ඉරානය සම්බාධක යටතේ සිටින ජාතියක් නමුත් ප්‍රගතිය කරා ගමන් කරයි

 ඉරානය සම්බාධක යටතේ සිටින ජාතියක් නමුත් ප්‍රගතිය කරා ගමන් කරයි 

Iran , A nation under sanctions but moving toward progress

දශක හතරකට වැඩි කාලයක් තිස්සේ, ඉරානය කෙරෙහි එක්සත් ජනපද ප්‍රතිපත්තිය කිසි විටෙකත් පීඩනය, සම්බාධක සහ තර්ජන රටාවකින් බැහැර වී නැත. 1953 කුමන්ත්‍රණයේ සිට ට්‍රම්ප් JCPOA වෙතින් ඉවත් වීම දක්වා, 1990 ගණන්වල තෙල් සම්බාධකවල සිට අද ද්විතීයික බැංකු සම්බාධක දක්වා, අරමුණ සැමවිටම එක හා සමානයි. ඉරානය ට නැගීටීමට නොහැකි ලෙස අඩපණ කිරීම ඔවුන් ගේ ප්‍රතිපත්තියයි.  එහෙත් අද යථාර්ථය පෙන්නුම් කරන්නේ මෙම සියලු ප්‍රතිපත්ති ප්‍රතිවිරුද්ධ බලපෑමක් ඇති කර ඇති බවයි. ඉරානය බටහිර රටවල් මත යැපීම වෙනුවට තමන්ගේම දේශීය ශක්තිය සහ දේශීය ධාරිතාව මත රඳා පවතින ජාතියක් බවට පරිවර්තනය වී ඇත. වොෂින්ටනය සිය ග්‍රහණය තද කරන සෑම අවස්ථාවකම, ටෙහෙරානය නව ඉදිරි මාවතක් සොයා ගත්තේය.

ඉස්ලාමීය විප්ලවයේ ජයග්‍රහණයෙන් පසු, ඉරානයට එරෙහි සම්බාධක  එක්සත් ජනපද ප්‍රතිපත්තියේ මුලික ම දෙය බවට පත් ව ඇත. කාටර්ගේ සිට බයිඩන් දක්වා, ඔබාමාගේ සිට ට්‍රම්ප් දක්වා සෑම ඇමරිකානු ජනාධිපතිවරයෙක්ම වෙනස් මුහුණුවරකින් නමුත් එකම යල් පැන ගිය මානසිකත්වයකින් වේදිකාවට පිවිසියේය ස්වාධීන ඉරානයක් සීමා කිරීම සහ එය කලාපීය බලවතෙකු වීම වැළැක්වීම ඔවුන්ගේ අනුමානය විය. එහෙත් මෙම ප්‍රතිපත්තියේ ප්‍රතිඵලය වූයේ ඉරානයේ දේශීය හැකියාවන්හි කැපී පෙනෙන වර්ධනයක් පමණි.

බරපතල ලෙස රෝගාතුර වූ රෝගීන් සඳහා ඖෂධ ආනයනය කිරීම පවා වොෂින්ටනය විසින් අවහිර කරන ලද වසරවලදී, ඉරානය ඖෂධවල ස්වයංපෝෂිතභාවය අත්කර ගත්තේය. ගුවන් යානා කොටස් පවා තහනම් කර තිබූ කාලයක, ඉරාන විද්‍යාඥයින් කලාපීය ආරක්ෂක සමීකරණවල කේන්ද්‍රීය වන දියුණු ඩ්‍රෝන යානා නිර්මාණය කළහ. මිසයිල තාක්‍ෂණයේ සිට නැනෝ විද්‍යාව දක්වා, න්‍යෂ්ටික ඉංජිනේරු විද්‍යාවේ සිට වෛද්‍ය නවෝත්පාදනය දක්වා, මේ සියල්ල සාක්ෂාත් කර ගනු ලැබුවේ බටහිර රටවල් සමඟ සැනසිල්ල හෝ සහයෝගීතාවය යටතේ නොව, විපත්ති සහ පීඩනය හරහා ය.

සම්බාධක පැනවූයේ ඉරානය හුදකලා කිරීමට ය, නමුත් ප්‍රතිවිරුද්ධ දෙය සිදු විය. වොෂින්ටනය ටෙහෙරානය ලෝකයෙන් කපා හැරීමට උත්සාහ කළ විට, එම පීඩනයන්ම ඉරානය නැගෙනහිර, අසල්වැසි ජාතීන් සහ ගෝලීය දකුණ සමඟ සහයෝගීතාවයේ නව මාවත් විවෘත කිරීමට තල්ලු කළේය. අද වන විට ඉරානය මැද පෙරදිග බලශක්ති ජාලයේ හදවතේ පමණක් නොව ආසියාවේ, කොකේසස් සහ පර්සියානු ගල්ෆ් කලාපයේ දේශපාලන ගතිකයේ ප්‍රධාන ක්‍රීඩකයෙකි.

සම්බාධක නිදන්ගත වූ විට, ඒවා බලහත්කාරයේ උපකරණ වීම නවත්වන බවත් අනුවර්තනය වීමේ සහ ඔරොත්තු දීමේ යාන්ත්‍රණයන් බවට පරිණාමය වන බවත් බටහිර රටවල් තවමත් පිළිගැනීම ප්‍රතික්ෂේප කරයි. වසර ගණනාවක් පුරා, ඉරානය සම්බාධකවල යථාර්ථයන් සමඟ එහි ආර්ථික ව්‍යුහය පෙළගස්වා ගන්නේ කෙසේදැයි ඉගෙන ගත්තේය . බටහිර නොවන මූල්‍ය නාලිකා නිර්මාණය කිරීම, දේශීය මුදල් භාවිතා කරමින් කලාපීය වෙළඳාම පුළුල් කිරීම, "ප්‍රතිරෝධක ආර්ථිකයක්" සංවර්ධනය කිරීම සහ දේශීය කර්මාන්ත දියත් කිරීම අද ඉරානයේ නොකඩවා සිදු වේ. අද ටෙහෙරානය තවදුරටත් හුදකලා ප්‍රාග්ධනයක් නොවේ. එය ගෝලීය වෙළඳාමේ රටා නැවත හැඩගැස්වීමට උපකාරී වන ගතික ආර්ථිකයකි.

ඉරානයට එරෙහිව ඊශ්‍රායලය විසින් මෑතකදී දියත් කරන ලද දින 12 ක යුද්ධය කලාපීය සමතුලිතතාවයේ හැරවුම් ලක්ෂ්‍යයක් සනිටුහන් කළේය. ඇතැම් බටහිර බලවතුන්ගේ හරිත එළියත් සමඟ, ටෙල් අවිව් මිලිටරි පහරක් එල්ල කිරීමට උත්සාහ කළ නමුත් ඉරානයේ නිශ්චිත මිසයිල සහ ඩ්‍රෝන ප්‍රතිචාරය ප්‍රහාරය උදාසීන කළා පමණක් නොව, එක් කරුණක් පැහැදිලි කළේය. ඉරානයට එරෙහි මිලිටරි විකල්පය තවදුරටත් නොපවතී. වසර ගණනාවක සම්බාධක සහ තර්ජනවල ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඉරානයේ ආරක්ෂක සහ වැළැක්වීමේ හැකියාවන්  එහි ආරක්ෂාව කිසි විටෙකත් බාහිරින් ලබා ගත නොහැකි බවත් ඇතුළතින් ගොඩනගා ගත යුතු බවත් සහතික කර ඇත.

ඉරානය මිලිටරිමය වශයෙන් පරාජය කළ නොහැකි බව විරුද්ධවාදීන් වටහා ගත් විට, ඔවුන් ඉක්මනින් ඔවුන්ගේ පැරණි ක්‍රීඩා පොතට ආපසු ගියහ. එනම් ආර්ථික යුද්ධයයි. එහෙත් නැවත වරක්, ඔවුන් වැරදි ලෙස ගණනය කළහ. ඉරාන සමාජය පීඩනය යටතේ නවෝත්පාදනය කිරීමට ඉගෙන ගෙන ඇත. අතීත සම්බාධකවල අත්දැකීම් විඳදරාගැනීමේ සාමූහික සංස්කෘතියක් හැඩගස්වා ඇත . සෑම ආර්ථික කම්පනයක්ම අලුත් කිරීමේ අවස්ථාවක් බවට පරිවර්තනය කිරීමේ ජාතික පුරුද්දකි.