හෆීzස් ශිරාzසි
පර්සියානු සාහිත්‍ය ලෝකයේ පහන් ටැඹ 

සාහිත්‍ය මිනිස් ජීවිතය සමඟ බද්ධ ව පවතින දෙයක්. මිනිස් චයිතසිකයේ වඩාත් සුන්දරම පැත්ත සාහිත්‍යය තුළින් එලි දක්වනු ලබයි. සාර්ථක සාහිත්‍යයවේදියා මේ සියලු හැඟීම් දැන්වීම් වඩා තාත්විකව රසික හදවත් වලට දනවනු ලබයි. පර්සියාව යනු සූෆි සාහිත්‍යය වේදීන්ගේ තෝතන්නයි.

"හෆීස් ශිරාzසි" යනු ජලාලුදීන් රූමි, ෆිර්දවුසි, සා'දි සහ උමර් කයියාම් වැනි ලොව ප්‍රසිද්ධ පර්සියානු කවියන්ගෙන් කෙනෙකි.

ක්වාජා ෂම්සුදීන් මුහම්මද් හෆීස් ශිරාසි උපත ලැබුවේ පොහොසත් පර්සියානු සාහිත්‍යයේ දීප්තිමත්ම තරුව වන 726 (1315) දී ෂිරාස් හි ය.

කුඩා අවධියේදී ශුද්ධ වූ කුර්ආනය කටපාඩම් කිරීම නිසා ඔහුට ‘විනෝදාංශ’ යන අන්වර්ථ නාමය ලැබුණි. පසුව එම නම එලෙසම දිගටම පැවතුනි.

හෆීzස් ශුද්ධ වූ කුර්ආනය මුළුමනින්ම කටපාඩම් කළා පමණක් නොව, අවසර ලත් ක්‍රම 7 කින් අල් කුර්ආනය කියවීම ද ප්‍රගුණ කළේය.

පර්සියානු සාහිත්‍යය සහ ඉරාන සංස්කෘතිය සඳහා ඔහුගේ වසර 77 ක දායකත්වය අතිමහත් ය. ඔහුගේ ආධ්‍යාත්මික කවි සහ විප්ලවීය සිතුවිලි අවුස්සන කවි අදටත් විශ්ව ප්‍රශංසාවට පාත්‍ර වී ඇත.

ඔහු ලොව පිළිගත් ශ්‍රේෂ්ඨ චින්තකයෙකි. වඩා ගැඹුරු දේ එක් පේළියකින් පැවසීමට ඔහුට ඇති හැකියාව විශ්මය ජනක ය. සාර්ථක කලාකාමියෙක් යනු මෙයයි. ඔහුගේ හදවතේ තෙරෙපෙන සිතුවිලි වඩා සරලව පැවසීමට හැකි විය යුතු අතර කියවන රසිකයා තුල මනා සිතුවිල්ලක් සහ ච්ත්‍රයක් මැවිය හැකි යුතු වේ. 

ඔහුගේ බොහෝ කවි වල තේමාව වූයේ වංචාවට හා කුහකකමට එරෙහිව දැනුවත් කිරීම සහ ආදරය සහ මනුෂ්‍යත්වය මිනිස් හිත් අභ්‍යන්තරය තුළ ගැඹුරින් ස්ථාපනය කිරීමයි. ජර්මනියේ ගොතේ සහ ඉන්දියාවේ රබීන්ද්‍රනාත් තාගෝර් ඔහුගේ කවි වලට වශී වූහ.  

එක් නීතියක් පමණි

අහස

අත්හිටුවන ලද නිල් සාගරයකි.

තාරකා යනු මාළු ය

ඒ පිහිනීම.

ග්‍රහලෝක නම් සුදු තල්මසුන් ය

මම සමහර වෙලාවට ගමනක් යනවා,

සහ හිරු සහ සියලු ආලෝකය

සදහටම තමන්ම විලයනය වී ඇත

මගේ හදවතේ සහ ඉදිරියට

මගේ සම.

ඇත්තේ එක් නීතියක් පමණි

මෙම වල් ක්‍රීඩා පිටියේ,

හෆීස් මෙතෙක් දැක ඇති සෑම සලකුණකටම

එකම දේ කියවනවා.

ඔවුන් සියල්ලෝම පවසන්නේ,

“විනෝද වන්න, මගේ ආදරණීය, මගේ ආදරණීය, විනෝද වන්න,

ආදරණීයයන්ගේ දිව්‍යමය ක්‍රීඩාවේදී

ඕ, ආදරණීයයන් තුළ

පුදුමාකාර ක්‍රීඩාව. ".....

හෆීzස් වඩා හරවත් සහ වෙනස්ම ආකාරයේ භාෂා රටාවකින් කල්පනාකාරීව අධ්‍යාත්මික කවි නිර්මාණය කළේය. අද පවා ඒවා හොඳම සාහිත්‍ය කෘති ලෙස විශ්ව ප්‍රශංසාවට පාත්‍ර වී ඇත. ඔහුගේ අදහස් අනෙකුත් සමකාලීන දාර්ශනිකයින්, චින්තකයින් සහ විද්වතුන් විසින් අතිශයෝක්තියට නංවන ලදී.  

රාත්‍රී කාලයේ  මගේ ගෙදර එන්න

මම වෙන්නම්

එතරම් උදාර සහ ත්‍යාගශීලී මනෝභාවයක!

ඕනෑම වේලාවක මගේ දොර අසලට එන්න,

ඔබේ ඇස් වුවත්

මගේ ආලෝකයට බිය වෙති.

මගේ හදවත සහ අත් විවෘතයි

සහ විවේකයක් අවශ්‍ය නැත -

ඔවුන් සැමවිටම ඔබව සාදරයෙන් පිළිගනී.

එන්න මගේ ආදරණීය,

කටුක ලෝකයෙන්

එමගින් ගල් මූලද්රව්ය වර්ෂාපතනය වී ඇත

ඔබේ මුහුණේ මුහුණේ.

සෑම ආත්මයක්ම

ටෝස්ට් එකක් අපෙන් ලබා ගත යුතුය

නිර්භීතකම සඳහා!

ඔබ සතු වයින් බෝතල් සියල්ලම රැගෙන එන්න

මෙම දිව්යමය මේසය වෙත - පෘථිවිය

අපි බෙදාගන්නවා.

ඔබේ බඳුනක් යට වත් හිස් නම්,

මේ මුළු විශ්වයම

සදහටම බොන්න පුළුවන්

මගෙන්!

අද රාත්‍රියේ අපූරු සංගීතයක් සමඟ කෑමට යමු.

මම දේවදූතයන්ව කුලියට ගැනීමට පවා ඉඩ ඇත

සෙල්ලම් කිරීමට - ඔබ සඳහා පමණි.

බලන්න!

ඔබේ පාද යට සැඟවී ඇත

දීප්තිමත් අවධියකි

අපි පෙරහුරු කිරීමට අදහස් කරන තැන

අපේ සදාකාලික නැටුම්!

සහ මිල කීයද

මගේ දිව්‍ය උපදෙස් වලින්?

මට ඔබෙන් කුමක් අසන්නද?

මට කවදා හෝ අවශ්‍ය සියල්ල

ඒකද

ඔබට මිල කළ නොහැකි සමාගමක් ඇත

යමෙකුගේ

දෙවියන් වහන්සේ සිප ගත හැක්කේ කාටද,

ඔබට මිල කළ නොහැකි තෑග්ගක් ඇති බව

මිතුරාගේ සේවකයෙකු වීම ගැන!

මගේ ජනේලය වෙත එන්න, ආදරණීය ලෝකය -

කවදා හෝ ලැජ්ජා විය යුත්තේ ඇයි?

මගේ සෙල්ලක්කාර වාක්‍යය දෙස බලන්න,

හෆීස් සඳහා පාවහන් සහ නැටුම් ඇත

එතරම් උදාර සහ ත්‍යාගශීලී ලෙස -

එවැනි අපූරු මනෝභාවයක.""".....

ඔහුගේ අපූරු කවි, ඔහුගේ කාලයේ කාව්‍යමය රීති වලට වඩා වෙනස් වූවත් පර්සියානු සාහිත්‍යයට වටිනා, අද්විතීය නිධානයක් ලබා දේ. එය පර්සියානු සංස්කෘතියට කරන විශාල ගෞරවයකි.

ඔහුගේ කීර්තියේ උච්චතම අවස්ථාව නම් ඔහුගේ දැනුමේ භාණ්ඩාගාරය වන ශුද්ධ වූ අල් කුර්ආනය ගැඹුරින් අධ්‍යනය කිරීම බැව් පවසයි. ශුද්ධ වූ කුරානය තරම් සාහිත්යමය ග්‍රන්ථයක් තවත් නැත. මවුලානා රූමි ද අල් කුරානයේ මහිමය පිලිබඳ විශාල වශයෙන් කතා කර ඇත. විශේෂයෙන් එහි යටි අරුත දැනගනීමේ වැදගත්කම සෑම සූෆි කවිදෙක්ම අවධාරණය කර ඇත.

මවුලානා රූමි මෙන් විරහව, ආදරයේ මටසිලිටු සියුමැලි භාවය, ආදරනීය සිතුවිලි සහ ආදරවන්තයෙක් තම වචන හරහා පවසාගත නොහැකි හැගීම්, සහ කදුලක වටිනාකම ප්‍රකාශ කළ හැකි දුර්ලභ කවීන්ගෙන් කෙනෙකු වන හෆීස්, ‘සමනලුන් දැවෙන හැඟීම’, ‘ඉටිපන්දමක සුසුම’ සහ ‘ප්‍රේමය’ වැනි අද්විතීය සාහිත්‍ය තුළින් ඔහුගේ මටසිලිටු සාහිත්‍ය  සාගරයේ අපව ගිල්වයි. සුවිශේෂයෙන් ඔහුගේ කිසිදු ප්‍රකාශනයක්, රූපක, උපමාවක් සහ වාග් මාලාවක් ඔහුට පෙර හෝ පසු වූ කිසිවෙකුට අධිතක්සේරු කළ නොහැක.   

ආලෝකය යම් දිනෙක ඔබව බෙදනු ඇත

ආලෝකය කෙදිනක හෝ ඔබව විවර කරයි

ඔබේ ජීවිතය දැන් කූඩුවක් වුවද,

දිව්‍යමය බීජයක් සඳහා, ඉරණමේ ඔටුන්න,

පුරාණ, සාරවත් තැනිතලාවක් මත සඟවා වපුරනු ලැබේ

ඔබ මාතෘකාව තබා ගන්න ...

නිසැකවම ආදරය ඔබව පුළුල් ලෙස විවෘත කරනු ඇත

බාධාවකින් තොරව පිපෙන නව මන්දාකිණියක් තුළට

ඔබේ මනස දැන් උනත්

නරක් වූ ගොනෙක්.

ජීවය දෙන දීප්තියක් පැමිණේ,

මිතුරාගේ පාරිතෝෂිකය පැමිණෙනු ඇත

ඔබ තුළම නැවත බලන්න,

මක්නිසාද ඔබ කලක් අලංකාර සත්කාරකයෙකු වූ බව මම දනිමි

මැවීමේ සියලු විස්මයන් සඳහා.

ඔබේ ශරීරයේ පූජනීය සිදුරකින්

සෑම රාත්රියකම දුන්නක් නැඟේ

තවද ඔබේ ආත්මය දෙවියන් වහන්සේට වෙඩි තබයි.

බලන්නකෝ හොඳටම බීපු සින්දුවක්

ආදරයේ චන්ද්ර දෘෂ්ටි කෝණයෙන්.

ඔහු කටයුතු මෙහෙයවයි

මුළු විශ්වයෙන්

වනචර සාද පැවැත්වීමේදී

ගසක නිවසක - අත් පා මත

ඔබේ හදවතේ."".....

ලොව මිනිස් සම්බන්ධතා දුවන්නෙ බුද්ධියෙන් විතරක් නොවන අතර සම්බන්ධතා දුවන්නේ  හැඟීම් වලින් බැව් මෙවන් සාහිත්‍යදාරින් ප්‍රකාශ කලහ. ලෞකික මෙන්ම ලෝකෝත්තර ආදරයද වඩා ගැඹුරු හැගීමක් බව තවදුරටත් හෆීzස් නම් අසහාය කවියා ප්‍රකාශ කලේය.

හැඟීමක් ,අදහස නිවැරදිව වචන කරගන්න පුළුවන් එක සමහර අයට උපතින්ම ලැබෙන විශේෂ හැකියාවක් වේ. නැතහොත් මොනව හෝ ක්‍රමයකින් එය වැඩි දියුණු කරගන්න සිදු වේ. එයට කදිම යතුර සාහිත්‍යයි.දැනෙන අයුරින්  ප්‍රකාශ නොවන ආදරයකින් ඇති ඵලය මොකක්ද ? 

💚සත්‍ය පාසල

""අහෝ මෝඩය, යමක් කරන්න, එවිට ඔබ මෝඩයෙකු ලෙස බලා නොසිටිනු ඇත.

ඔබ ගමන් කරන්නේ නැත්නම් පාරේ යන්නේ නැත්නම් ඔබ ඔබව මාර්ගෝපදේශකයෙකු ලෙස හඳුන්වන්නේ කෙසේද?

සත්‍ය විද්‍යාලයේ යමෙක් ආදරයේ ස්වාමියාගේ පාමුල හිඳගෙන සිටී.

ඉතිං අහන්න, පුතේ, යම් දවසක ඔබත් මහලු පියෙක් වන පිණිස!

මේ සියල්ල කෑමෙන් සහ නිදා ගැනීමෙන් ඔබ නූගත් හා තරබාරු වී ඇත;

ඔබ ආහාර සහ නින්ද ප්‍රතික්ෂේප කිරීමෙන් ඔබට තවමත් අවස්ථාවක් තිබේ.

මෙය දැන ගන්න: දෙවියන් වහන්සේ ඔහුගේ හදවතේ ප්‍රේම ආලෝකය බැබළවිය යුතු නම්,

මම ඔබට පොරොන්දු වෙනවා ඔබ හිරු දුසිමකට වඩා දීප්තිමත්ව බබලන බව.

මම කියන්නේ: ඔබේ ජීවිතයේ අපවිත්‍ර වූ තඹ ඔබේ අත්වලින් සෝදා ගන්න;

ආදරයේ ඇල්කෙමිස්ට් වීමට නම් ඔබ වැඩ කළ යුත්තේ රත්තරන් සමඟ ය.

එහි හිඳගෙන සිතන්න එපා; පිටතට ගොස් දෙවියන් වහන්සේගේ මුහුදේ ගිල්වන්න.

වතුරෙන් තෙත් වූ එක් කොණ්ඩයක් පමණක් තිබීම එම හිසෙහි දැනුම නොදක්වයි.

දෙවියන් වහන්සේ පමණක් දකින අයට ඔවුන්ගේ දැක්ම

පිරිසිදුයි, සැකයක් නැත.

අපේ ලෝකය උඩු යටිකුරු වී සුළඟට ගසාගෙන ගියත්,

ඔබ සැකයකින් තොරව සිටී නම්, ඔබට කිසිවක් අහිමි නොවේ.

ඕ හෆීස්, ඔබ සොයන්නේ ඔබේ ප්‍රේමවන්තයා සමඟ එක්වීමක් නම්,

ප්‍රඥාවන්තයාගේ දොරකඩේ දූවිලි වී කතා කරන්න! "".....

ඔහුගේ අතිවිශාල කාව්‍ය සංග්‍රහයේ ප්‍රසිද්ධ කවි පද 400 කට වඩා වැඩි ප්‍රමාණයක් ලොව පුරා ජනප්‍රිය භාෂා වලට දහස් වාරයක් ලියා මුද්‍රණය කර පරිවර්තනය කර ඇත.

ඒ.බී හි 803 (1390) දී මෙම අද්විතීය පහන් සිලුව නිවී ගිය අතර ඔහුගේ දේහය ශිරාස් හි තදාසන්න ප්‍රදේශයේ  භූමියක් අසල තැන්පත් කෙරිණි. ඔහුගේ සොහොන් ගැබ වෙත යාමට ආත්මීය වශයෙන් බන්ධනයන් ට ගරු බුහුමන් දක්වන කවි ලෝලීන් සත්‍ය හා මානව හිතවාදීන් විශාල උනන්දුවක් දක්වයි.

 අද ලෝකයේ බොහෝ ප්‍රදේශවලින් විශාල පිරිසක් මේ අසහාය කවියාගේ සදාතනික නිදන් ගැබ බැලීමට පැමිණෙති.

විනෝදාංශයේ සාම්ප්‍රදායික කවි පද 4000-5000 ක් පමණ වන අතර ඒවාට කවි 400-500 ක් ද දිගු ශෝකජනක පද ද කෙටි කසල් රේඛා ද ඇතුළත් ය. මේවායින් සමහරක් 9 වන සියවසේ සෙල්ලිපි වලද දක්නට ඇත.

දිව්‍ය දයාවට සහ කුර්ආනයේ අභ්‍යන්තර පණිවිඩයට තුඩු දෙන ඔහුගේ ගීත, පර්සියානු කථිකයින්, ක්‍රියාකාරීන් සහ මුස්ලිම්වරුන් ගේ සැමවිටම ගෞරවයට පාත්‍ර විය. මෙම මහා කවියාට ගෞරවයක් වශයෙන් සෑම පර්සියානු නිවසකම ඔහුගේ කලා කෞතුක වස්තුවක් වන ඔහුගේ ‘දීවාන්’ සුරැකිව තබා ඇත. 

කලාකරුවා ඔහුගේ කවියක් කියවන සැම මොහොතකම අලුත්ම ලොවකට රසිකයා ගෙන යාමට හැකි විය යුතුය. නැවුම් හැගීම් සමාජගත කල යුතුය. මෙවන් වූ ආත්ම  සෑම යුගයකම අමරනීය වේ. පර්සියානු සාහිත්‍ය තුලින් පැමිණි හෆීzස් ලෝක සාහිත්‍යය තුල නිත්‍ය අගයක් ලබා ගත්තේ ආද්යාත්මික ආදරය පිලිබද එවන් අමරනීය සිහිවටනයක් සෑම හදවතක් තුලම ගොඩනගාය.

පෙම්වතාගේ බීමත්කම ආරම්භ වන්නේ දෙවියන් වහන්සේගේ ප්‍රේමයේ බිඳුවකිනි

එමඟින් ඔහුට ලෝකය අමතක කරයි.

ඔහු බොන තරමට ඔහු තම ආදරණීයයා වෙත සමීප වේ

තවද ආදරණීයයාගේ ආදරය ගැන ඔහු වඩාත් නුසුදුසු බවක් දැනේ.

ඔහු තම ආදරණීයයාගේ පාමුල ජීවිතය පූජා කිරීමට ආශා කරයි.

ඔහු ද ඔහු නිදාගෙන සිටින්නේ දැයි නොදනී

ඇඳක් මත හෝ කාණුවක,

ලෝකයට සමච්චලයට ලක් කරන වස්තුවක් බවට පත් වේ;

නමුත් ඔහු සතුටින් විවේක ගන්නා අතර ආදරණීය දෙවියන් වහන්සේ ඔහුගේ ශරීරය රැකබලා ගන්නා අතර මූලද්‍රව්‍ය හෝ රෝග වලට එය ස්පර්ශ කළ නොහැක.

එවැනි බොහෝ පෙම්වතුන්ගෙන් කෙනෙක් දෙවියන් වහන්සේව මුහුණට මුහුණ දකී.

ඔහුගේ ආශාව අසීමිත වේ

ඔහු හරියට මුහුදු වෙරළේ විසි කළ මාළුවෙක් වැනිය

සාගරය නැවත ලබා ගැනීම සඳහා පැනීම සහ කැරකැවීම.

ඔහු සෑම තැනකම සහ සෑම දෙයකම දෙවියන් වහන්සේව දකී

නමුත් ඔහුට එක්සත් වීමේ දොරටුව සොයාගත නොහැක.

ඔහු පානය කරන වයින් ගින්නක් බවට පත් වේ

එහිදී ඔහු නොනවත්වාම දැඩි වේදනාවෙන් දැවෙමින් සිටියේය.

අවසානයේදී ගින්න බවට පත් වේ

අසීමිත සවිඥානකත්වයේ සාගරය

එහිදී ඔහු දියේ ගිලී යයි!