමික සහ විශ්වීය ඒවා බවට පරිණාමය විය.
පසර්ගඩේ, පර්සා සහ පර්සිපොලිස් නගරවල දොරටු සංකේතාත්මකව නැගෙනහිර කලාත්මක සම්ප්‍රදායන්ගෙන් ලබාගත් සංයුක්ත මෝස්තර වලින් සරසා ඇති අතර පුරාණ ලෝකයේ පැරණිතම ශිෂ්ටාචාරවල කලාත්මක රටා වලින් ආභාෂය ලැබීය. පර්සිපොලිස් හි "සියලු ජාතීන්ගේ දොරටුව" යන ශිලා ලේඛනය සමඟ, අචෙමනිඩ් සංස්කෘතිය ලෝකයේ විවිධ ජනයාට එහි දොරටු විවෘත කළ අතර ජාත්‍යන්තර පරිමාණයෙන් එහි වර්ධනයේ සහ ප්‍රගතියේ ක්ෂිතිජයන් සකස් කළේය. පුරාණ මෙසපොතේමියානු සහ එලමයිට් සම්ප්‍රදායන්ගෙන් ලබාගත් සංයුක්ත සහන සහිත පසර්ගඩේ දොරටුව සහ ඊටත් වඩා වැදගත් ලෙස, "පර්සියාවේ පාරාදීස දොරටුව" ලෙස හැඳින්වෙන අලුතින් සොයාගත් දොරටුව, අචෙමනිඩ් ශිෂ්ටාචාර ආකෘතිය ගෝලීය රටාවක් මත පදනම් වූ බව අපට පෙන්වයි.
පර්සියාවේ මූලද්‍රව්‍යවල, පර්සිපොලිස් ටෙරන්ස් සිට නක්ෂ්-ඊ-රොස්ටම් දක්වා, පර්සාහි පාරාදීස දොරටුවේ සිට පර්සිපොලිස් හි දකුණු කාර්තුව සහ එස්තාකර් නගරය දක්වා, දක්නට ලැබෙන අව්‍යාජභාවය සහ සහජීවනය, සිවාන්ඩ් ගඟ, ටැන්ග්-ඊ බොලාගි සහ පසාර්ගඩේ සමඟ සම්බන්ධ වූ ඒකාබද්ධ නාගරික ආයතනයක් ලෙස සැලකිය හැකිය. මෙම ආයතනය මධ්‍යම හරය, සත්‍යතාවයේ මූලාශ්‍රය සහ ලෝක පද්ධතියක සංස්කෘතික සම්භවය වන අචෙමනිඩ්ස් ලෙස ක්‍රියා කළේය. මෙම මධ්‍යම හරය වන පර්සා, ඉරානයේ සම්භාව්‍ය සංස්කෘතියේ, ඉරානයේම රටෙහි සහ ඉරාන සංස්කෘතියේ අදහසේ මූලාරම්භය බවට පත්විය. පර්සා හි ඉරානයේ සංස්කෘතික හදවතේ විශ්වීය පරමාදර්ශයක් උපත ලැබීය, එය අද දක්වාම ඉරාන සංස්කෘතියේ අනන්‍යතාවය සහ පැවැත්මේ පදනම් හැඩගස්වා ඇති පරමාදර්ශයකි. මෙම සංස්කෘතික පදනම පශ්චාත් අචෙමනිඩ් යුගයේ මිථ්‍යා කථා වල පැවතුන අතර ඉරාන කවි, සාහිත්‍යය සහ වීර කාව්‍ය කථා වල ප්‍රකාශිත සංස්කෘතික ධාරාවක් බවට පරිණාමය විය.
ඉතිහාසය පුරාම, ඉරාන පරමාදර්ශය, සංස්කෘතික සහජීවනය සහ එකමුතුකම හරහා, යථාර්ථයේ සිට නැගෙනහිර සහ බටහිර අතර ටර්කියුයිස් පාලමක් ලෙස "ඉරානය" යන අදහස දක්වා සංකේතාත්මක තේමාවක් බවට පත්ව ඇත. මෙම පරමාදර්ශයේ හරය ක්‍රි.පූ. 5 වන සහ 6 වන සියවස්වල පර්සිපොලිස් ඉදිකිරීමේදී ආයතනිකකරණය විය
No comments:
Post a Comment